Türkiye’de Özürlü Bireylere Yönelik Hizmetlere Kısa Bir Bakış

Türkiye’de Özürlü Bireylere Karşın Hizmetlere Kısa Bir Gösterme İrem Coşansu Yalazan Türkiye Asya ve Avrupa’nın buluştuğu yerde bulunmaktadır Türkiye’nin yüzölçümü 780576 kilometrekaredir Nüfusu, 2000 Nüfus Sayımına göre 67 Milyondur Başkenti Ankara’dır 81 İli vardır Yasama, adalet ve yürütme organları güçler ayrılığı ilkesine kadar işleyen parlamenter demokrasi ile yönetilmektedir Parlamentoda 550 milletvekili bulunmaktadır ve seçimler beş yılda bir yapılmaktadır Türkiye’nin büyüyen bir ekonomisi; genç ve dinamik bir nüfusu vardır Dünya Sıhhat örgütünün tanımına göre, nüfusun %10’unun, takriben 7 Milyon kişinin dağıtılmış özürü bulunmaktadır Yaklaşık 1,5 Milyon kişinin de zihinsel özürlü olduğu varsayım edilmektedir Özürlü Hakları Türkiye Cumhuriyeti Anayasası bütün yurttaşlarının korunma, topluma katılım, istihdam, çalışma ortamında korunma, eğitim ve toplumla bütünleşme haklarının garanti altına almıştır bu nedenle, özürlü bireylerin örgütleri, özürlü bireylerin sağlık, eğitim, bakım, rehabilitasyon, istihdam, sosyal emniyet ve ulaşılabilir fiziksel çevre gibi haklarına ilişkin değişik düzenlemeleri savunmaktadır Özürlülük alanında gerçekleştirilen ve geleceğe umut veren iki gelişme bulunmaktadır Bunlardan biri hizmet sunan kurumların baştan organize edilmesi ve devlete ait ve sivil toplum kuruluşları aralarında işbirliğinin artmasıdır Her iki gelişmede özürlülük alanında çaba gösteren insanların uzun süreli çabalarının sonucunda gerçekleşmiştir ve politika ve hizmetlerin daha iyi olması için bir açılış olarak görülmektedir Halk Kurumları Özürlüler Yüksek Kurulu, afiyet, eğitim,alıştırma ve sosyal güvenlik, sosyal hizmetlerden sorumluluk sahibi bakanlıkların ve kurumların temsilcilerinin, Sakatlar Konfederasyonu Başkanının ve üniversitelerden temsilcilerin katılım ile, özürlülük alanında politikaları saptamak üzere 1997 yılında kurulmuştur Özürlüler İdaresi Başkanlığı ise Özürlüler Yüksek Kurulu’nun sekretaryasını yürütmek üzere kurulmuştur Özürlüler İdaresi Başkanlığı’nın görevleri: kamu, özel, sivil toplum kuruluşları aralarında koordinasyonu sağlamak; özürlülük alanında hizmet sağlayan projeleri desteklemek; araştırma raporlarını ve kitapları yayınlamak; özürlü bireylere özürlü kimlik kartı vermektir Halen özürlü kimlik kartı sahiplerine, uçak, tren gibi ulaşım araçlarında, toplu taşım araçlarında ve tiyatrolarda indirim sağlamaktadır Özürlü kimlik kartı sahiplerinin gelecekte diğer olanaklardan yararlanmaları hedeflenmektedir Bu hizmete dayalı tescil sistemi özürlülük alanındaki politika ve hizmetlerin belirlenmesinde veritabanı olarak kullanılacaktır Özürlüler İdaresi Başkanlığı birincil Özürlüler Şurasını 1998 yılında toplamıştır Şura toplanmadan önce akademisyenlerin, ulus kurumlarının temsilcilerinin, özürlü örgütlerinin savunucularının katılımıyla öbür komisyonlar oluşturulmuştur Komisyonlar özürlü bireylerin sorunları ve ihtiyaçları ile ilgili olarak mevcut durumu ve gelecekteki çabalara ilişkin hedefleri içeren raporlar hazırlamışlardır Özürlü bireylerin haklarına ve hizmetlere ilişkin yasa da özürlülük alanındaki ayrı tarafların işbirliğiyle hazırlanmıştır Birincil Özürlüler Şurasının çalışmalarından kaynaklanan yasa Türkiye Büyük Halk Meclisinin gündemindedir Eğitim Ulusal Eğitim Bakanlığı 1951 yılından bu yanlamasına özel eğitim programlarını müfredatına almıştır Müfredat ve ilgili mevzuat 1983 ve 1997 yılında her tarafta düzenlenmiştir Özel gereksinimi olan çocukların eğitim sistemine dahil olmaları için ulaşılabilirlik, sınıf koşullarının hazırlanması, öğretmenlerin ve personelin eğitimi konusunda farklı alanlara yönlendirilmiş çabalar bulunmaktadır 20002001 Öğretim Yılında, 269 özel eğitim okulunda ve merkezinde, 2603 hoca ve 16155 öğrenci bulunmaktadır İlköğretim okullarının sayısı ve öğrenci sayısı ile karşılaştırdığımızda özürlü çocukların çok minik bir bölümünün eğitim hakkından yararlanabildiği fazla açıktır Mektep sistemi içine dahil olan özürlü çocukların sayısının gelecekte artması umulmaktadır Sosyal Hizmetler Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Türkiye’nin tüm illerinde örgütlenmiştir Kurum maddesel ve zihinsel özürü olan bireylere hizmet veren 18 bakım ve rehabilitasyon merkezi bulunmaktadır Bu merkezler için takriben 2000 özürlü birey sırada bulunmaktadır Kurum, çoğunluğu sivil toplum örgütleri ile ortaklık içinde işletilen, 30 merkezde gündüzlü rehabilitasyon hizmeti sunmaktadır Sosyal emniyet kurumları özel sektör ve sivil toplum kuruluşları göre işletilen gündüzlü rehabilitasyon merkezlerinin hizmetleri için 1997 yılından beri ödeme yapmaktadır böylece özel rehabilitasyon merkezlerinin sayısı çabucak 30’dan 200’e ulaşmıştır Bu merkezlerin çoğunluğu zihinsel özürlü bireylere hizmet sunmaktadır Bu merkezler toplum tabanlı sosyal hizmetlerin geliştirilmesi için bir adım olarak değerlendirilebilir Özellikle zihinsel özürlü erişkin bireylerin uzun ve kısa dönemli yatılı bakımına karşın gereklilik vardır Oysa, bu konuda yapılan bir ödeme bulunmadığından sadece bir ya da iki özel rehabilitasyon merkezi yatılı bakım hizmeti sunmaktadır Gelecek Türkiye’deki mevcut hizmetlerle özürlü bireylerin sayısını karşılaştırdığımızda, iyimser edinmek kolay değildir İhtiyaçlar mevcut hizmetlerin fazla ötesindedir bununla birlikte mevzuatta yapılan düzenlemeler; kamu, özel ve sivil toplum kuruluşları, özürlü örgütleri arasındaki işbirliği; özürlü örgütlerinin savunuculuk çabaları; ve profesyonellerin ve akademisyenlerin giderek gelişen katılımı gelecek için umut vermektedir İrem Coşansu Yalazan, Türkiye’den gelen ve Minnesota Üniversitesi Hubert H Humphrey Kamu Yönetimi Enstitüsünde 10 ay süreli Burs Programına sürekli bir Sosyal Çalışmacıdır Humphrey Bursiyerlerinin Culture Column’a katılımı Lolly Lijewski göre ayarlanmıştır Çevirenin Notu: Hubert H Humphrey Bursunu kazanarak Amerika Birleşmiş Devletleri’nin Minnesota ve diğer eyaletlerinde özürlülük alanındaki hizmetleri inceleme fırsatı buldum Türkiye’deki özürlülük alanındaki hizmetlere ve gelişmelere ilişkin görüşlerimi aktarma fırsatı buldum Yazımın amacı, Türkiye’de özürlülük alanının mevcut durumuna ve geleceğine ilişkin zihin vermektir Özürlülük alanında öncü eyaletlerden biri olan Minnesota’da yayınlanan ve özürlülük alanında savunuculuk işlevini başarıyla yerine getiren ACCESS PRESS adlı dergide yayınlanan yazımı, siz meslektaşlarımın görüşlerinize sunuyorum Bana bu olanağı karşılayan Lolly Lijewski ve ACCESS PRESS editörlerine teşekkür ediyorum İrem Coşansu Yalazan, Sosyal Çalışmacı kaynakfrmpaylas