Sanayi nedir? sanayi hakkında bilgi

SANAYİ

Hammaddenin mamül ve benzeri mamül duruma getirilmesi faaliyetlerine üretim, üretim tekniğine de sanayi ya da endüstri denir

SANAYİNİN KURULMASI İÇİN GEREKLI ŞARTLAR

· Hammadde

Sanayide imal yapılabilmesi için hammaddenin olması gerekmektedir Ülkemizde hammadde kaynakları ile sanayi kuruluşları arasında son derece sıkı bir ilişki mevcuttur

Örneğin, unlu yiyecek sanayii İç Anadolu ’da, tekstil sanayii Adana, İzmir, Denizli çevresinde, zeytin yağı sanayii Ege kıyılarında, badana, plastik ve lastik fabrikaları rafineri kenarlarında yaygınlık göstermektedir

· Anapara

Sanayi tesisleri büyük sermayelerle kurulmaktadır bu nedenle, sermayenin, yani paranın biriktiği ya da artı olduğu bölgelerde sanayinin kuruluşu daha basit olmaktadır

Sermaye birikimi fazla olduğundan Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde sanayi yatırımları daha fazladır Türkiye ’de sanayinin gelişmesinde en büyük faktör sermayedir Sermayemiz tatmin edici olmadığından, ülkemizde yabancı sermayenin girmesi için kolaylıklar sağlanmaktadır

· Enerji

Fabrikaların çalışması için enerji gerekmektedir Bunun için, taşkömürü, petrol, linyit gibi kaynaklardan yararlanılır Ülkemizde petrol, taşkömürü, doğal gaz gibi enerji kaynaklarının birçok dışarıdan temin edildiğinden önemli bir döviz çıktısına niçin olmakta, bu koşul sanayileşme hızını azaltmaktadır

· Meslek Gücü ve Teknik Eleman

Sanayi tesislerinin çalışması ve üretimin artması yönünden iç gücüne gereklilik vardır

Ülkemizde iş gücü ihtiyacı rahatlıkla karşılanabilmekte, hatta dış ülkelere bile gönderilmektedir Ama, ülkemizde bir takım sanayi kollarında teknik eleman demin tamamen yeterli değildir

· Ulaşım

Sanayinin ihtiyacı olan hammadde ve mamül maddenin taşınması faaliyetlerine ulaşım denir Hammaddenin fabrikalara taşınması ve üretildikten daha sonra pazarlara taşınması yaygın ulaşım ağıyla mümkündür Ülkemizde, sanayi tesisleri, çoğunlukla kayda değer ulaşım yolları kenarlarında ve limanlara yakın yerlere kurulmuştur İstanbul, İzmir, Mersin, Adana gibi merkezlerin fazla gelişmesi ulaşımla fazla yakından ilişkilidir

· Pazar

Üretilen her türlü sanayi ürününün satılması gereklidir Bu bakımdan sanayi tesislerinin kurulmasında diğer etkenlerin yanında nüfusun topluluk olduğu, tüketimin pozitif olduğu sahalar seçim edilmektedir Mesela, batı bölgelerinde nüfus fazla olduğundan ürünlerin pazarlanması kolay olurken doğu bölgelerinde nüfus eksik olduğundan ürünlerin pazarlanması güç olur Bu durum sanayi tesislerinin buralarda kurulmasını zorlaştırmaktadır

· Yüzey Şekilleri

Sanayi tesisleri, başlıca düz sahalarda daha kolay kurulabilmektedir Dağlık ve engebeli yerlerde sanayinin kurulması zordur

BESİN SANAYİİ

Hammaddesi tarımsal ve hayvansal ürünlerden oluşan sanayi dalıdır

Ülkemizde tarım ve hayvancılık geliştiğinden ve nüfus fazla olduğundan gıda sanayii epeyce gelişmiştir Kuruluş yerleri genelde hammaddenin fazla olduğu yerlerde ya da büyük şehirlerin kenarlarında toplanmıştır
Şeker fabrikaları: Ilk kez 1926 yılında kurulmuştur Şekerpancarı kıyı kesimler hariç her tarafta yetişir Derhal işlenmesi gerektiğinden fabrikaları imal alanları yakınında kurulmuştur acilen ülkemizde 30'a yakın şeker fabrikası bulunmaktadır

Akarsu Fabrikaları

Trabzon Rize arasındaki bölgede bulunmaktadır

Un Fabrikaları

Gıda sanayi ürünleri içerisinde en büyük yeri un ve unlu mamuller almaktadır Bu sektörde, yılda takriben 10 milyon ton buğday unu ve buna emrindeki olarak, 10 milyon tona yakın ekmek üretimi gerçekleşmektedir

Türkiye, bisküvi daha alçak sektöründe 780 bin ton yıllık üretim kapasitesi ve 400450 bin ton imal düzeyi ile ihracatçı ülke konumunda bulunmaktadır 1994 yılında 353 bin ton olan bisküvi üretimi, 2000 yılında 441 bin tona ulaşmıştır

İhracata yönelik sanayileşme stratejisi sonucunda, makarna ihracatında gözlenen canlanma ve iç talepteki çoğaltma, bu sektörde önemli gelişmelere neden olmuştur Bugün, 900 bin ton kurulu kapasitesi ve 480 bin ton imal düzeyi ile Türkiye, dünyanın en büyük makarna üreticisi ülkeler aralarında yer almaktadır

Buğday, Doğu Karadeniz ve Batı Karadeniz kıyıları haricen her yerde yetiştirilir aynı zamanda halkın esas besin maddesidir bu nedenle un fabrikaları her bölgeye dağılmıştırMakarna ve bisküvi fabrikaları daha fazla İç Anadolu ’da yoğunlaşmıştır

Bitkisel Yağ ve Margarin

Nebati yağ üretiminde dünyanın imalatçı ülkeleri aralarında bulunan Türkiye, zeytinyağı üretiminde dünyanın dördüncü büyük üreticisi konumundadır Öteki manâlı bitkisel yağ ürünlerinin başında gündöndü, soya, darı gelmektedir Son yıllarda fındık ve diğer bazı tarım ürünlerinden elde edilen bitkisel yağlar kullanıma sunulmaktadır

Nebati yağ açısından zeytinyağı hariç, ülkemizde önemli bir yağ açığı bulunmakta olup, bu açık takvim ortalama 300350 bin ton arasında değişen miktarlarda ithal edilerek giderilmektedir diğer taraftan, son yıllarda çekirdek ve ham yağ olarak ithal edilen ürün, işlenerek ihraç edilmektedir

Zeytin yağı fabrikaları Ege ve Güney Marmara ’da yoğun olarak görülür Bilhassa Edremit, Ayvalık, Burhaniye, Okumuş, İzmir çevresinde yoğunlaşmıştırAyçiçek yağı fabrikaları ise Trakya ’da yoğun olmakla birlikte, İç Anadolu, Ege ve Güneydoğu Anadolu ’da da görülür Soya ve mısırdan ise Akdeniz Bölgesi ’nde yağ elde edilir

Tütün Fabrikaları

Türkiye tütün endüstrisinde faaliyetler TEKEL ve özel sektör firmaları Philsa ve RJR kadar gerçekleştirilmektedir TEKEL; sigara, puro, tömbeki gibi tütün mamulleri, özel sektör firmaları ise yalnızca sigara üretimini gerçekleştirmektedir Tütün mamulleri sanayi üretiminde en büyük yeri 15 bin ton arasında değişen imal miktarı ile sigara almakta, bunu, purolar ve diğerleri izlemektedir

Türkiye, şark tipi tütün üretimi ve ihracatında dünyanın en büyük ülkeleri arasında yer almaktadır 1995 yılı tamamlanmış yaprak tütünde 136 bin ton olan ihracat miktarı, 2000 yılında 100 bin ton dolayında gerçekleşmiştir 1995 yılında 19 bin ton olan tütün ithalat miktarı 1999 yılında 62 bin tona yükselmiştir


Sigara fabrikaları İstanbul, İzmir, Samsun, Tokat, Malatya, Adana ve Bitlis ’te bulunmaktadır

İspirtolu Içki ve Şarap Fabrikaları

Türkiye ’de alkollü ve alkolsüz içkiler üretimi yıllara tarafından büyüme göstermektedir 1999 yılı sonu itibariyle, alkolsüz içkilerde %3,6, düşük alkollü içkilerde %7,4 ve yüksek alkollü içkilerde %3,7 oranında üretim artışı kaydedilmiştir

Sektörde alkollü ve alkolsüz alkol üretimi, halk ve özel sektörce birlikte gerçekleştirilmektedir Bazı sert içkileri yalnızca kamu kesimi üretmektedir

İstanbul, Yozgat, Diyarbakır, Tekirdağ, İzmir, Ankara, Kırşehir, Gazi Antep, Elazığ gibi merkezlerde rakı, bira ve şarap fabrikaları bulunmaktadır

Konserve ve Salça Fabrikaları

1900 ’li yıllarda kurulan ve büyük gelişmeler kaydedilen meyvesebze işleme sanayinde turşu, konserve sebze ve meyve, meyve suyu ve dondurulmuş meyvesebze üretmektedir Dondurulmuş meyve ve sebze üretimi Türkiye ’de yeni olmasına rağmen hızla çoğalan yiyecek sanayi ürünleri arasındadır

Konserve işleme sanayinde ağırlıklı olarak, bezelye, fasulye, bamya ve girift sebzeler ile şeftali, kayısı ve vişne kullanılmaktadır

Işlenmiş tarım ürünleri aralarında domates salçası öbür bir yere sahiptir Türkiye ’de üretilen domatesin %2530 ’u işlenmektedir İşlemeye alınan toplam miktarın %80 ’i salça, kalan kısım ise konserve, ketçap, domates suyu gibi ürünlerde kullanılmaktadır Üretilen toplam domates salçasının %5060 ’ı ihraç edilmektedir

Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinin kıyı kesimlerinde yaygındır

Şeker ve Şekerli Ürünler

Şekerleme ve kakao katkılı ürünler, ülkemiz ihraç ürünleri arasında yer almaktadır Son yıllarda yükselme belirten şeker stoklarının dengelenmesi nedeniyle, şekerpancarı ve dolayısıyla şeker üretimi sınırlandırılmış ve şeker imal miktarı iç ve dış talepler doğrultusunda belirlenmiştir

Sektörde, geleneksel üretim yöntemleriyle birlikte, çağdaş üretim teknolojisi kullanılmaktadır Şekerli ve çikolatalı mamulleri, çiklet, şekerlemeler, lokum, helva, çikolata ve kakaolu ürünleri kapsamaktadır Bu sektörde üretim son 8 takvim süreçte %59 oranında çoğalma göstermiştir 1993 yılında 324 bin ton olan imal, 2000 yılında 428 bin tona dolaylarına yükselmiştir

Süt Ürünleri Fabrikaları

Türkiye, bölgede süt ve süt ürünlerinde en büyük imalatçı ülke olarak dikkat çekmektedir Üretim; tamamlanmış içme sütü, yoğurt, beyaz peynir ve tereyağında yoğunlaşmıştır 2000 yılı itibariyle, bitmiş içme sütü üretimi 350 bin ton, beyaz peynir üretimi 220 bin ton ve tereyağı üretimi 130 bin ton düzeyine çıkmıştır Keza, son yıllarda, süt mamulü olan dondurma üretimi ve ihracatında önemli artışlar kaydedilmiştir

İzmir, Balıkesir, Edirne, Erzurum, Elazığ, Kars, İstanbul, Trabzon ve Bursa çevresinde süt ürünleri sanayii yoğunlaşmıştır

Tekstil, Tekstil ve Deri Sanayii

Dokuma ve giyim, Türkiye ’de en gelişmiş ve üretimin kayda değer bir kısmının ihraç edildiği bir sanayi koludur Gelişmiş ülkelerle rekabet edilebilmekte ve onların pazarlarına dahi girebilmektedir Bu Nedenle ülkemize fazla pozitif döviz girdisi sağlanmaktadır

Tekstil ve Konfeksiyon Sanayi

Türkiye ’de tekstil ve konfeksiyon sanayi, 1980 ’li yıllarda başlayan ihracat hamlesi ile birlikte, tez artma ve gelişme sürecine girmiştir Türk dokumakonfeksiyon sanayi, dünya tekstil ihracatında %2,2 ’lik, konfeksiyon ihracatında %3,5 ’lik ve tekstilkonfeksiyon ihracatında %3 ’lük payı ile en büyük imalatçı ve ihracatçı ülkeler aralarında yer almaktadır

Tekstil ve konfeksiyon sektörü 21,5 milyar dolarlık üretim değeri ile GSMH içerisindeki ve istihdamdaki payı takriben %11 dolaylarındadır Sektör üretiminin takriben yarısı ihraç edilmekte olup, genel ihracattaki payı %37 ’dir Sektörde mevcut takriben 40 bin firmanın % 25 ’i faal ihracatçı konumundadır

2000 yılı verilerine tarafından; tekstil ve konfeksiyon ihracatında örme giyim eşyası %37, tekstil giyim eşyası %25, pamuklu ve sentetik mensucat %23, sentetik iplikler %4, pamuk ipliği ve halı %25 ’lik paya sahiptir İhracatımızda Avrupa Birliği Ülkeleri %65 ’lik payla birincil sırada yer almaktadır

Pamuk ipliği ve pamuklu dokuma: Adana, Antalya, K Maraş, Tarsus, Nazilli, Denizli, Manisa ve İzmir

Yün ipliği ve yünlü kumaş: Hereke

Yapay ipekli ve bez: İstanbul ve Bursa

Natürel ipekli ve kumaş: Gemlik ve Bursa

Hazır giyim sanayii: İstanbul, Bursa ve İzmir

Halıcılık: Isparta, Uşak, Gördes ve Kayseri

DeriCilt Mamulleri Sanayi

Sektör, imalat sanayi üretiminde %2,3 ’lük ve toplam sanayi istihdamındaki %5,1 ’lik payı ile onuncu büyük bir sanayi sektörü konumundadır Cilt ve deri mamulleri sektöründe cilt giyim, pabuç ve saraciye yanında post ve kürkler de işlenmektedir

Cilt mamulleri ihracatı son yıllarda büyüme göstermekte olup, ihracatımızda birincil sırayı %4050 payı ile deri giyim almaktadır İhracatçı ülkeler arasında %60 ’lık pay ile AB ülkeleri ilk önce gelmektedir Alıcı talepleri ve dahilde işleme rejimi kapsamında deri ve deri mamulleri ithalatı yapılmaktadır

Deri ve kösele işleme: İstanbul, İzmir, Bolu, Gerede ve Uşak

Cihaz Sanayii

Türkiye otomotiv sanayiinde son yıllarda yabancı marka otomobillerin de fabrikalarının kurulmasıyla üretimde çoğaltma meydana getirmiştir Bursa, İstanbul, İzmir, İzmit, Adapazarı, Konya, Adana gibi merkezlerde otomobil, kamyon ve otobüs fabrikaları bulunmaktadır

Eskişehir ve Adapazarı ’nda lokomotif ve vagon fabrikaları, Ankara Mürted ’de uçak fabrikası, İstanbul, Tuzla, Pendik, Gölcük ve İzmir ’de gemi tersaneleri bulunmaktadır

Maden Sanayii (Metalurji Sanayii)

Demir çelik fabrikaları: Karabük, Ereğli, İskenderun, Kırıkkale, Sivas ve İzmir ’de bulunmaktadır

Alüminyum fabrikaları: Seydişehir ’de bulunmaktadır

Bakır işleme fabrikaları: Samsun ve Artvin (Murgul) de bulunmaktadır

Kurşun ve çinko fabrikaları: Elazığ ve Kayseri ’de bulunmaktadır

Krom işleme fabrikaları: Menteşe Yöresi ’ndeki krom madeni Antalya ’da, Elazığ ve çevresindeki kromlar da Guleman ’daki fabrikalarda işlenmektedir

Kimya Sanayii

Petrokimya: Batman, İzmit, Mersin, İzmir ve Kırıkkale ’de petrol rafinerileri bulunmaktadır

IlaçTemizlik Maddesi fabrikaları: İstanbul, İzmir, Ankara, Adapazarı çevresinde yoğunlaşmıştır 130 civarında ilaç fabrikamız bulunmaktadır

Lâstik fabrikaları: İzmit, Adapazarı ve Kırşehir ’de bulunmaktadır

Gübre fabrikaları: Mersin, Bandırma, Elazığ, Kütahya, Tekirdağ ve İskenderun ’da bulunmaktadır Ülkemizdeki gübre üretimi yeterli değildir


Orman Ürünleri Sanayii

Ağaç malzemeden üretilen bütün malzemeler orman ürünleri endüstrisine girer Karadeniz Bölgesi ’nde hammadde artı bulunduğundan burada gelişmiştir

Esas kereste fabrikaları Düzce, Bartın, Ayancık, Rize, Ordu, Ardeşen, Burdur, Antalya ve Isparta ’da bulunur

Mobilya Sanayii: Adapazarı, Ankara, İnegöl, İstanbul, İzmir ve Kayseri ’de gelişmiştir Türkiye mobilya ürünlerini ihraç edebilmektedir

Kâğıt fabrikaları: İzmit, Balıkesir, Giresun, Zonguldak, Taşucu (Mersin), Dalaman (Muğla), Bolvadin (Afyon), Bartın ve Denizli çevresinde bulunur

Çimento, Sırça, Seramik Sanayii

Bu sanayi koluna taşa, toprağa yan sanayi kolu da denilmektedir

Çimento fabrikaları: Hammaddesi kolay temin edilir Her bölgede inşaat sanayiinde kullanılır Ayrıca ulaşım masrafları maliyeti artırır böylece çimento fabrikaları Türkiye ’nin her bölgesine dağılmıştır İstanbul, İzmit, Adana, İzmir, Elazığ, Mersin, Yozgat, Denizli, Adıyaman, Ordu gibi merkezler bunlardan bazılarıdır

Sırça fabrikaları: İstanbul(Kapandı2004), Denizli, Mersin, Kırklareli ve Sinop ’ta sırça fabrikaları bulunmaktadır Ülkemiz cam ürünleri üretiminde ve ihracatında Dünya ’da sayılı ülkeler arasındadır

Seramik fabrikaları: Çanakkale, Bilecik, Kütahya, İstanbul ve İzmir ’de bulunmaktadır Üretimin bir kısmı yurt dışına ihraç edilir *