Multipl skleroz (ms) rehabilitasyonu

Dimağı ve omuriliği tutan otoimmün (özbağışıklık) bir hastalıktır. Illetin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlere bağlı olarak geliştiğine inanılmaktadır. Merkezi had sisteminin enflamasyonu ile nitelenip, miyelinsizleşme ile ilerlemektedir. Bağışıklık sisteminin, miyelin hücrelerini yabancı olarak algılaması ve yok etmeye çalışması ile vücudun kendi kendine zarar vermesi sonucu gelişir. Miyelin hasarı dimağınız, omuriliğiniz ve vücudunuzun vesair kısımları arasındaki muhaberesi etkileyebiir. Bu durum hadlerin kendisinde geri dönüşü olmayacak hasara neden olabilir.

Belirtileri etkilenen hadlere ve hasarın boyutuna bağlı olarak epey değişkenlik gösterir. Şiddetli multipl skleroz hastaları yürüme ve net konuşma yetilerini kaybedebilirler. Multipl skleroz illetin başında teşhiş edilmesi güçlükle bir hastalıktır zira ekseriyetle belirtileri gelip muvakkat olup, illetin seviyesine nazaran iz bırakabilir ya da bırakmadan ortadan kaybolabilirler.

Illetin ilerlemesi alevlenmeler ve güzelleşmeler biçimindedir. Tekrar illetin seviyesine nazaran bu döngü vadeleri değişiklik gösterir.

astalığın etkilediği insanlar çoğunlukla 20-40 yaş arası erişkinlerdir. Hatunlarda görülme sıklığı erkeklere orantıyla iki katıdır. Genetik yatkınlık ve yetişkin çağlarda alınan virüslerin neden olabileceği MS illetine entelektüel, çalışan hatunların yakalanma nispetin daha çokça olduğu görülmektedir. Illetin coğrafyası da, ekvatordan kutuplara gerçek gidildikçe genişler. Daha çok Kuzey Avrupa'da yaygındır.

Belirtiler:

Ataksi: Kasların birbiriyle bağlantısız çalışması sonucu istemli hareketlerin sistemsiz seyretmesi hali, vücut hareketlerinde düzensizlik.

Kaslarda güçsüzlük

Babinski Bulgusu: Ayak tabanı bir cisimle çizildiğinde baş parmakların yukarıya hakikat açılması.

Bulanık yada çift görme, nistagmus.

Klonus: Belli bir kas yahut kas kümesinde birbiri arkasına meydana gelen istemsiz kasılme ve gevşeme durumu.

Beceriksizlik

Dizartri: Konuşma bozukluğu

Yutmada zorluk

His durum bozukluğu

Depresyon

Çok yorgunluk

Elde hadlerdeki harabiyete bağlı kasların işlev yapamama hali ile karakterize paralizi (felç) durumu.

Hemiparezi: Vucudun tek tarafını tutan felç durumu.

Hiperaktif derin tendon refleksleri

Parestezi: His kaybı, uyuşma ve karıncalanma

Sık idrara çıkma ve idrar kaçırma (inkontinans)

Erkeklerde iktidarsızlık

Uyum bozukluğu

Monoparezi: Yalnızca bir kolu yahut bir bacağı tutan felç

Istikrar bozukluğu, baş dönmesi.

Bu belirti ve bulgular, illetin seviyesine nazaran birkaç hafta ile aylar, velev yıllar noyunca devam eder ve her atakta farklılık gösterebilir. MS'in özelliği (multip) olduğundan umumiyetle birkaçı bir arada bulunabilir.

Ataklar sonucu harabiyete uğrayan ve bozulan hudut yapısı vakitle vücut tarafından tamir edilebilir. Ataklar tıpkı hudutta tekrar tekrar gerçekleşirse, vücudun tahrip olan nahiyeyi düzeltmeye vakti olmayabilir. Bu durumlarda sistemli ve gerekli tedavi koşulları sağlanmadığı takdirde MS birçok sakatlık ve fonksiyon kaybına neden olabilmektedir.

MS hastalarının çalışmasında her hangi bir mani bulunmamaktadır. Fonksiyonel kayba nazaran fizikî güç isteyen ve vardiyalı işlerde çalışmamak gerekmektedir. Bunun yanıda;

Ölçüsüz yorgunluktan kaçınmak

Sağlıklı beslenmek

Günlük yürüyüş ve egzersizler yapmak

Özellikler kış aylarında görülebilen ağır enfeksiyonlara karşı dikkatli olmak

Şiddetli sıcaklardan kaçınmak

Hamam, sauna üzere sıcak ortamlar alanına serin suda banyo almak dikkat edilecek hususlar arasındadır.

MS Rehabilitasyonu:

MS rehabilitasyonu öbür nörolojik marazlardan (stroke, spinal kord yaralanması vb.) biraz farklı özellikler taşımaktadır. MS rehabilitasyonu illetin değişken semptomlarına nazaran şekillenen dinamik bir süreçtir, illetin her aşamasında (bozukluk, özürlülük ve engellilik) merkezine hastayı alan ve onun faal olarak iştirakini gerektiren multidisipliner ve kapsamlı bir yaklaşım gerektirir. Hastanın hastalık hakkında düzgün bilgilendirilmesi, kısa ve uzun vadeli rehabilitasyon tatbiklerinin seçiminde karar sürecine faal olarak katılması gerekmektedir. Bu biçimde kişinin illetini kabullenmesi ve illetin fizikî, ruhsal ve içtimaî sonuçlarıyla başa çıkması daha kolay olacaktır. MS’li hasta için rehabilitasyon hudutlu bir vakit dilimi için verilmemeli (sadece bir defa verilmesi yahut makul aralıklarla rehabilitasyon ünitelerine çağrılması gibi) hastanın mümkün olduğu kadar faal yaşamasını sağlayan bir hayat stili haline getirilmelidir. Hastada rastgele bir yeti yitimi olmasa da umumi kondisyon ve fizikî münasipliği sağlamaya yönelik aerobik egzersizler ve kimi sportif aktiviteler (örn; yüzme, yürü- yüfl) ile canlı yaşaması sağlanabilir. Bu davranış biçimi ömür kalitesini ve ömrün kendisini tehdit edici komplikasyonların gelişmesini engellemede yararlıdır.

Sonuç olarak MS rehabilitasyonu yalnızca ağır motor bozukluğu olan bireyler için değil tüm MS’liler için hastanın durumuna münasebetli programların verilebildiği, süreklilik gösteren dinamik bir süreçtir. Rehabilitasyon programı hastaya hususî ve maksada yönelik olarak hazırlanmalı ve gerçekçi olmalıdır.

Rehabilitasyonun Emeli:

Özürlülük ve engelliliğin giderilmesi ya da azaltılması

Hastaya maksimum fonksiyonel bağımzlık kazandırılması

Hayat kalitesinin arttırılması

Hastanın topluluğa tekrar kazandırılması