Sozcukler Arasındaki Anlam İlişkileri

KELİMELER ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ

Eş Anlamlı Kelimeler

Yazılış ve okunuş bakımından farklı fakat anlamca aynı olan kelimelerdir Bu tur kelimeler birbirlerinin yerini tutabilir Anlamdaş kelimelerin birisi genelde yabancı kokenlidir

kıymetdeğer, cevapyanıt, seneyıl, medeniyetuygarlık, imkanolanak, aceleivedi, zelzeledeprem, yoksulfakir, misafirkonuk, sınavimtihan, yontemmetot, meselesorun, fiileylem, kelimesozcuk, vasıtaarac

Fakat bazı durumlarda anlamdaş kelimeler birbirinin yerini tutamaz: “kara bahtlı kelime grubunda “kara kelimesinin yerine “siyah kelimesini kullanamazsınız Cunku iki kelimenin (kokeni ne olursa olsun) anlamdaş veya yakın anlamlı olabilmesi icin aynı anlam ozelliğini taşımaları gerekir

Turkce kelimeler arasında da eş anlamlılık olabilir:

depremyer sarsıntısızelzele,
kimi zamanara sırazaman zamanarada birbazen

Yakın Anlamlı Kelimeler

Yazılışı ve okunuşu farklı olan, anlamdaş gibi gorunduğu halde birbirinin yerini tamamen tutamayan, yani aralarında anlam ayrıntısı bulunan kelimelerdir Bunlar coğunlukla Turkce kelimelerdir

gondermekyollamak, bezmekbıkmakusanmak, dilemekistemek, cevirmekdondurmek, soylemekdemekkonuşmak, eşdost, hısımakraba, bakmakseyretmek,

Kardeşim sana kusmuş
Kardeşim sana kırılmış
Kardeşim sana gucenmiş
Kardeşim sana darılmış

Birinci cumlede bir kesinlik ve aşırılıkanlamı, ikinci cumlede bir esneklik, hatta hoşgoruanlamı, ucuncu cumlede uzulmekanlamı, dorduncu cumlede gucenip goruşmez olmakanlamı vardır

Ben her sorunla başa cıkarım (baş etmek)
Bu kadar yurekten cağırma beni (candan)
Davranışları hicbir zaman ictenlikli değildi (yurekten, candan)
Yaptığı işi onemsemiyordu (ozen gostermiyordu)

Zıt Anlamlı Kelimeler

Anlamca birbirinin karşıtı olan kelimelerdir

Siyahbeyaz, uzunkısa, aşağıyukarı, ilerigeri, varyok, gelmekgitmek,

Tum kelimelerin zıt anlamlısı yoktur Eylemlerde de durum aynıdır Bir eylemin olumsuzu o eylemin karşıtı satılmaz

“sevinmek karşıtı sevinmemek değil “uzulmektir

Kelimeler arasındaki karşıtlık cumledeki kullanıma gore değişir

“doğru kelimesinin zıt anlamlısı bir cumlede “eğri olurken, diğerinde “yanlış olabilir

İki kelimenin (kokeni ne olursa olsun) anlamdaş, yakın anlamlı veya zıt anlamlı olabilmesi icin aynı anlam ozelliğini taşımaları gerekir Mesela, siyah ile beyaz, ancak ikisi de gercek (temel) anlamda oldukları zaman zıt anlamlı olurlar Hafif olmayan anlamındaki “ağır kelimesinin ağır olmayan anlamındaki “hafifle zıt anlamlı olabilmesi icin ikisinin de gercek (temel) anlamda kullanılması gerekir

Eş Sesli Kelimeler

Yazılışı ve okunuşu aynı olduğu halde anlamları farklı olan kelimelerdir Bunlar yalın halde olabildikleri gibi ek almış halde de olabilirler Şiirde cinas olarak kullanılır ve cinaslı kafiye yapılır

Gul: 1 cicek, 2 gulmekten emir
Kır: 1 kırsal alan, 2 kırmaktan emir, 3 beyaz
Yazma: 1 baş ortusu, 2 yazmaktan olumsuz emir, 3 yazma işi

Ek almış kelimelerle, ek almış ve almamış kelimeler arasında da eş seslilik soz konusudur Bu ekler gorevce farklı ekler de olabilir

Siyah anlamındaki “kara ile “kara (a: yonelme hal eki) gibi
“Oyuncakları olmuş cocukların kurşunlar
“Zalimler her saat taze fidanları kurşunlar
Neden kondun a bulbul kapımdaki asmaya
Ben yarimden vazgecmem goturseler asmaya
“hala ve “hala, “kar ve “kar, “adet ve “adet kelimeleri eş sesli değildir Okunuşları ve anlamları farklıdır