şems-i tebrizi kimdir?

Konya ’da, eski adıyla güllük mevkiinde Şems Parkı olarak aşina alanın içinde eski bir cami ve türbe vardır Yılın her günü ziyaretçilerle dolup taşan Mevlânâ türbesine takriben on dakikalık mesafedeki bu mekânı bilen ve ziyaret edenlerin sayısı ise parmakla gösterilecek değin azdır

Sözünü ettiğimiz türbe, Mevlânâ ’yı hakikâtin sırlarına ulaştıran bir zatın adını taşımaktadır Varsayım ettiğiniz gibi Şemsi Tebrizi ’nin adını

Büyük bir arif olduğu aşina Melikdad oğlu Ali adlı bir kişinin oğlu olan Muhammed Şemseddin, 1164 senesinde Tebriz ’de dünyaya gelmiştir Demin çocukluk ve ilk gençlik yıllarında bile kendi kuşağının çocuklarından bambaşka olduğunu göstermiş, anne babasını,yakınlarını, hocalarını hayrete düşüren davranışlar ortaya koymuştur Zamanın ölçülerini aşan bu zat, çocukluk dönemine ait bir anıyı şöyle anlatıyor:

“Henüz ergenlik çağına girmemiştim Aşk deryasına daldım mı otuz kırk gün hiçbir şey yiyemezdim; istekten kesilirdim Günlerce açlığa susuzluğa katlanırdım Bir gün babam bana çıkıştı : ’ Oğlum ’, dedi ‘ben senin bu halinden bir şey anlamıyorum Bunun sonu nereye varacak?‘ ben ona şu cevabı verdim:

‘Baba, seninle benim babalık ve evlatlık ilişkimiz neye benzer bilir misin? Bir tavuğun altına tavuk yumurtalarıyla üstelik kaz yumurtası koymuşlar Vakti gelip de civcivler çıktığı vakit, bunlar her zaman birlikte analarının ardına düşerler, bir göl kenarına gelirler Kaz yumurtasından çıkan civciv hemen kendini suya atar, bunu görebilen ana tavuk, yazık yavrum boğulacak der Çırpınmaya başlar Halbuki kaz yavrusu, neşe içinde suda yüzmektedir İşte, seninle benim aramdaki ayrım da böyledir

Muhammed Şemseddin, bazı görüşlerin ve Mevlana ’nın müridi, öğrencisi olduğu yolundaki yaygın inanışın tersine, basit bir batıni dervişi yok, üstün vasıflarla bezenmiş, hatta vasıftan deha söz edilemeyecek yapıda bir zattır Mevlana gibi zahir ve batın ilimlerinde yüksek derecelere ermiş, müderrislik, müftülük yapmış seçkin bir insanı aşk ateşiyle pişirip ona mânâ aleminin pencerelerini açan biri hakkında diğer nasıl düşünebiliriz ama?

Her sözü, sohbeti ve bakışı ile insanları daha aşağı üstteki eden, dar, sınırlı bir ahlaktan Allah ’ın ahlakı anlayışına çeken Şems, kendisi için şunları söylüyor :

“Ben bir tarafta, dünyanın insanla şenelmiş dörtte bir kısmının halkı da bir tarafta olsa,beni sorguya çekse onlara yanıt vermekten kaçınmam ve daldan sıçramam Ne değin baskı şey sorsalar cevap üzerine cevap veririm Benim bir sözüm, onlardan her birisi için on yanıt ve hüccet olur

Bir gün Baba Kemal ’in, kendisine Şeyh Fahreddin Iraki ’ye açılan sırlardan ve hakikâtlerden yana bir buluş gelip gelmediğini, sorması üzerine Tebrizi:

“Ondan daha fazla müşahade kazanç! Fakat onun bildiği bazı ıstılahlar vardır,onun için gördüğünü en şirin şekilde sunar Bana gelince, bende öyle kuvvet yoktur diye yanıt verir Baba Kemal de
“Allah ü Teala, sana jurnal bir dost versin fakat, evvellerin ahirlerin bilgilerini hakikâtlerini senin namına izhar etsin Hikmet ırmakları onun kalbinden diline aksın, harf ve ses kıyafetine girsin, o kıyafetin rütbesi de senin adına olsun der

Makalat adlı eserindeki ifadelerinden onun Tebriz ’de Ebubekir adlı Şeyhinden feyz aldığı anlaşılabilir, oysa tekrar kendisinin bildirdiğine kadar, şeyhi onda olan bir şeyi görememiş, diğer kimsenin de göremediği bu farkı, sadece Hüdavendigârı Mevlana anlayabilmiştir

Zaten şeyhi onu daha pozitif olgunlaştırmanın kendi gücünü aştığını anladığı süre seyahate çıkmasına izin verir O da diyar diyar gezip Sohbetine dayanabilecek bir dost, bir mürşit arar Lakin aradığını bir türlü bulamaz, hiç kimse onu memnun etme edemez Konuştuğu kişileri imtihan eder,istediği cevabı alamayınca oradan ayrılır Kendisini olgunlaştıracak bir şeyh aradığını söyler; lakin bütün şeyhleri kendine mürid yapıp arayışına devam eder

Memleketi olan Tebriz ’de kendisine manevi kemalinden dolayı “Kamili Tebrizi, durmadan gezdiği, yolları tayy ettiği için “Şemseddini Perende (uçan Şemseddin) derler *