Mıknatıs Hakkında uzun bilgi

Mıknatıs Hakkında Veri

Demir ve nikel`i çekip taşıyabilen çubuğa bahşedilen ad Bu şekilde demir parçalarını çekme, yani mıknatıslık, milâttan birkaç sene önce, Batı Anadolu`da yer alan Yunan şehirlerinden Maguesia (bugünkü adiyle Manisa) şehri yakınlarında gözlenmiştir Siyah ve ağır bir taşın (bileşiminde demir oksit olan bir taş) demir parçalarını çektiği görülmüş, bu olaya da (magnetite) adı verilmiştir

Bu tabiî mıknatısların yanında, bir çelik parçasını tabiî bir mıknatıs taşına veya çelik bir mıknatıs çubuğa sürtmek suretiyle ve elektrik yoluyla geçici mıknatıslık da elde edilebilir Çubuk şeklinde bir mıknatısta, demir tozlarının bu mıknatıs çubuğun kutup kısımlarında daha büyük bir kuvvetle çekildiği görülür Bu noktalar bir mıknatısın sırık noktaları dır Kuzey yöne dönen mıknatıs kutbuna kuzey kutbu (N), güneye dönen mıknatıs kutbuna güney kutbu (S), adı verilir Aynı addaki mıknatıs kutupları birbirlerini çekerler Ama, bir mıknatısın kuzey ve güney kutuplarını birbirinden bozmak muhtemel değildir Bu öbür kutupta olma özelliği, demir çubuğun en küçük parçalarının bile molekül mıknatıs özelliği taşımalarındadır

Bir mıknatıs iğnesinin dikey bir düzlem içinde az çok hareket edebilir bir şekilde asılması halinde, yatay durmadığı görülür Bu iğne mıknatıs, yatay eğilme açısı yapar (Türkiye`de 60°) Bu açı kuzeye gidildikçe büyür Bu nitelik, yer kürenin, büyük bir mıknatıs gibi tesir etmesinden ileri gelmektedir

Mıknatıs Şekilleri ve Kutupları

Doğal mıknatıs doğada fazla az bulunur bu nedenle jurnal yaşamda suni mıknatıslar kullanılır Demir, nikel, kobalt gibi maddelerden dağıtılmış yöntemlerle yapay mıknatıs elde edilir Suni mıknatıslar çubuk, yassı, silindir, iğne, U ve beygir nalı biçiminde olabilir

Mıknatıs, demir tozları üzerine tutulduğunda her tarafının aynı miktarda demir tozlarını çekmediği görülür Demir tozları mıknatısın kutup kısımlarında daha pozitif toplanır Mıknatısın çekme özelliğinin artı olduğu kutup kısımlarına mıknatıs kutupları denir

Tam ortasından asılmış bir çubuk mıknatıs kuzeygüney doğrultusunu alarak dengelenir Mıknatısın kuzeye yönelen ucuna kuzey ( north ) anlamında N kutbu, öteki uca da güney ( south ) anlamında S kutbu denir
Bir mıknatısta N ve S kutuplarının özellikleri farklıdır Bu farklılıktan dolayı benzer kutuplar ( N – N, S – S ) birbirini iter, farklı ( N – S, S N ) kutuplar birbirini çeker Pratikte bazı mıknatısların kutupları belirlenmiş olsun diye uçları bambaşka renklerde boyanır veya uçlara N, S harfleri yazılır

Mıknatıslar pusula yapımında, telefon kulaklıklarında, telefon kulaklıklarında, radyo, zil, televizyon, oyuncak, buzdolabı, elektrik motorlarında vb araçlarda kullanılır

Mıknatıslara kauçuk gibi katkı maddelerinin katılması ile bükülebilen yumuşak mıknatıslar da elde edilebilir Bu nesil mıknatıslar buzdolabı kapılarında, elektronik sanayinde, tıpta ameliyat tekniklerinde kullanılmaktadır

Mıknatıslardan yararlanılarak, istikamet bulmada kullanılan pusulalar yapılır

Mıknatısın ilk kullanımı büyük muhtemelen pusula iğnesi şeklinde olmuştur Çinli gemicilerin bin yıldır denizcilikte istikamet vermek için pusula kullanıldığı biliniyor Pusula yardımıyla yer belirten bir göze çarpan, hatta Güneş ve yıldızların yardımı olmaksızın dürüst rotada yol alabiliyorlardı 1600 yılında İngiliz bilim adamı William Gilbert bir mıknatısın nasıl çalıştığını açıklama yapmak için tamamen yeni bir us ortaya attı Dünya ’nın kendisinin de dev bir mıknatıs olabileceğini öne sürdü Bugün, Dünya ’nın kuzey ve güney edinmek üzere iki manyetik kutbu olduğu bilinmektedir

Kutupları belirlenmemiş bir mıknatısın hangi ucunun kuzey, hangi ucunun güney kutbu olduğu bir pusula yardımıyla belirlenebilir Pusula içindeki iğne de bir cins mıknatıs olduğundan mıknatısın herhangi bir kutbu pusulanın N kutbuna yaklaştırıldığında pusulanın ucu itiliyorsa, mıknatısın meçhul kutbu N kutbudur Tersine, pusulanın ucu mıknatıs kadar çekiliyorsa mıknatısın bilinmez kutbu S kutbudur

Yerkürenin Manyetik Alanı

Bir mıknatıs, ortasından bir ip ile bağlanarak serbest bırakıldığında bir ucu kuzey, diğer ucu güney yönünü gösterir Istikamet bulmaya yarayan bu cins mıknatıslara pusula denir Pusula iğnesi de bir mıknatıstır Pusulanın kesintisiz benzer doğrultuyu gösterecek şekilde sapması, yerin mıknatıslık özelliğinden kaynaklanır Yerkürenin değişik yerlerinde yapılan deneylerde pusula iğnesinin yaklaşık defalarca aynı doğrultuyu gösterdiği belirlenmiştir bu nedenle yerkürenin daimi bir çubuk mıknatıs özelliği gösterdiği söylenebilir

Pusula ibresinin kuzey kutbu, kuzeye yöneldiğinden yerkürenin kuzeyinde bir güney mıknatıs kutbu, güneyinde de kuzey mıknatıs kutbu vardır Oysa Dünya ’nın değişik noktalarında yapılan deneylerde pusula iğnesinin bütünüyle kuzey ya da güney kutuplarını göstermediği belirlenmiştir böylece yerkürenin coğrafi kutupları ile manyetik kutupları benzer noktalarda çakışmaz Yerin manyetik kutupları ile coğrafi kutupları çakışık olmadığından pusula ibresi ile coğrafi kuzey – güney doğrultusu arasında bir açı vardır Bu açıya sapma açısı denir Sapma açısı, bulunulan konuma göre doğuya veya batıya dürüst olur Keza sapma, yıllara ve mevsimlere tarafından de değişir

Mıknatısınızın gösterdiği yöne, sapma açısını hesaplamadan gitmeye kalkarsanız, gitmek istediğiniz noktaya varamazsınız

Mıknatısın Çekim Alanı

Mıknatıs, manyetik maddeleri hangi uzaklığa değin çekim etkisi altında tutabilir? Mıknatısın manyetik maddeleri çekme özelliğini gösterdiği belirli bir alan ( bölge ) var mıdır?

Mıknatısın büyüklüğüne yan olarak değişik uzaklıklardaki toplu iğneleri çekebilir Mıknatıs büyüdükçe daha uzaktaki toplu iğneleri çekebilir Bir mıknatısın etkisini gösterebildiği bölgeye mıknatısın çekim alanı ya da manyetik alanı denir Her mıknatısın kayıtlı bir çekim alanı vardır Mıknatıs büyüdükçe çekim alanı da büyür

Bir mıknatısın çekim alanı içine giren demir tozları mıknatıslanır ve herkes pusula iğnesi gibi davranarak manyetik alanda sıralanır Manyetik bölge ne denli güçlüyse manyetik alan çizgileri de o denli keskin ve birbirine yakındır böylece kutuplara yakın bölgelerdeki manyetik bölge çizgileri, kutuplardan uzaktaki bölge çizgilerinden daha belirgindir

Bir mıknatısın manyetik alan çizgileri, mıknatısın uçlarına yakın bölgelerde daha sık, uzaktan bölgelerde cılız ve seyrektir

İki mıknatısın aynı ya da ayrı kutupları aleyhinde karşıya gelecek şekilde tutularak demir tozlarına yaklaştırıldığında da manyetik bölge çizgileri oluşur

Manyetik alan çizgileri N kutbundan S kutbuna dürüst uzanır

Sürekli ve Geçici Mıknatıslar

Mıknatıslanma özelliği manyetik maddede daimi veya geçici olabilir Manyetik alan ortadan kalkınca maddenin mıknatıslık özelliği kaybolursa buna geçici mıknatıslanma denir Geçici mıknatıslar sanayide, elektrik zillerinde, transformatör çekirdeklerinde, telefon kulaklıklarında, dinamo ve motor armatürlerinde kullanılır

Manyetik özelliklerini uzun bir zaman sürdürebilen mıknatısa daimi mıknatıs adı verilir Daimi mıknatıslar, kobalt ve nikelden yapılır Bu metaller zahmetsizce mıknatıslanabilir ve manyetik özelliklerini uzun vakit koruyabilir

Demir çubuk ( çivi ), çelik çubuk ve bir mıknatıs alarak bazı işlemler yapalım
Mıknatısınızı önce demir çubuğa sürtelim Buradaki sürtünme iki elinizi birbirine sürtme gibi olmayacak Elimizi birbirine sürterken yukarı aşağı sürteriz Mıknatısı demir çubuğa sürterken ise tek yönü olan sürtmemiz gerekir Ya yalnızca aşağıya ya da yukarıya içten olmalı Sağa ve sola sürtmek içinde bu geçerlidir

Mıknatısa sürttüğümüz demir çubuğu toplu iğnelere yaklaştırdığınızda, toplu iğneleri çektiğini göreceksiniz Ama bir zaman daha sonra demir çubuğunuz iğneleri çekmeyecektir Burada oluşturduğunuz mıknatıs geçici mıknatıs olmuştur

Aynı işlemleri çelik çubuk içinde yaptığınızda çelik çubuğun toplu iğneleri çekmeye devam ettiğini göreceksiniz Yaptığınız mıknatıs daimi mıknatıs olmuştur

Bir mıknatısın daimi olabilmesi, etkilenme süresine ve etraf koşulları gibi bazı faktörlere bağlıdır
Sürtme ile mıknatıslanmış manyetik maddeler çekiçleme, ısınma gibi etkenler karşı mıknatıslık özelliğini kaybeder Bu netice, maddeyi oluşturan atomların sıralanış düzeninin, maddenin mıknatıslanmasında etkin olduğunu kanıtlar

Mıknatıs bölündüğünde, her parça mıknatıs özelliğini devam ettirir Böldüğünüz mıknatısı bitmiş ikiye bölerek daha ufak mıknatıslar elde edebilirsiniz

Manyetik etki aşağıda olmayan demir ve çelik çubukta manyetik özellik belirten bölgeler düzensizdir Bu çubuklar manyetik bölge içine konduklarında, düzensiz bölgeler ahenkli ışık halkası gelerek mıknatıslık özelliği kazanır

Mıknatısı Taksim Etmek

Çubuk şeklindeki bir mıknatıs ikiye bölündüğünde, oluşan her bir parça yine N – S kutuplu mıknatıs olur Bölme işlemi atomik boyuta değin devam ettirildiğinde de yeniden mıknatıs özelliği devam eder Yani tek kutuplu mıknatıs elde edilemez

Mıknatıs nerelerde kullanılır, başvuru formu alanları

Mıknatısın kullanıldığı esas yerlere bakacak olursak, pusula, bildiğimiz VHS videolar, kasetler, bilgisayarların içindeki floppy diskler ve hard diskler, kredi ve ATM kartları, televizyon ve bilgisayar monitörleri, kapı zili, hoparlör ve mikrofonlar, elektrikli motor ve jeneratörler, transformatörler öne çıkıyor Dikiş makinelerini de unutmayalım; yere saçılan bin tane toplu iğneyi en ufak hasarla toplamanın tek yolu mıknatıs değilse nedir? üstelik buzdolabı kapaklarının üstüne yapıştırılan süsler var natürel

MIKNATISIN KULLANILDIĞI YERLER

1 Denizciler pusula ile yönlerini bulurlar
2 Hurda yığınları arasındaki demir parçalarının ayıklanmasında
3 Vinçler de ağır yükleri kaldırmak için elektro mıknatıs kullanılır
4 Elektrik motorlarında,kapı zillerinde,telgraf ve telefon gibi araçlarda
5 Elektrik santrallerinde jeneratörlerde elektrik elde etmek için kullanılır


*