Kaşkar -Tufan Hanlığı (Çağatay)

KaşgarTufan (Çağatay) Hanlığı
KaşgarTufan (Çağatay) Hanlığı hakkında veri
KaşgarTufan Hanlığı hakkında genel bilgi
KaşgarTufan Hanlığı ile ilgili data

KaşgarTufan (Çağatay) Hanlığı

Onbeşinci yüzyılın başlarında, Doğu Türkistan ve eski Uygur bölgesinde, Çağatay Hanedanı hüküm sürüyordu Bunlar Müslümanlığı benimsemiş ve Müslüman olmayan Oyrat ve Kalmuklarla savaşmakta, cihad etmekteydiler

Çağatayların hükümdarı Veyiz Han,14181428 yılları aralarında bir yanlamasına iktidarı sürdürüyor, bir yana da sulama kanalları açarak tarımı geliştirmeye çalışıyordu Kaşgar, Yarkent ve Hotan çevresine en ince ayrıntısına kadar hâkimdi

Veyis Han 1429'da öldü ve oğulları Esen Buğa ile Yunus Beğ aralarında taht kavgası başladı Dikte Doğlat Seyyid Ali, Esen Buğa'yı destekledi ve Esen Buğa tahta çıktı Bilgin ve edib olan kardeşi Yunus Beğ ise Timuroğulları'ndan Uluğ Beğ'e sığındı

Yunus Beğ, tahttan vazgeçmemişti ve fethetmek için fırsat kolluyordu Esen Buğa 1462'de ölünce aradığı fırsatı buldu ve Timurlu Ebu Said han' ın desteği ile tüm batı Çağatay bölgesini ele geçirdi Lakin Kaşgar, Yarkent ve Hotan civarı, şeklen Çağatay Hanına yan olan Türk Doğlat ailesinin elinde kaldı

Timurlu Ebu Said ölünce oğulları birbirine düştüler Bu kavgalara Yunus Han da karıştı 1484'de Taşkent'i Timurlulardan alarak başkentini Tufan'dan buraya nakletti 1486'da ölen Yunus Han'ın yerine oğlu Ahmet han geçti Oyratlara ve Kalmuklara karşısında başarılı seferler yapan Ahmed Han, Kaşgar ve Yenihisar'ı ülkesine kattı Kendisi Aksu ve Turfan'da, yeni Eski Uygur bölgesinde hüküm sürüyor, kardeşi Mahmud Han ise Taşkent'te oturuyor, ülkenin batı bölgesini idare ediyordu

Bu sırada, Mahmud Han'a yan ve onun hizmetinde yer alan Muhammed Şıbanî Türkistan'da hanlığını ilân etti ve Semerkant'a girdi Bunun üzerine Ahmed Han ve Mahmud Han kardeşler kuvvetlerini birleştirerek Şıbanî'nin üzerine yürüdüler Fakat önceki bölümde de gördüğümüz gibi bu savaşta Şibanî galip geldi, Ahmed ve Mahmud Han kardeşleri tutsak aldı Şıbanî, Taşkent ve Sayram'ı ülkesine kattıktan daha sonra esir kardeşleri özgür bıraktı Ahmed Han 1503'te öldü ve yerine oğlu Mansur geçti Mansur,Uygur Hanı olarak tanınıyor, Kaşgar, Yarkent ve Hokand'ı kardeşi Said Han yöneticilik ediyordu İki kardeş İslâmiyeti dağıtmak için çaba harcadılar

Uygur (Turfan) Hanı Mansur, 1543'te öldükten sonra taht kavgalara başladı ve Çin de bu kargaşalığı körükledi Fakat, zayıflayarak da olsa, Turfan Hanlığı veya Sultanlığı uzun zaman devam etti

Hanlığın Kaşgar koluna hükmeden Said Han'dan sonra, yerine oğlu Abdürreşit geçti (1565) Fakat, Doğlatların, KırgızKazakların saldırılarına uğrayan hanlık gittikçe küçülüyordu ve 16 yüzyılın sonunda Kaşgar'dan ibaret kalmıştı Bu alan de Mançu sülalesi zamanında (16441911) Çin'e bağlandı Fakat ayaklanmalar devam etti

1866'da Yakub Bey'in başlattığı ayaklanma, Türkistan'a bağımsızlık kazandırmak amacına yönelikti Yakub Bey, Atalık Gaziunvanı ile anılır Çin'e bağımlılığı reddederek kendini Kaşgar Hanı bildiri etmişti Doğudan Çinliler, kuzeyden Ruslar, güneyden İngilizler Doğu Türkistan'ı korkutma ediyordu

Yakub Han, bu devletler kendisine her türlü vaadde bulunur, bir yandan da ülkesini işgal etmek için fırsat kollarlarken, esas bağlanacağı devletin Osmanlı İmparatorluğu olacağını biliyordu ve 1870'te elçiler göndererek Sultan Abdülaziz'e bağlılığını bildirdi Osmanlılar Kaşgar'a askerî öğretmenler ve bir tedarik silâh göndermekten başka bir takviye yapamadılar Çünkü kendi durumları da iyi değildi

Yakub Han, 1877'de öldü ve direniş kırıldı Çinliler bu tarihte KaşgarTurfan (Çağatay) Hanlığı'nı topraklarına kattılar ve bu bölgeye Yeni Fethedilmiş Ülkeanlamına gelen Sinkiang (Sincan) adını verdiler *