Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Kan
Kanın Yapısı
Kanın Özellikleri
Kan Grupları
Eritrositler Alyuvarlar Lökositler Akyuvarlar Trombositler
KANIN YAPISI
Kan, damarlar içerisinde kesintisiz hareket halinde olan canlı bir sıvıdır Bu değişken , iki temel kısımdan oluşmaktadır : Plazma ve Hücreler Plazma kısmı büyük oranda sudan meydana kazanç ve içerisinde, gıda maddeleri, proteinler ve metabolitler gibi bir çok katı maddeyi barındırmakta ve bunların dokulara naklini sağlamaktadır Sıradan bir insanda 50006000 mL (56 litre) dek kan bulunmaktadır Kanın % 5060' akışkan kısım olan plazmadan ve %4050'si ise hücrelerden meydana gelmektedir
Plazma :
Plazmanın % 90'ı sudur Kalan %10 ise katı maddeleri içerir Bunların % 8'i proteinler , % 2'si ise diğer çözünmüş maddelerdir Kanın esas protein içeriği şöyle özetlenebilir :
• Albumin % 60
• Globulinler % 36
• Fibrinojen% 4
Hücreler :
• Eritrositler
• Lökositler
• Parçalı Lökositler (Granulositler, PMNL)
• Nötrofiller
• Bazofiller
• Eozinofiller
• Parçalı Olmayan Lökositler (Agranulositler, MNL)
• Lenfositler
• Monositler
• Trombositler (Platelletler)
Hücreli Hücre Özellikleri
Eritrositler
Eritrositler : Eritrositler , kanın en yoğun hücreli grubudur Kandaki ertrositlerin hacminin, kan hacmine oranına Hematokrit denir Bu değerinde, kadınlarda %3846 ; erkeklerde ise, % 4054 aralarında değişir Eritrositler içinde bulunan hemoglobin molekülü, eritrositin temel işlevi olan gaz transportunu sağlamaktadır Bu molekül, akciğerlerde oksijen bağlayarak, cisim hücrelerine taşımakta, oradan aldığı atık madde olan karbondioksiti de akciğerlere taşıyarak, vücuttan uzaklaştırılmasını temin etmektedir Olağan hemoglobin düzeyi, 1216,5 grdL arasındadır 12 gr altındaki hemoglobin düzeyleri, anemiyi (kansızlığı) işaret eder ve nedenlerinin araştırılması gerekir Normalde, kanın her mikrolitresinde 4 6,5 milyon eritrosit bulunmaktadır
Kan bankalarında, ağırlıklı olarak Eritrosit içeren kan komponentleri yani Eritrosit Süspansiyonları elde edilmektedir Böylece kanın plazma kısmı ayrıştırılmış olmakta ve hastaya patavatsız olarak plazma verilmesi engellenmiş olunmaktadır Bunun bir avantajı da, ayrıştırılmış olan plazma, dondurularak saklanabilmekte ve plazma ihtiyacı olan başka bir hastada kullanılabilmektedir Bir kısım plazmadan da, kan ürünleri elde edilebilmekte ve bu ürünlere gereklilik duyan hastalara verilmektedir
Lökositler Lökositler, çekirdeklerinin yapısına göre parçalı (Granülositler) ve Parçasız (Agranülositler) olarak ikiye ayrılırlar Lökositler, kanda 400010000 hücremikrolitre düzeyinde bulunurlar Bu sayının 10000 üstüne çıkmasına lökositoz denir Bunun nedeni genel olarak enfeksiyon hastalıkları olmakla birlikte, daha pek çok sebebi olabilmektedirYine akyuvar sayısının 4000'den düşük olmasına ise lökopeni denir Bu durumunda pek fazla sebebi vardır Lökositlerin temel işlevi, vücudun savunmasıdır Her lökosit biçiminin ayrı nitelik ve görevleri bulunmaktadır
Granülositler
Nötrofiller : Bu hücrenin esas işlevi, vücuda zararlı olan tanıdık olmayan materyalleri bulmak ve tahrip etmektir Bulduğu yabancı materyali, fagositoz denen bir yöntemle içine alır ve içindeki çeşitli enzimlerle yıkım eder
Bazofiller : Bazofillerin de fagositoz yeteneği vardır ama esas fonksiyonunu, farklı alanlara yönlendirilmiş maddeler salgılayarak gösterir
Eozinofilller : Eozinofiller de nötrofiller gibi tanıdık olmayan materyali imha etmek görevi olan hücrelerdir Özellikle, parazitlere yan enfeksiyonlarda bariz rol oynarlar
Agranulositler
Monositler ve Makrofajlar : Bu hücreler fagositoz yapma yeteneğindedir ve lenfositlerle doğrudan doğruya ya da indirekt yoldan bağışıklık sisteminin regulasyonunda kayda değer rol oynarlar Monositlerin dokularda yer alan şekline makrofaj denir
Lenfositler : Bu hücreleri bağışıklık yanıtının humoral kısmını oluştururlar Fazla farklı alanlara yönlendirilmiş fonksyonlara sahip bu hücrelerin en esas işlevi, mikroorganizmaları tanıyıp, onlara aleyhinde antikor yapımını gerçekleştirmektir
Trombositler
Trombositler : Trombositler kanın en ufak hücreleridir ve eritrositler gibi çekirdeksizdirler Normalde kanın bir mikrolitresinde 100000400000 dek trombosit vardır Başlıca özellikleri, pıhtılaşmada oynadıkları önemli roldür Kan bankalarında, bütün kandan ayrıştırılmak suretiyle Trombosit Süspansiyonları elde edilmekte ve sadece bu hücreye gereksinimi olan hastalarda kullanılabilmektedir Trombosit süspansiyonları, aferez aracılığıyla da elde edilebilmektedir
HÜCRELI Yoğunluk (gmL) Hacim (femtolitre)
Trombositler 1,058 16
Monositler 1,062 740
Lenfositler 1,070 230
Nötrofiller 1,082 270
Eritrositler 1,100 87
KAN KOMPONENTLERİ
Kan komponentleri, tam kandan öbür yöntemlerle hazırlanan farklı özelliklerdeki konsantrelerdir
Antikoagülan Solüsyonlar:
Torba içine alınan kanın pıhtılaşmasını engellemek ve içindeki hücrelerin yaşam sürelerini uzatmak için kullanılan solüsyonlardır En yaygın olarak kullanılanları:
• CPDA1 : CitratePhosphateDextroseAdenin
• CPD : CitratePhosphateDextrose
• ACD : AcidCitrateDextrose
• SAGM : Saline(NaCl) AdeninGlucoseMannitol (SAGM bir antikoagülan değil, ilave solüsyondur)
Yukarıda bahsedilen solüsyonlarda bulunan kimyasalların esas özellikleri:
• Citrate : Sitrat, kalsiyum ile birleşerek koagülasyon sisteminin aktivasyonunu engeller
• Phosphate : 2,3 dPG düzeyini bayağı seviyede tutarak, eritrositlerin oksijen afinitesinin adi kalmasına yardımcı olur
• Adenin : ATP sentezinde etkilidir ve azalan ATP ’nin yerine konması için kullanılır
Kullanılan antikoagülan solüsyonun kana oranı 1:7 olmalıdır Bu oran büyüdüğünde sitrat toksisitesi; küçüldüğünde ise, agregatlar oluşabilmektedir
A Eritrosit Süspansiyonları
1 Eritrosit Süspansiyonu (Inkar Cells)
2 Buffycoat ’u bölünmüş ES (Inkar CellsBCR)
3 Ek solüsyonda ES (Red Cells in AS)
4 Buffycoat ’u bölünmüş ek solüsyonda ES (Inkar Cells in BIRLIBCR)
5 Yıkanmış ES (Washed Red Cells)
6 Lökositten arındırılmış ES (Red Cells, leucocyte depleted)
7 Dondurulmuş ES (Cryopreserved Inkar Cells)
I Eritrosit Süspansiyonlarının Hacim, EVF, Hb, lökosit ve platellet miktarlarına ait kriterler
Komponent Volume EVF* Hb Lökosit Platellet
ES 280 ± 50 mL 0,650,75 45 gunit 3x10^9 unit
RCBCR 250 ± 50 mL 0,650,75 43 gunit 1,2x10^9 unit 10^10 unit
RCBIRLI Yönteme tabi 0,500,70 45 gunit 3x10^9 unit
RCBIRLIBCR Yönteme emrindeki 0,500,70 43 gunit 1,2x10^9 unit 10^10 unit
WRC 280 ± 60 mL 0,650,75 40 gunit 5x10^8 unit
RCLD 280 ± 50 mL 0,650,75 40 gunit 1x10^6 unit
CRC 185 mL 0,650,75 36 gunit 0,1x10^9 unit
* EVF : Eritrosit Hacim Fraksiyonu
II Esas Özellikler:
1 Eritrosit Süspansiyonu (RC):
Santrifügasyonu takiben, plazmanın ikinci bir torbaya aktarılması ile elde edilen bir komponenttir Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır Gizleme süresi CPDA1 içinde 35 gün , ACD içinde ise 21 gündür
2 BuffyCoat ’u Ayrılmış ES (RCBCR)
Bütün kandan plasma ve buffycoat tabakasının ayrıştırılması ile elde edilen bir komponenttir Santrifügasyondan sonra plazma extraksiyonu yapılır Arkasında ikinci bir torbaya 4060 mL kadar extraksiyona devam edilerek, buffycoat ’un ayrıntılarıyla uzaklaştırılması sağlanır Son aşamada ise, istenen EVF değerini yetişmek için, plazmadan yeterli miktarda hacim, süspansiyon üzerine geri aktarılır Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır Saklama süresi CPDA1 içinde 35 gün , ACD içinde ise 21 gündür
3 Ilave Solüsyonda ES (RCBIRLI)
Santrifügasyonu takiben, plazma ikinci bir torbaya aktarılır, ardındaki üçüncü torbadaki ilave solüsyon (SAGM gibi), eritrosit kitlesi üzerine ek edilir Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır Saklama süresi (SAGM için) 42 gündür
4 BuffyCoat ’u BölünmüşEk Solüsyonda ES (RCBIRLIBCR)
Santrifügasyonu takiben, plazma ikinci bir torbaya aktarılır, ardındaki üçüncü torbaya Buffycoat extrakte edilir ve dördüncü torbadaki ilave solüsyon (SAGM gibi), eritrosit kitlesi üzerine ilave edilir Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır Gizleme süresi (SAGM için) 42 gündür
5 Yıkanmış ES (WRC)
Santrifügasyonu takiben, plazma ikinci bir torbaya aktarılır, ardından üçüncü torbadaki isotonik solüsyon eritrosit kitlesi üzerine boşaltılır ve tekrar santrifüge edilerek, solüsyon extrakte edilir Gerektiğinde dörtlübeşli torbalar kullanılarak benzer işlemler tekrarlanabilir Bu işlemler +4 °C ısıda yapılmalıdır Süspansiyon oda ısısında yapıldıysa 6 saat; +4 °C ısıda hazırlandıysa 24 saat içinde kullanılmalıdır
6 Lökositten Arındırılmış ES (RCLD)
Buffy coat ’un ayrıştırılması ve filtrasyon gibi değişik yöntemler uygulanır, ancak en iyi sonuçlar her iki yöntemin birlikte kullanıldığı çalışmalarda alınmıştır Lökositlerin filtreye adhezyonu prensibiyle çalışan ya da daha gelişmiş üçüncü nesil filtrelerin kullanılması ile lökositlerin %9999,9 ’u ortamdan uzaklaştırılabilmektedir Depolama öncesi filtrasyon nasihat edilmektedir Bu operasyon kan bağışını takiben 48 saat içinde yapılmalıdır
7 Dondurulmuş ES (FRC)
Kandan, eritrosit izolasyonu sağlandıktan daha sonra, kryoprotektant (Hücrenin donması esnasında içindeki kristalleşmeyi önler ve çoğunlukla gliserol kullanılır) bir madde kullanılarak –80 C° ’de, eritrositlerin dondurulması ile elde edilen bir komponenttir Göstermek üzere çözdürüldüğünde yıkanmalı ve isotonik bir solüsyonla süspanse edilmelidir ve 24 saat içinde kullanılmalıdır
Eritrositleri dondurmak için 2 teknik kullanılmaktadır: Yüksek gliserol (%40 wv) ve düşük gliserol (%17 wv) teknikleri Her iki usul da yıkama ve degliserolizasyon prosedürlerini içerir
Yüksek gliserol tekniği ile hazır komponent –60 C° ile –80 C° aralarında saklanır Düşük gliserol tekniği ile hazır olan komponent ise, buhar fazlı istikrarsız nitrojen içinde –140 C° ile –150 C° aralarında saklanır Bu koşullarda 10 sene muhafaza edilebilir
III Endikasyon ve Kontrendikasyonlar:
Komponent Endikasyonlar Kontrendikasyonlar
RC Kan kaybı, kansızlık tedavisi Değişik tiplerde plazma intoleransı, HLA alloimmünizasyonu, demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar
RCBCR* Kan kaybı, kansızlık tedavisi Öbür tiplerde plazma intoleransı , demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar
RCBIRLI Kan kaybı, anemi tedavisi Öbür tiplerde plazma intoleransı (Bilhassa IgA) , HLA alloimmünizasyonu, prematüre infantlar ve demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar (Bağıştan sonraki 7 gün içinde kullanılmalıdır)
RCBIRLIBCR* Kan kaybı, anemi tedavisi Değişik tiplerde plazma intoleransı (Bilhassa IgA),prematüre infantlar ve demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar (Bağıştan sonraki 7 gün içinde kullanılmalıdır)
WRC Tek endikasyonu ,Ig ’lere karşı, bilhassa IgA ’ya karşısında önemli allerjik reaksiyonlardır Intibak testleri üretilmiş olmalıdır
RCLD* Lökosit antikorlarına (HLA) karşısında alloimmünizasyonu olduğu bilinen kişilerde ve CMV bulaşının kayda değer düzeyde risk taşıdığı durumlarda endikedir Öbür tiplerde plazma intoleransı (Bilhassa IgA), erken doğan infantlar ve demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar (Bağıştan sonraki 5 gün içinde kullanılmalıdır)
CRC Özellikle otolog transfüzyonlar için hazırlanır Şart olmamakla birlikte RCLD endikasyonları için de kullanılabilir Uyarlama testleri üretilmiş olmalıdır Açık sistemde yapıldıysa, bakteriyal kontaminasyon açısından dikkatli olunmalıdır
* lökositten yoksul arındırılmış süspansiyonların dilekçe endikasyonlarından aşağıda hem bahsedilmiştir
IV Lökositten Fakir Arındırılmış ES Uygulama Endikasyonları
Lökositlerin risk yaratacağı durumlarda kullanılırlar Bu durumlar şöyle özetlenebilir:
1 Gebeler (Bebek için) ve intrauterin transfüzyon
2 Yenidoğan bebekler ve exchange transfüzyon
3 Konjenital veya akkiz immün yetmezlik ya da immünsupresyon
4 Lösemi ve talasemi gibi sık transfüzyon gerektiren hastalar
5 Kemik iliği transplantasyonu olacak olmuş hastalar
6 Tüm transplant hastaları
V Ast Etkiler
Bağlı Tesir RC RCBCR RCBIRLI RCBIRLIBCR WRC RCLD CRC
Dolaşım Yüklenmesi + + + + + + +
Hemolitik Reaksiyonlar + + + + + + 0
Nonkeza Reaksiyonlar + + + + 0 Nadiren 0
HLA Alloimmünizasyonu + + + + + Arada Bir 0
Viral Bulaş + + + + + Arada Bir +
Protozoal Bulaş + + + + + + +
Sepsis (Kontaminasyon) + + + + + + +
Posttransfüzyon Purpurası + + + + + + 0
Sifiliz Bulaşı + + + + + + 0
Posttransfüzyonal AC Hasarı + + 0 0 0 + 0
Elektrolit İmbalansı + + + + 0 + 0
Emrindeki etkiler, adeta her ES türevinde görülmekle birlikte, görülme sıklıkları farklıdır Riskler her komponent için bambaşka oranlar taşımakta ve % 0 ’a indirilememektedir Oysa bilhassa, lökositten fakir ve arındırılmış süspansiyonlarla yıkanmış süspansiyonlarda istenmeyen tesir olasılığı, diğerlerine göre daha azdır
VI Kalite Esasları
Bütün Kanın Kalite Esasları
Yoklama Parametreleri Kalite Gereksinimleri Kontrol Sıklığı Laboratuar
ABO , Rh(D) Gruplama Tamamı Grup Lab
AntiHIV 12 abs Negatif Tamamı Tarama lab
HBsAg Olumsuz Tamamı Tarama lab
DAHA AŞAĞI (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab
HBcab (İstenirse) Olumsuz Tamamı Tarama lab
HCV Ab Negatif Tamamı Tarama lab
Syphilis Olumsuz Tamamı Tarama lab
CMV Ab (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab
HTLV Abs (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab
Hacim 450 mL (+ %10) Ürünlerin %1'inde Işlem lab
Eritrosit Süspansiyonunun (RC) Kalite Esasları
Tam kanın kalite esaslarına ek olarak aşağıdaki kriterler (Diğer eritrosit süspansiyonları için sayfanın başında Akısmına bakınız) :
Teftiş Parametreleri Kalite Gereksinimleri Kontrol Sıklığı Laboratuar
Hacim Volume 280 mL (+ 50 mL) Ürünlerin %1'inde Operasyon lab
EVF 0,65 0,75 Ayda 4 ünite Kalite denetleme lab
Haemoglobin 45g unit Ayda 4 ünite Kalite denetim lab
Stok sonu hemoliz eritrosit kitlesinin %0,8'i Ayda 4 ünite Kalite denetleme lab
*
Kanın Yapısı
Kanın Özellikleri
Kan Grupları
Eritrositler Alyuvarlar Lökositler Akyuvarlar Trombositler
KANIN YAPISI
Kan, damarlar içerisinde kesintisiz hareket halinde olan canlı bir sıvıdır Bu değişken , iki temel kısımdan oluşmaktadır : Plazma ve Hücreler Plazma kısmı büyük oranda sudan meydana kazanç ve içerisinde, gıda maddeleri, proteinler ve metabolitler gibi bir çok katı maddeyi barındırmakta ve bunların dokulara naklini sağlamaktadır Sıradan bir insanda 50006000 mL (56 litre) dek kan bulunmaktadır Kanın % 5060' akışkan kısım olan plazmadan ve %4050'si ise hücrelerden meydana gelmektedir
Plazma :
Plazmanın % 90'ı sudur Kalan %10 ise katı maddeleri içerir Bunların % 8'i proteinler , % 2'si ise diğer çözünmüş maddelerdir Kanın esas protein içeriği şöyle özetlenebilir :
• Albumin % 60
• Globulinler % 36
• Fibrinojen% 4
Hücreler :
• Eritrositler
• Lökositler
• Parçalı Lökositler (Granulositler, PMNL)
• Nötrofiller
• Bazofiller
• Eozinofiller
• Parçalı Olmayan Lökositler (Agranulositler, MNL)
• Lenfositler
• Monositler
• Trombositler (Platelletler)
Hücreli Hücre Özellikleri
Eritrositler
Eritrositler : Eritrositler , kanın en yoğun hücreli grubudur Kandaki ertrositlerin hacminin, kan hacmine oranına Hematokrit denir Bu değerinde, kadınlarda %3846 ; erkeklerde ise, % 4054 aralarında değişir Eritrositler içinde bulunan hemoglobin molekülü, eritrositin temel işlevi olan gaz transportunu sağlamaktadır Bu molekül, akciğerlerde oksijen bağlayarak, cisim hücrelerine taşımakta, oradan aldığı atık madde olan karbondioksiti de akciğerlere taşıyarak, vücuttan uzaklaştırılmasını temin etmektedir Olağan hemoglobin düzeyi, 1216,5 grdL arasındadır 12 gr altındaki hemoglobin düzeyleri, anemiyi (kansızlığı) işaret eder ve nedenlerinin araştırılması gerekir Normalde, kanın her mikrolitresinde 4 6,5 milyon eritrosit bulunmaktadır
Kan bankalarında, ağırlıklı olarak Eritrosit içeren kan komponentleri yani Eritrosit Süspansiyonları elde edilmektedir Böylece kanın plazma kısmı ayrıştırılmış olmakta ve hastaya patavatsız olarak plazma verilmesi engellenmiş olunmaktadır Bunun bir avantajı da, ayrıştırılmış olan plazma, dondurularak saklanabilmekte ve plazma ihtiyacı olan başka bir hastada kullanılabilmektedir Bir kısım plazmadan da, kan ürünleri elde edilebilmekte ve bu ürünlere gereklilik duyan hastalara verilmektedir
Lökositler Lökositler, çekirdeklerinin yapısına göre parçalı (Granülositler) ve Parçasız (Agranülositler) olarak ikiye ayrılırlar Lökositler, kanda 400010000 hücremikrolitre düzeyinde bulunurlar Bu sayının 10000 üstüne çıkmasına lökositoz denir Bunun nedeni genel olarak enfeksiyon hastalıkları olmakla birlikte, daha pek çok sebebi olabilmektedirYine akyuvar sayısının 4000'den düşük olmasına ise lökopeni denir Bu durumunda pek fazla sebebi vardır Lökositlerin temel işlevi, vücudun savunmasıdır Her lökosit biçiminin ayrı nitelik ve görevleri bulunmaktadır
Granülositler
Nötrofiller : Bu hücrenin esas işlevi, vücuda zararlı olan tanıdık olmayan materyalleri bulmak ve tahrip etmektir Bulduğu yabancı materyali, fagositoz denen bir yöntemle içine alır ve içindeki çeşitli enzimlerle yıkım eder
Bazofiller : Bazofillerin de fagositoz yeteneği vardır ama esas fonksiyonunu, farklı alanlara yönlendirilmiş maddeler salgılayarak gösterir
Eozinofilller : Eozinofiller de nötrofiller gibi tanıdık olmayan materyali imha etmek görevi olan hücrelerdir Özellikle, parazitlere yan enfeksiyonlarda bariz rol oynarlar
Agranulositler
Monositler ve Makrofajlar : Bu hücreler fagositoz yapma yeteneğindedir ve lenfositlerle doğrudan doğruya ya da indirekt yoldan bağışıklık sisteminin regulasyonunda kayda değer rol oynarlar Monositlerin dokularda yer alan şekline makrofaj denir
Lenfositler : Bu hücreleri bağışıklık yanıtının humoral kısmını oluştururlar Fazla farklı alanlara yönlendirilmiş fonksyonlara sahip bu hücrelerin en esas işlevi, mikroorganizmaları tanıyıp, onlara aleyhinde antikor yapımını gerçekleştirmektir
Trombositler
Trombositler : Trombositler kanın en ufak hücreleridir ve eritrositler gibi çekirdeksizdirler Normalde kanın bir mikrolitresinde 100000400000 dek trombosit vardır Başlıca özellikleri, pıhtılaşmada oynadıkları önemli roldür Kan bankalarında, bütün kandan ayrıştırılmak suretiyle Trombosit Süspansiyonları elde edilmekte ve sadece bu hücreye gereksinimi olan hastalarda kullanılabilmektedir Trombosit süspansiyonları, aferez aracılığıyla da elde edilebilmektedir
HÜCRELI Yoğunluk (gmL) Hacim (femtolitre)
Trombositler 1,058 16
Monositler 1,062 740
Lenfositler 1,070 230
Nötrofiller 1,082 270
Eritrositler 1,100 87
KAN KOMPONENTLERİ
Kan komponentleri, tam kandan öbür yöntemlerle hazırlanan farklı özelliklerdeki konsantrelerdir
Antikoagülan Solüsyonlar:
Torba içine alınan kanın pıhtılaşmasını engellemek ve içindeki hücrelerin yaşam sürelerini uzatmak için kullanılan solüsyonlardır En yaygın olarak kullanılanları:
• CPDA1 : CitratePhosphateDextroseAdenin
• CPD : CitratePhosphateDextrose
• ACD : AcidCitrateDextrose
• SAGM : Saline(NaCl) AdeninGlucoseMannitol (SAGM bir antikoagülan değil, ilave solüsyondur)
Yukarıda bahsedilen solüsyonlarda bulunan kimyasalların esas özellikleri:
• Citrate : Sitrat, kalsiyum ile birleşerek koagülasyon sisteminin aktivasyonunu engeller
• Phosphate : 2,3 dPG düzeyini bayağı seviyede tutarak, eritrositlerin oksijen afinitesinin adi kalmasına yardımcı olur
• Adenin : ATP sentezinde etkilidir ve azalan ATP ’nin yerine konması için kullanılır
Kullanılan antikoagülan solüsyonun kana oranı 1:7 olmalıdır Bu oran büyüdüğünde sitrat toksisitesi; küçüldüğünde ise, agregatlar oluşabilmektedir
A Eritrosit Süspansiyonları
1 Eritrosit Süspansiyonu (Inkar Cells)
2 Buffycoat ’u bölünmüş ES (Inkar CellsBCR)
3 Ek solüsyonda ES (Red Cells in AS)
4 Buffycoat ’u bölünmüş ek solüsyonda ES (Inkar Cells in BIRLIBCR)
5 Yıkanmış ES (Washed Red Cells)
6 Lökositten arındırılmış ES (Red Cells, leucocyte depleted)
7 Dondurulmuş ES (Cryopreserved Inkar Cells)
I Eritrosit Süspansiyonlarının Hacim, EVF, Hb, lökosit ve platellet miktarlarına ait kriterler
Komponent Volume EVF* Hb Lökosit Platellet
ES 280 ± 50 mL 0,650,75 45 gunit 3x10^9 unit
RCBCR 250 ± 50 mL 0,650,75 43 gunit 1,2x10^9 unit 10^10 unit
RCBIRLI Yönteme tabi 0,500,70 45 gunit 3x10^9 unit
RCBIRLIBCR Yönteme emrindeki 0,500,70 43 gunit 1,2x10^9 unit 10^10 unit
WRC 280 ± 60 mL 0,650,75 40 gunit 5x10^8 unit
RCLD 280 ± 50 mL 0,650,75 40 gunit 1x10^6 unit
CRC 185 mL 0,650,75 36 gunit 0,1x10^9 unit
* EVF : Eritrosit Hacim Fraksiyonu
II Esas Özellikler:
1 Eritrosit Süspansiyonu (RC):
Santrifügasyonu takiben, plazmanın ikinci bir torbaya aktarılması ile elde edilen bir komponenttir Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır Gizleme süresi CPDA1 içinde 35 gün , ACD içinde ise 21 gündür
2 BuffyCoat ’u Ayrılmış ES (RCBCR)
Bütün kandan plasma ve buffycoat tabakasının ayrıştırılması ile elde edilen bir komponenttir Santrifügasyondan sonra plazma extraksiyonu yapılır Arkasında ikinci bir torbaya 4060 mL kadar extraksiyona devam edilerek, buffycoat ’un ayrıntılarıyla uzaklaştırılması sağlanır Son aşamada ise, istenen EVF değerini yetişmek için, plazmadan yeterli miktarda hacim, süspansiyon üzerine geri aktarılır Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır Saklama süresi CPDA1 içinde 35 gün , ACD içinde ise 21 gündür
3 Ilave Solüsyonda ES (RCBIRLI)
Santrifügasyonu takiben, plazma ikinci bir torbaya aktarılır, ardındaki üçüncü torbadaki ilave solüsyon (SAGM gibi), eritrosit kitlesi üzerine ek edilir Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır Saklama süresi (SAGM için) 42 gündür
4 BuffyCoat ’u BölünmüşEk Solüsyonda ES (RCBIRLIBCR)
Santrifügasyonu takiben, plazma ikinci bir torbaya aktarılır, ardındaki üçüncü torbaya Buffycoat extrakte edilir ve dördüncü torbadaki ilave solüsyon (SAGM gibi), eritrosit kitlesi üzerine ilave edilir Tam kanda olduğu gibi, +2 ile +6 C° arasında saklanır Gizleme süresi (SAGM için) 42 gündür
5 Yıkanmış ES (WRC)
Santrifügasyonu takiben, plazma ikinci bir torbaya aktarılır, ardından üçüncü torbadaki isotonik solüsyon eritrosit kitlesi üzerine boşaltılır ve tekrar santrifüge edilerek, solüsyon extrakte edilir Gerektiğinde dörtlübeşli torbalar kullanılarak benzer işlemler tekrarlanabilir Bu işlemler +4 °C ısıda yapılmalıdır Süspansiyon oda ısısında yapıldıysa 6 saat; +4 °C ısıda hazırlandıysa 24 saat içinde kullanılmalıdır
6 Lökositten Arındırılmış ES (RCLD)
Buffy coat ’un ayrıştırılması ve filtrasyon gibi değişik yöntemler uygulanır, ancak en iyi sonuçlar her iki yöntemin birlikte kullanıldığı çalışmalarda alınmıştır Lökositlerin filtreye adhezyonu prensibiyle çalışan ya da daha gelişmiş üçüncü nesil filtrelerin kullanılması ile lökositlerin %9999,9 ’u ortamdan uzaklaştırılabilmektedir Depolama öncesi filtrasyon nasihat edilmektedir Bu operasyon kan bağışını takiben 48 saat içinde yapılmalıdır
7 Dondurulmuş ES (FRC)
Kandan, eritrosit izolasyonu sağlandıktan daha sonra, kryoprotektant (Hücrenin donması esnasında içindeki kristalleşmeyi önler ve çoğunlukla gliserol kullanılır) bir madde kullanılarak –80 C° ’de, eritrositlerin dondurulması ile elde edilen bir komponenttir Göstermek üzere çözdürüldüğünde yıkanmalı ve isotonik bir solüsyonla süspanse edilmelidir ve 24 saat içinde kullanılmalıdır
Eritrositleri dondurmak için 2 teknik kullanılmaktadır: Yüksek gliserol (%40 wv) ve düşük gliserol (%17 wv) teknikleri Her iki usul da yıkama ve degliserolizasyon prosedürlerini içerir
Yüksek gliserol tekniği ile hazır komponent –60 C° ile –80 C° aralarında saklanır Düşük gliserol tekniği ile hazır olan komponent ise, buhar fazlı istikrarsız nitrojen içinde –140 C° ile –150 C° aralarında saklanır Bu koşullarda 10 sene muhafaza edilebilir
III Endikasyon ve Kontrendikasyonlar:
Komponent Endikasyonlar Kontrendikasyonlar
RC Kan kaybı, kansızlık tedavisi Değişik tiplerde plazma intoleransı, HLA alloimmünizasyonu, demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar
RCBCR* Kan kaybı, kansızlık tedavisi Öbür tiplerde plazma intoleransı , demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar
RCBIRLI Kan kaybı, anemi tedavisi Öbür tiplerde plazma intoleransı (Bilhassa IgA) , HLA alloimmünizasyonu, prematüre infantlar ve demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar (Bağıştan sonraki 7 gün içinde kullanılmalıdır)
RCBIRLIBCR* Kan kaybı, anemi tedavisi Değişik tiplerde plazma intoleransı (Bilhassa IgA),prematüre infantlar ve demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar (Bağıştan sonraki 7 gün içinde kullanılmalıdır)
WRC Tek endikasyonu ,Ig ’lere karşı, bilhassa IgA ’ya karşısında önemli allerjik reaksiyonlardır Intibak testleri üretilmiş olmalıdır
RCLD* Lökosit antikorlarına (HLA) karşısında alloimmünizasyonu olduğu bilinen kişilerde ve CMV bulaşının kayda değer düzeyde risk taşıdığı durumlarda endikedir Öbür tiplerde plazma intoleransı (Bilhassa IgA), erken doğan infantlar ve demir yüklenmesi riski olan durumlar, plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar (Bağıştan sonraki 5 gün içinde kullanılmalıdır)
CRC Özellikle otolog transfüzyonlar için hazırlanır Şart olmamakla birlikte RCLD endikasyonları için de kullanılabilir Uyarlama testleri üretilmiş olmalıdır Açık sistemde yapıldıysa, bakteriyal kontaminasyon açısından dikkatli olunmalıdır
* lökositten yoksul arındırılmış süspansiyonların dilekçe endikasyonlarından aşağıda hem bahsedilmiştir
IV Lökositten Fakir Arındırılmış ES Uygulama Endikasyonları
Lökositlerin risk yaratacağı durumlarda kullanılırlar Bu durumlar şöyle özetlenebilir:
1 Gebeler (Bebek için) ve intrauterin transfüzyon
2 Yenidoğan bebekler ve exchange transfüzyon
3 Konjenital veya akkiz immün yetmezlik ya da immünsupresyon
4 Lösemi ve talasemi gibi sık transfüzyon gerektiren hastalar
5 Kemik iliği transplantasyonu olacak olmuş hastalar
6 Tüm transplant hastaları
V Ast Etkiler
Bağlı Tesir RC RCBCR RCBIRLI RCBIRLIBCR WRC RCLD CRC
Dolaşım Yüklenmesi + + + + + + +
Hemolitik Reaksiyonlar + + + + + + 0
Nonkeza Reaksiyonlar + + + + 0 Nadiren 0
HLA Alloimmünizasyonu + + + + + Arada Bir 0
Viral Bulaş + + + + + Arada Bir +
Protozoal Bulaş + + + + + + +
Sepsis (Kontaminasyon) + + + + + + +
Posttransfüzyon Purpurası + + + + + + 0
Sifiliz Bulaşı + + + + + + 0
Posttransfüzyonal AC Hasarı + + 0 0 0 + 0
Elektrolit İmbalansı + + + + 0 + 0
Emrindeki etkiler, adeta her ES türevinde görülmekle birlikte, görülme sıklıkları farklıdır Riskler her komponent için bambaşka oranlar taşımakta ve % 0 ’a indirilememektedir Oysa bilhassa, lökositten fakir ve arındırılmış süspansiyonlarla yıkanmış süspansiyonlarda istenmeyen tesir olasılığı, diğerlerine göre daha azdır
VI Kalite Esasları
Bütün Kanın Kalite Esasları
Yoklama Parametreleri Kalite Gereksinimleri Kontrol Sıklığı Laboratuar
ABO , Rh(D) Gruplama Tamamı Grup Lab
AntiHIV 12 abs Negatif Tamamı Tarama lab
HBsAg Olumsuz Tamamı Tarama lab
DAHA AŞAĞI (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab
HBcab (İstenirse) Olumsuz Tamamı Tarama lab
HCV Ab Negatif Tamamı Tarama lab
Syphilis Olumsuz Tamamı Tarama lab
CMV Ab (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab
HTLV Abs (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab
Hacim 450 mL (+ %10) Ürünlerin %1'inde Işlem lab
Eritrosit Süspansiyonunun (RC) Kalite Esasları
Tam kanın kalite esaslarına ek olarak aşağıdaki kriterler (Diğer eritrosit süspansiyonları için sayfanın başında Akısmına bakınız) :
Teftiş Parametreleri Kalite Gereksinimleri Kontrol Sıklığı Laboratuar
Hacim Volume 280 mL (+ 50 mL) Ürünlerin %1'inde Operasyon lab
EVF 0,65 0,75 Ayda 4 ünite Kalite denetleme lab
Haemoglobin 45g unit Ayda 4 ünite Kalite denetim lab
Stok sonu hemoliz eritrosit kitlesinin %0,8'i Ayda 4 ünite Kalite denetleme lab
*
