Hz. Yunus (A.s.)

Hz Yunus (As) Adı Kur'ân'da geçen peygamberlerden biri Soyu, Bünyamin vasıtasıyla Ya'kûb (as)'a ve onun vasıtasıyla de İbrâhim (as)'a dayanmaktadır Bazı alimlerin naklettiğine kadar, İsa (as) annesinin adıyla İsa b Meryem diye anıldığı gibi, Yûnus (as) da annesinin adıyla Yûnus b Matta diye anılmaktadır (İbn Sa'd, Tabakatü'lKübra, Beyrut 1957, I, 55) Buhârî'nin verdiği bilgiye takriben ise, bu görünüm yanlıştır Aslında Matta, Yûnus (as)'ın annesinin yok, babasının adıdır Yani Yûnus (as), Yûnûs b Matta diye anılınca, babasının adıyla anılmış olur (ezZebîdî, Sahihi Buhârî Muhtasarı Tecridi Sarih Tercemesi ve Şerhî, trc: Kamil Miras, Ankara, 1971, IX, 152) Yûnus (as)'ın Ya'kub (as)'ın torunlarından olduğu, Kur'ân'da şöyle haber veriliştir: Nûh'a ve ondan sonradan gelen peygamberlere vahyettiğimiz gibi, sana da vahyettik Nitekim İbrâhim'e, İsmail'e, İshâk'a, Yakub'a, torunlarına, İsa'ya, Eyyûb'a, Yûnus'a, Harûn'a, Süleyman'a da vahyetmiş ve Davud'a da Zebûr'u vermiştik(enNisâ, 4163) Bu âyette ifâde edildiği gibi İsâ (as), Eyyûb (as), Harun (as) ve Süleyman (as)'da Yunus (as) ile benzer soydan, Yakub (as)'ın torunlarındandırlar Yûnus (as)'ın nüfusu yüz bini aşkın bir şehrin halkına uyarıcı ve tevhide çağrıcı bir peygamber olarak gönderildiği, Kur'ân'da şöyle geçmektedir: Ve onu yüz bin insana, veya daha artı olanlara peygamber gönderdik(esSaffat, 37147) O'nun peygamber olarak gönderildiği bu yerin Ninova şehri olduğu nakledilmiştir Ninova şehri, Dicle nehrinin kıyısında, şimdiki Musul'un uygun bulunmaktaydı Bu beldenin insanları küfrün içinde bulunuyorlardı ve putlara tapmakta idiler Yûnus (as) onları küfürden ve putperestlikten nehyetmek bir de onlara, küfürlerinden dolayı tevbe etmelerini, Ulu Allah'ın varlığına ve birbirine inanmalarını emretmek üzere gönderilmişti (ezZemahşerî, elKeşşâf, Kahire, ty, V, 126; etTaberî, Tarih, Mısır 1326, II, 42) Yûnus (as)'ın adı, Kur'ân'ın dağıtılmış yerlerinde geçmekle berâber, Kur'ân'daki sûrelerden birine ad olarak verilmiştir Kur'an'ın onuncu sûresinin adı, Yûnus sûresidir Yûnus (as) milletini otuz üç sene Allah'a imân etmeye, küfürden kurtulmaya eğlence etti, tebliğde bulundu ve peygamberlik vazifesini yerine getirdi Ama sadece iki birey ona imân etti (İbn Tutsak, elKâmil, Beyrut 1965, I, 360; Sahihi Buhâri ve Tecridi Sarih Tercümesi, IX, 152) Milletinin bu şekilde küfürde direnmesi ve imâna gelmemesi, Yûnus (as)'ın zoruna gitti Ulu Allah onun bu kızgınlığını ve bunun neticesinde milletini terketmeye kalkışmasını şöyle haber vermiştir: Zünnûn (Yûnus)'a gelince, o, öf keli bir halde geçip gitmişti Bizim kendisini asla sıkıştırmayacağımızı zannetmişti Nihâyet karanlıklar içinde; Senden başka hiç bir ilâh yoktur Seni tenzih ederim Doğrusu ben zalimlerden oldum!diye niyaz etti(elEnbiyâ, 2187) Bu âyette Yûnus (as)'dan Zünnûn diye bahsedilmiştir Zünnûn, balık sahibi demektir Kur'ân'ın başka bir yerinde de, Yûnus (as) bu lakabla anılmıştır: Sen Rabbinin hükmünü sabırla bekle Balık sahibi (Yunus) gibi olma Hani, o gözü yaşlı dertli Rabbine niyaz etmişti(elKalem, 684 Keza bu âyette ayrıca de yukarıdaki âyette Yûnus (as)'ın sabretmemesine, Allah'ın emri olmadan milletini terketmeye kalkışmasına işâret edilmiştir Onun bu hali üstüne, Yüce Allah şöyle buyurmuştu: O halde, peygamberlerden azim sahibi olanların sabrettiği gibi sen de sabret(elAhkâf, 4635) Allah'ın müsaadesi olmadan Yûnus (as)'ın ayrılmaya kalkışması, iyi sonuç vermemişti Ninova'dan ayrılmak için bir gemiye binmişti Geminin batmaya yüz tutması üzerine, hafiflemesi için yolculardan birinin suya atılması gerekti Kimin suya atılacağını tesbit için kur'a çekildi ve kur'a Yûnus (as)'a isâbet etti Bu şart kur'ân'da şöyle haber verilmiştir: Gemide onlarla müşterek Kur'a çektiler de yenilenlerden oldu(esSaffat, 37141) İşin daha acısı, Yûnus (as) denize atıldıktan sonradan bir balık onu yutmuştu Ulu Allah Kur'ân'da onun bu durumunu şöyle haber vermiştir: Yûnus, (Rabbinden izinsiz olarak kavminden ayrıldığı için) kendisi kötülüklerken, onu bir balık yuttu(esSaffat, 37142) Burada Yûnus (as) hatasını anlamış ve nefsini kınamaya başlamıştı Balığın karnındaki karanlıklarda: Senden diğer ilâh yoktur Sen eksikliklerden uzaksın, yücesin Ben zalimlerden oldum!(elEnbiyâ, 2187) diye dua etmeye ve Allah'a yalvarmaya başladı Bu şekilde imân ve inançla Allah'a sığınması neticesinde, Ulu Allah onu affetmişti (elMaverdî, enNuketu ve'lUyûnu, Beyrut 1992, III, 465 vd) Yûnus (as)'ın duasının kabul edildiği ve Allah göre bağışlandığı, Kur'ân'da şöyle dile getirilmiştir: Biz de onun duasını kabul ettik ve onu tasadan kurtardık İşte biz, insanları böyle kurtarırız(elEnbiyâ, 218 Eğer tesbih edenlerden olmasaydı, (insanların) her yerde diriltilecekleri güne değin onun karnında kalırdı(esSaffat, 37143, 144) Gücü her şeye yeten Yüce Allah, balığın karnındaki Yûnus (as)'ı öldürmedi Bir vakit sonradan balık onu ağzı ile sahile bırakmıştı Onun kurtuluş ve daha sonraki hafi, Kur'ân'da şöyle haber verilmiştir: (Fakat balığın karnında bizi andı, tesbih etti), biz de onu hasta bir halde ağaçsız, abes bir yere attık ve üstüne (gölge yapması için) kabak tarzında bir ağaç bitirdik(esSaffat, 37145, 146) Yûnus (as)'ın Allah göre affedilmesi ve büyük bir tehlikeden kurtarılması, Kur'ân'ın başka bir uygun dile getirilmiştir: Sen Rabb'inin hükmüne sabret, balık sahibi (Yûnus) gibi olma Hani o, sıkıntıdan yutkunarak (Allah'a) seslenmişti Eğer Rabb'inden ona bir nimet yetişmeseydi, yerilerek çıplak bir yere atılırdı Fakat (böyle olmadı), Rabb'i onun duasını kabul etti de onu salihlerden kıldı(elKalem, 688, 49, 50) Yûnus (as)'ı bu sıkıntılardan kurtaran Ulu Allah, onun milletine de sonuç olarak hidâyeti nasib etti Onlar da sonunda Allah'a imân edip tevhid'e sarıldılar Onların tevbe edip hakka dönüşlerini ifâde eden âyetin meâli şöyledir: İnandılar, biz de onları bir süreye değin geçindirdik(esSaffat, 37148) Yûnus (as)'ın milletinin bu şekilde tevbe etmeleri, küfürden dönüp Allah'a inanmaları, Allah kadar övülmüş, methedilmiştir: Keşke (azabı gördükten daha sonra) inanıp da, inanması kendisine menfaat veren bir memleket olsaydı! (Azabı gördükten sonradan itimat etmek, hiç bir memlekete fayda sağlamamıştır) Yalnız Yûnus'un kavmi, (azab az önce inmeden önce) inanınca, dünya hayatında onlardan alçaklık azabını kaldırmış ve onları bir vakit daha yaşatmıştık(Yûnus, 109 Yûnus (as)'ın erdemli bir insan olduğu, Ulu Allah göre şöyle haber verilmiştir: İsmâil, elYesa', Yunus ve Lut'a da (yol gösterdik) Hepsi iyilerden idiler(elEn'âm, 686) Hz Muhammed (sav) de onu şöyle övmüştür: Her kim ben Yûnus b Mattâ'dan hayırlıyım derse, yalan söylemiştir(Buhârî, Tefsiru vakit 6, 4) Yûnus (as) da, öteki peygamberler gibi, insanları küfrün şerrinden nehyetmiş ve Allah'a imân etmeye ağırlama etmiştir İnanan ırk için, onun hayatından alınacak farklı alanlara yönlendirilmiş ibretler vardır