Hucre Zarı Ve Organelleri

Hucre Zarı Ve Organeller
Hucre Zarı Ve Organelleri Nelerdir?
Hucre Zarı Ve Organelleri Hakkında Bilgi

Hucre zarı

Sitoplazmik hucre zarıda denir Hucreyi dış ortamdan ayıran, secici gecirgen canlı yapıdır Hucreyi cevreleyen birim zar ortalama olarak 75 Angstrom (75x107 mm) kalınlığındadır Birim zar icte ve dışta birer protein tabakası ile ortada bir lipid katından yapılmıştır Elektron mikroskobu calışmaları, zarların lipoproteinlerden yapılmış mozaik şeklindeki fonksiyonel birimler olarak incelenmesinin daha uygun olacağını gostermektedir Hucre zarı hucreye şekil vermekle kalmaz, besin maddelerinin ve artık maddelerin hucreye giriş cıkışını da ayarlar Zar aynı zamanda hucrenin koruyucusudur

HUCRE ZARININ GOREVİ
Hucreyi dıştan sarar Dış etkilerden korur Hucreyi dağılmaktan korur Hucreye şekil verir Madde alışverişini sağlar(semipermeabl secicigecirgen) STOPLAZMA
Hucre icindeki sıvıya verilen isim Sıvı , akışkan ve kolloideal bir yapısı vardır Ne cok katı ne de cok sıvıdır İcinde canlı ve cansız molekuller vardır
İcinde organeller , su, proteinler, yağlar, karbonhidratlar, tuzlar, vitaminler, hormonlar ve ceşitli iyonlar vardır

ENDOPLAZMIK RETIKULUM
Cekirdek zarı ile hucre zarı arasındaki gecitlere EPR denir(boru sistemi otobanlar) Hem bitki hem de hayvanlarda bulunur Zarlı bir organeldir Uzerinde ribozom olanlara Granullu EPR denir Uzerinde ribozom olmayanlara ise Granulsuz EPR denir

Gorevleri:
Gecici depo gorevi gorur Granullu EPR nin Gorevi: Protein sentezinin yapıldığı yerdir Granulsuz EPR nin Gorevi: Yağ sentezinin yapıldığı yerdir Bazı organeller bunlardan oluşur(cekirdek zarı, koful, lizozom, mitekondri, golgi) Madde taşınmasında gorevlidir Bitki ve hayvan hucresinde var yalnız prokaryot hucrede yoktur
RIBOZOM
Hucrenin en kucuk organelidir ve zarsızdır Protein ve RNAnın birleşiminden meydana gelmiştir İki birimden oluşur1) %6570 prt , 2) %3540 RNA Ribozomlar yan yana gelerek POLİZOMları oluşturur
Gorevi: Protein sentezinin yapıldığı yerdir Viruslar haric butun canlılarda bulunur Amino asitler (aa) birbirine burada birbirine bağlanır Bunun sonucunda protein molekulleri meydana gelir
Cekirdekte, mitekondride, kloroplastta ve EPR uzerinde bulunur

GOLGI (DIKTIYOZOM)
Stoplazma icinde yassı keseciklerden meydana gelmiş , yassı keseciklerden oluşmuş, zarlı bir organeldir Serbest halde bulunur Prokaryot hucrede yoktur
Her turlu salgının yapılıp paketlendiği yerdir (ambalaj fabrikası) Bazı durumlarda lizozomu oluşturabilir Sut bezinde , ter bezinde ve tukuruk bezinde bol bulunur

LIZOZOM
04 mikron buyukluğunde, zarlı, icinde sindirim enzimleri bulunan bir organeldir Golgiden meydana gelir Besinlerin sindiriminde ve hucreye giren yabancı partikullerin imhasında gorev alır Bu olaylar fagositoz ve pinositoz ile gercekleşir Hucre bazı durumlarda kendi kendini imha eder(sindirir) Bu olaya OTOLİZ denir Canlı vucudundaki yaşlanmış hucreleri ortadan kaldırır İnsan vucudunda 100 trilyon hucre vardır Altı ayda bir insan vucudu otomatik olarak kendi kendini yeniler Bazı hucreler bir ayda , bazıları ise altı ayda değişir Bu lizozom enzimi vasıtasıyla olmaktadır
Anne karnındaki bebeğin parmaklarının arasının parcalanması, kurbağanın kuyruğunun kopması, spermin baş (akrozom) kısmında da bulunur ve yumurta kabuğunu parcalamada gorev alır Prokaryot hucrede yok, bitki hucresinde benzeri(fitozom) var hayvan hucresinde vardır (bunlar ser verir sır vermez)

Soru :
Aşağıdaki organellerde bir maddenin salgılanıp, salgılandıktan sonra hucre dışına cıkıncaya kadar hangi yapılardan sırası ile gecer ?
I)Golgi II)Ribozom III) EPR IIII)Lizozom
Cevap : IIIIIIIIII


SENTROZOM
İnsan ve hayvan hucrelerinde vardır İki cubuğun birleşmesi ile meydana gelmiştir Bunlar proteinden oluşmuştur Her bir sentriol icinde dokuz tane cubukcuk vardır
Hucre bolunmesinde gorevlidir İğ iplikciklerini oluşturur Spermin kuyruğunda ve cekirdeğe en yakın yerde bulunur Sinir , alyuvar, prokaryot ve BİTKİ hucrelerinde yoktur Bitki hucrelerinde sentrozomun gorevini; stoplazmik yapılardan oluşmuş, microtubuller veya microflamentler ustlenmişlerdir

MİTEKONDRİ
Cift zarlı, oval veya disk şeklindedir Butun bitki ve hayvan hucrelerinde bulunur Prokaryot canlılar, alyuvar hucreleri ve bitkilerin floeminde yoktur İc yuzeyinde oksijenli solunum icin enzimler vardır Kendine ozgul DNA,RNA, ribozom ve ETS si var Mitekondri ic sıvısına Matriks denir Mitekondri ic zarına Krista denir Enerji ihtiyacı olan hucrelerde sayısı fazladır
Enerji uretim merkezidir Oksijenli solunum reaksiyonu sonucu ATP(enerji) elde edilir


Glikoz Mitekondri krebs(matriks) ETS(krista) ATP
Glikoz + 02 6C02 + 6H20 + 38ATP ENERJİ

Enerji ihtiyacı olan hucreler;sinir , kas, beyin, sperm


PLASTİTLER
Bitkilerde bulunur Hayvan hucresi ve prokaryot canlılarda yoktur
a)LOKOPLAST: Beyaz renkli plastiddir Işık gormeyen kısımlarında bulunur Cift zarlıdır Bitkinin kok , tohum ve govdesinde vardır Besin depo ederler Işıkta kaldıklarında renk değişimi gozlenir
b)KROMOPLAST:Kok, govde, yaprak, meyve ve cicekte bulunur Bitkilere rengini veren pigmentlerdir Bu renkler birbirine donuşur
KarotenHavuc Turuncu
LikopinDomates Kırmızı
KsantofilSarı Limon
c)KLOROPLAST:Yeşil renkli plastiddir Cift zarlıdır Bitkilerin yeşil kısımları, yaprakları, otsu bitkilerin dal ve govdelerinde vardır İc zar kıvrım oluşturmuştur
İc zara Grana denir Granalar bir araya gelerek granumları oluşturur Kloroplast ic sıvısına Stroma denir Granalar icinde golf sopası şeklinde Klorofil pigmentleri vardır Klorofil bitkiye yeşil rengini verir Klorofil guneş ışığını absorbe(soğurma emme) eder Guneş ışığını kimyasal enerjiye cevirir ve depolar
6C02 + 6H20 Besin + 02 FOTOSENTEZ
(C6H1206)

02
Besin
Kloroplast Mitekondri
Fotosentez Solunum
C02
H20

PEROKSİZOM
Hucrelerde zehir etkisi yapan Hidrojen Peroksit(H202)in H20 ve12 02ye donuşturen , katalaz enzimi taşıyan organeldir
Mantar, yuksek yapılı bitkiler, hayvan hucreleri,ozellikle karaciğer, kalp, kas ve bobrek hucrelerinde bulunur Tek katlı zarlı, kure şeklindedir İcinde dort ceşit enzim vardır Ucu H202yi diğeri isi katalaz enzimini parcalar

KOFUL(VAKUOL)
Zarlı bir organeldir Prokaryot hucrede yoktur İcinde sıvı vardır EPR ve Golgiden meydana gelmiştir Uc tipi vardır;
I)BOŞALTIM KOFULU: Tek hucreli canlılarda vardır Fazla suyu kasılma hareketi ile dışarı atarlar Kontraktil, Vurgan, Vurgun koful da denir
II)BESİN(SİNDİRİM) KOFULU: Hucre tarafından dışarıdan alınan katı partikulleri koful icine alıp sindiren yapıya denir Burada lizozomlar gorev alır
III)DEPO KOFULU: Bitkilerde boşaltım değişik şekillerde olmakta bunlardan birincisi ;Bazı bitkiler recine salgısıyla boşaltım yaparlar, bazıları terleme ile bazıları da koful dediğimiz yerde biriktirerek kristalleştirir

Genel manada iki tip koful vardır Bitki ve Hayvan

BİTKİ KOFULU HAYVAN KOFULU

1)Bitki hucresinde koful yaşlı ise tek, 1)Hayvan hucrelerinde koful kucuk ve cok
genc ise birden fazla olabilir sayıdadır
2)Yaşlı kofulda stoplazma az, genc 2)Hucrelerde turgor ayarlanmasını sağlar
bitki kofulunda fazladır 3)Cekirdek ortaya yakın bolgelerde bulunur
3)Yaşlı kofulda cekirdek kenarda, genc
kofulda ortaya yakın bulunur
4)Bitkilerde koful zarına Tonoplast denir

HUCRE CEPERİ
Bitkilerde hucre zarının dışında, bazı bakterilerde ve prokaryot canlılarda vardır Hayvan hucrelerinde yoktur Yapısında seluloz vardır Cansız, esnek, gecirgen ve uzerinde GECİTLER(delik) vardır Bitkilerde odunsu kısmı oluşturur Bitkilerin dik durmasını sağlar Ayrıca koruma ve desteklik sağlar

HUCRE ZARI OLUŞUMLARI
Bazı canlılarda hucre zarının dışında cıkıntılar vardır Bazılarında emme gorevi gorur(mikrovillus), bazılarında ise kamcı(flagellum) ve sil gorevini gorur

CEKİRDEK(NUCLEUS)

Cift zarlı ve EPRden meydana gelmiştir Uzerinde porları vardır ve buyuktur İcinde yonetici molekul olan DNA, RNA vardır RNA bir yerde yoğunlaşır(NUCLEOLUS) Protein yapısı sitoplazmadan daha yoğundur
Gorevi; I)Hucrenin yonetim merkezidir
II)Hayatsal faaliyetleri kontrol eder
III)Uremeyi sağlar
IIII)Kalıtımı sağlar
Cekirdeğin temel yapısı kromatindir Cunku kalıtsal materyaldir Kromozomlar DNA ve proteinden meydana gelmiştir Kromozom iki kısımdır Sentromerle birbirine bağlanır
Cekirdek zarına Karyolemma, Cekirdek sıvısına Karyoplazma veya Karyolenf denir Cekirdek plazmasında; %50 su, %30 prt, %10 DNA, % 1 RNA ve diğerlerivardır