Fatih Sultan Mehmet'in Kişilik Özellikleri

Fatih Sultan Mehmet'in Kişiliği,
Fatih Sultan Mehmet'in Kişilik Özellikleri Nelerdir,
Fatih Sultan Mehmet'in Karakter Özellikleri hakkında bilgi,

Fatih Sultan Mehmet Bireysel Özellikleri

Bir çağın kapanıp yeni bir çağın açılmasına niçin olan İstanbul ’un fethi olayında Fatih Sultan Mehmet ’in karakter yapısının, özellikle de psikanalitik bir yaklaşımla, Fatih Sultan Mehmet ’in çocukluk ve gençlik yıllarında yaşadığı hayat tecrübelerinin bunda en büyük rolü oynadığı belirtilmektedir Çünkü psikanalitik verilere kadar insan kişilik yapısının bu erken çağlarda oluştuğu belirtilmektedir

Fatih ’in allah vergisi getirdiği önemli önderlik şahsiyet özelliklerinin, aile ortamının, içinde yaşadığı sosyal çevre ve bu çevrede kazandığı tecrübelerin Fatih ’in İstanbul ’u fethederek çok meşhur bir lider haline gelmesinde önemli roller oynamıştır

19 yaşındaki bir gencin, dahası devlet yönetiminde civarda yer alan Çandarlı gibi oldukça deneyimli ve etkin olan kimselerin muhalefetine karşın, kendisinden önce birçok meşhur ve güçlü kişiliklerin yapamadığını yapması, inanılması epeyce kuvvet olan bir işi başarması, Fatih ’in kişiliğinin bilhassa psikanalitik açıdan araştırılmasını manâlı ışık halkası getirmektedir

Fatih Sultan Mehmet, yalnız Türk tarihinin değil dünya tarihinin de yön değiştirmesine neden olmuş bir hükümdardır Fatih'i gerek Türk tarihinde gerekse dünya tarihinde önemli kılan elbette oysa O ’nun İstanbul ’u alması ve Osmanlı devletini birkaç katı büyüklüğe çıkarmasının yanında, O ’nun Osmanlı devletinin oluşmasında ve gelişmesinde üstünde temellendirdiği sosyokültürel yapı, oluşturduğu devlet felsefesi ve bunların çıkış yeri olan karakter yapısıdır
Devir kapatıp çağ açan bir kişiyi tanıyabilmek için onun çocukluğundan itibaren yaşayan olduğu yaşam tecrübelerinin bilinmesi oldukça önemlidir Bugün Fatih ile ilgili yazılan kitapların birçoğunda O ’nun kişiliğine kitapların en sonunda1 yer verilmesi bu konunun ne değin eksik önemsendiğini göstermesi bakımından oldukça ilginç görülmektedir

Böyle kişilerin başarılarının arkasından kuşkusuz ancak, zekaları, bilgileri ve tecrübelerinin etkisi oldukça büyüktür Bunların yanına onların gelişim dönemleri, aşkları, sevgileri, negatif yaşam tecrübeleri, çevreye aleyhinde ümit ve ümitsizlikleri, anneleri, babaları ve çevrelerinin onlarda inşa etmiş oldukları kişilikleri, çevrenin onlardan beklentileri, öfkeleri, kinleri velhasıl her türlü bilinç dışı ve bilinçli duygu ve düşünceleri yatmaktadır

Fatih Sultan Mehmet ile ilgili literatüre baktığımız vakit onun kişiliği ile ilgili fazla bir bilgiye rastlanmadığı ve fetihteki rolü ile ilgili akademik değerlendirmelerin oldukça sınırlı olduğu görülür Birtakım yayınlar adamakıllı dini ve milli duyguların etkisiyle Fatihi, herhangi bir bilimsel veriye dayanmadan, gösterişli bir şekilde övmekte, öte yandan bazı yazılar da, ideolojik bir anlayışla, bilimsellik sınırlarını aşan ve herhangi bir teori çerçevesinde oturtulamayacak şekilde, birtakım negatif ön kabullerle değerlendirmeye tabi tutmaktadırlar

Halbuki yapmış olduğu fetihle, bir çağı açmış ve bir çağı kapamış olan bir liderin kişilik yapısını bilhassa, psikanalitik bir manzara açısıyla çocukluğundan itibaren ele alıp incelemek gerekmektedir Çünkü, psikanalistlere göre, bebeklik ve birincil çocukluk dönemlerinde annenin vermiş olduğu eğitim ve çocuğunda oluşturduğu kişilik ileriki dönemlerde atılacak adımlar açısından oldukça önemlidir Bu konuyla ilgili literatürde Fatih ’in annesi konusunda sadece O ’nun ırksal kökeni ile ilgili tartışmalara rastlanılmakta, onun oğlu Şehzade Mehmet ’i nasıl yetiştirdiği, onu nasıl güdülediği hakkında hiç bir bilgiye ve değerlendirmeye rastlamamaktayız Halbuki “Her başarılı erkeğin ardından başarılı bir bayan vardır sözünü, psikolojik verilere göre, “Her başarılı erkeğin gerisinde başarılı bir anne vardır sözüyle değiştirmek daha uygun görünmektedir Çünkü bilim tarihine baktığımız vakit başarılı çoğu bilim ve siyaset adamının başarılarının arkasından annelerinin manâlı rol oynadığı görülmektedir2

Benim bu bildirim daha çok metodolojik açıdan olup, Fatih ’in bebeklik, çocukluk ve erginlik dönemlerinde yaşamış olduğu tecrübelerin onu nasıl yönlendirdiği ile ilgili olacaktır çoğu kez tarihi olaylar tarihi bir süreç içerisinde büyüyen birtakım şartların gereği gibi etkitepki şeklinde izah etme yollarına gidilmekte, bunun yanına bu olaylarda odak noktada rol oynayan kişilerin neden şöyle veya böyle davrandıklarının psikolojik nedenlerine inilmemektedir Mesela, İstanbul ’un fethi konusunda baş vezir Çandarlı Halil Paşa ’nın bütün gücüyle bu olaya aleyhinde çıkmasına rağmen, Fatih ’in İstanbul ’u edinmek istemesindeki ısrarını ve kazanma azufak nasıl açıklamamız gerekmektedir? gibi konularda öyle artı fikir üretilmemektedir

Bu ilan psikanalitik bir gösterme açısıyla Fatih ’in kişiliğini ve fetihteki oynadığı rol ile ilgili bir deneme mahiyetinde olması bakımından olur ya de tarihi durumlara psikolojik ve özellikle psikanalitik bir bakış açısı sunmaya çalışacaktır Daha açık konuşmak gerekirse benim burada yapmak istediğim şey bir tarih psikolojisi denemesi olacaktır

Tarihsel bir olayın mantığı, bu olayın olduğu dönemin liderlerinin şahsiyet yapılarından egemen değerlendirildiğinde, birtakım sorunların ortaya çıkması muhtemeldir böylece, burada bambaşka disiplinlerin adlarının birlikte anılmasıyla tarihi olaylara diğer açılardan bakabilme imkanı doğacak ve psikolojiktarih, sosyolojiktarih gibi yeni disiplinlerin ve metodolojik yaklaşımların ortaya çıkmasında tezgâhtar olacaktır3

Bir psikanalistin temel tavır biçimi bir olayın orijinine gitmeye çalışmaktır Bu da bir değişiklik orjinoloji olarak söylenebilir Yani insan davranışının iyi anlaşılabilmesı için onun en erken yaşam dönemleri olan ilk çocukluk yaşına dek gidilmesi gerekmektedir Psikanaliz, yaşamın sonraki dönemlerini bu birincil dönemler üstüne temellendirmeye çalışır Bu Nedenle insan yaşamına, ilk çocukluk dönemlerinde saklanan bastırılan enerjilerin boşalımı, deşarj olarak bakılmaktadır
Bir gözlem yöntemi olarak psikanalizin, tarihi konu edinip, bir fikir sistemi olarak da tarih yapmaya çalışması nedeniyle, bir psikanalist hastasını veya danışanını çözümlemek ve sonuca gitmek için birtakım terapi yöntemleri geliştirir oysa bu da psikanalizin en çok başvurduğu tarihi geçmişin incelenmesidir bu nedenle, burada, tarihi olayları aydınlatmada özellikle bu olayların oluşmasında ve gelişmesinde rol oynayan ve neticede tarihe istikamet verenlerin çocukluk ve gençlik dönemleri de oldukça önemlidir

Tüm bunlardan sonradan, tarihi ve tarihsel olayların açıklama ve değerlendirilmesini adamakıllı, psikoloji alanında tecrübeli olmayan tarihçilere adamak içten değildir Çünkü tarihçiler, sık sık, bir fayda anlayışı ile, tarihi olayları ve liderleri, kendi anlayışları doğrultusunda rasyonalleştirmeye ve idealize etmeye yönelebilmektedirler4

Bu egzersiz, büyük insanların dini kimlik ve kişiliklerini ve öteki çabalarını psikolojik ve tarihi çalışmalarını, benlik psikolojisi ve psikososyal gelişim teorileri ışığında değerlendirilmesi açısından bir test özelliğinde olacaktır
öncelikle 12 yaşında ergenliğin başlangıcında tahta çıkan ve birtakım sorunlar neticesinde birkaç defa tahttan inmek zorunda kalan ve bütün ergenlik dönemini bu başarısızlık duygusuyla geçiren, ergenliğin hemen şimdi sonunda 19 yaşında bitmiş tahta çıkma şansını bulan Fatih ’in bu zaman dahilinde yaşadıklarının İstanbul ’un fethinde nasıl bir rol oynadığının bilinmesi gerekmektedir İstanbul ’un fethi, ergenlik döneminin başarılı olma ve başarısızlıktan kurtulma duygusunun bir tezahürü müdür? biçiminde bir soru ola ki de bugüne değin hiç sorulmamış olabilir

Bu konuları biraz aydınlığa kavuşturmak için Şehzade Mehmet ’in erginlik dönemi hayat tecrübelerinin iyi anlaşılması gerekmektedir Erginlik, gerek kişi yaşamında gerekse toplumsal yaşamda, geçmiş ve gelecek arasında yer alır bununla birlikte gençlik, çoğu alternatif yol kavşaklarının bulunduğu bir yer olarak ta görülebilir Genç bu çağda özgürlük ile disiplin, serüven ile gelenek arasında gider kazanç Dolayısıyla gençlik yıllarında birçok ayrışmalar da yaşanır E Erikson bu nedenle, alaka alanını tarih ve psikanaliz üstüne odaklandırmış ve bu açıdan bazı kişilerin yaşamlarını incelemeye yan tutmuştur,5 Martin Luther ’in daha önce var olan dini anlayışın yerine yeni bir anlayışı oluşturmada, Mahatma Gandi ’nin Hindistan ’ı İngiliz sömürgesinden kurtarmada sahip oldukları gücü ve enerjiyi çocukluklarından itibaren yaşayan oldukları yaşam tecrübelerinin bir sonucu olarak kazandıklarını ortaya koymaya çalışmaktadır

Birincil şahsiyet gelişimi, bebeklikte ortaya meydana çıkan “temel güven duygusu dönemidir Bu birincil psikososyal gelişim döneminin en temel özeliği bundan sonraki safhalere zemin teşkil etmesidir Bu dönemde güven duygunun kazanılması optimizmin de temelidir Bu duygu olmadan bireyin yaşam savaşı son bulur Dolayısıyla, birfazla ünlü reformistin reformlarını meydana getirmek için sahip oldukları güven duygusunu, bebeklik dönemlerinde annelerinden aldıklarını söylemektedirler
Gençlik, lüzum kendilerinden gerekse çevrelerinden daha yüksek beklentileri olan bir gelişim dönemidir bu nedenle, kendi kendilerini hoşnutluk etme ve gelecek ile ilgili anlamsızlıkları ortadan kaldırma konusunda ısrarcı davranırlar Sonuçta birtakım radikal adımlar atabilirler Bu adımlar başarılı olduklarında ya onların Fatih ’te olduğu gibi üstün nitelikle kendine münhasır bir karakter ortaya çıkmasına ya da Genç Osman ’da olduğu gibi kaybettiğinde hüsranla sonlanmasına neden olur

Birtakım huzursuzluklar içerisinde yaşayan gençler, rahatı sevmez, bunlar ailelerinin aynısı olmazlar veya yetişkinler gibi davranamazlar, aralıksız bir mutsuzluk ve huzursuzluk içerisinde kalırlar Erginlik, kimlik krizinin en yoğun yaşandığı bir dönemdir, Buluğ Çağı döneminin sonlarına doğru irtifa noktaya ulaşan psikososyal kimlik krizi diğer bütün gelişim özelliklerinin bağlandığı yerdir Bu gelişimde sosyokültürel nedenler, annenin verdiği güven ve din kayda değer rol oynamaktadır Kimlik duygusunu iyi restore etmek ve güçlendirmede din duygusu kayda değer rol oynamaktadır
12 ve 19 yaşlarında iki kere sultanlık tecrübesi yaşayan Fatih ’in bir kimlik edinme gelişim süreci içerisinde olduğunu görüyoruz Lüzum kendi kişisel kimliğini ortaya belirlemek, gerekse de babası II Murat ’tan beri oluşan ulusal kimlik oluşturma çabaları Fatih ’te büyük bir devlet kurma aşkını kamçılayan bir başka niçin olarak karşımıza çıkmaktadır
Çocukluk düş ve fantazi dünyasından uzaklaşmış her ergen kendisi için merkezi konumda olabilecek ve yetişkinlik döneminde yaşayacağı merkezi bir us sistemi ve hayat felsefesi oluşturur Bu esnada, kendisinin kendisinden beklentileri ile başkalarının ondan beklentileri arasında manalı bezerlikler kurarak gelecek ile ilgili bir bakış açısı ortaya koyar Bu işlem, kişinin o anki kabiliyetleri ile geçmişte yaşadığı tecrübelerinin ve bu tecrübelerin o anki toplum göre beklentilerle de birleşmesinden ortaya çıkar Bu işlem içerisinde bir kimlik krizinin de doğal olarak oluşmasına niçin olur Bu kiriz dolayısıyla ikinci doğuş ta denen yaygın düşünsel kırılganlık ve oturmamışlık gibi kritik dönemin yaşanmasına neden olur Bazı gençler bu dönemde krizin tüm; psikotik, nevrotik veya toplumsal norm ve kurallara aykırı davranışlar gibi özelliklerini gösterirken bazılarında ise, bu durum birtakım düşünsel ve ideolojik; din, politika, sanat gibi hareketler ve ideallere yönelmeye neden olmakta ve sonuç olarak, yaşamda daha becerikli ve orijinal düşüncelerin üretilmesine yol açmaktadır Neticede, gençler yaşama orijinal ve becerikli bir yaklaşımla bu düşüncelerinin realize olması için bir güdülenme ve gerçekleştirme ve bunlar için amaçlar, planlar yapma ve bunları yeni bir yolla yaşama geçirmeye bazen de bunları tehlikeli yollarla yapmaya çalışırlar

Anna Freud, ergenlik döneminde görülen entelektüel soyut döşünce çabaları ve tartışmaları ve ergenlerin bu konuda özlem ve arzulu oluşlarını gerçeklikle ilgili birtakım sorunların çözümü ile ilgili aktiviteler olmayıp, içgüdüsel süreçte oluşan bir içsel gerginliğin görünmeyen düşünceye taşınması olarak görmektedir Burada ergende birincisi derin hafıza evresi, ikincisi de bunu yaşama geçirme evresi olarak iki kayda değer evre yaşanmaktadır Buradan biz, ergenin ergenliğin ilk dönemleriyle yetişkinliğin birincil yılları aralarında yeni bir anlayışla yeni bir kişilikle nasıl ortaya çıktığını görüyoruz
Fatih Sultan Mehmet, başarısızlıkla sonuçlanan birincil sultanlık döneminde bütün bu tecrübeleri içten yaşayan ve temsilcilik ettiği topluma yeni bir kimlik verecek ve onları ayakta tutacak bir başarı daha önce çoğu kimsenin denemesine rağmen ulaşamadıkları İstanbul ’un alınması, bu yeni kimlik krizinin daha iyi atlatılması ve kırılan onurunun tamir edilmesi için iyi bir yol olabilirdi Bu yolla da içerisine düştüğü politik ve psikolojik boşluğu doldurmuş olabilirdi Böylelikle kendisi de bütün Türkİslam dünyasının en önde gelebilen bir büyüğü durumuna gelebilirdi
İnsan doğası, karakter gelişiminin güçlük dönemlerinde daha iyi anlaşılabilmektedir Bunun bir başka örneği de mucizevi tarihi olaylardır Bu tarihi olağanüstü olaylar, olağanüstü özelliklere sahip, karizmatik kişilerin bireysel manevralarıyla daha iyi çözülebilmektedir Psikologlar da tarihçiler gibi, yazılmış olayları inceleyerek sonuca gitmeye çalışırlar Fatih, belirgin özellikleri itibariyle ayrıca tarihçilerin, keza de psikologların ilgi alanına girebilecek tarihi kişilerdendir böylece Fatih ’in kişiliği otobiyografik verilerden hareketle ancak elde edilebilecektir Bu anlamda O ’nun bilinç altı dünyasını parlatmak ve fetihteki rolünü öğrenmek için varsa otobiyografisi, yazıları ve şiirleri dikkatli bir incelemeye emrindeki tutulmadır
kaynak *