Dil Zaman Algımızı Değiştiriyor

http:bilgilihocamcominternaldatasdilzamanalgimizidegistiriyor5c2f54b047e84png Cansu ErgünHollywood, zamanı nasıl deneyimlediğimizi eksik da olsa yakalayabilmiş Arrival filminde bir ufo dilini çözmeye çalışan dil bilimci Louise Banks, uzaylıların süre hakkındaki konuşma şekillerinin onlara geleceği görme gücünü verdiğini keşfetmişti Filmdeki başka bir diyalogda da söylendiği gibi, “Yeni bir dil öğrenmek beyni yeniden yapılandırır Hollywood ’dan öbür olarak, çift dilliler ne eyvah fakat geleceği göremiyorlar Yeni bir araştırma, durum sürelerini tahminlerken, çift dilli insanların vakit hakkındaki düşüncelerinin tek dil bilenlere göre farklılaştığını söylüyor Bulgular çift dillilerdeki bilişsel esnekliğin ilk psikofiziksel kanıtları olarak görülebilirBildiğimiz üzere, çift dil bilen millet her iki dile hızlıca ve başlıca bilinçli olmadan geçiş yapabiliyor Bu fenomen, dil kaydırma (codeswitching) olarak adlandırılıyor Ayrı diller ayrı dünya görüşlerini barındırdığı için, iki dilli şahısların bu farklı görüşleri ele alma şekilleri çoktandır dil araştırmacıları için bir gizem olarak görülüyorduh3Vakit, Hayal Gücü ve Dilh3Vakit büyüleyicidir, çünkü soyuttur Onu göremeyiz, ona dokunamayız, ama bütün yaşamımızı onun civarda şekillendiririz Süre hakkındaki en ilginç şey ise, onu kavrama şeklimizin düş gücümüze ve konuştuğumuz dile emrindeki olmasıdır Çünkü vakit öyle soyuttur fakat, onun hakkında konuşmanın tek yolu ondan daha fiziksel olan mekana (uzaya) ait terminolojiyi kullanmaktır Örneğin, İsveç dilinde ‘gelecek ’ kelimesinin karşılığı ‘framtid ’dir Bu kelime ise bütün anlamıyla ‘ön vakit ’ demektir Geleceği gözümüzde canlandırırken onun önümüzde olduğunu (ve geçmişin arkamızda olduğunu) dikkate almak İngilizce ’de çok yaygın bir durumdur Hoş zamanları dört gözle bekler; geçmişi ise geride bırakırız Aymara dilini konuşanlar için (Peru ’da konuşulan bir dil), ileriye (öne) bakmak geçmişe görmek anlamına geliyor Gelecek için kullanılan sözcük (qhipuru), “zamanın gerisinde (gerisinde) anlamına geliyor Bu Vesile Ile uzaysal aks ters çevriliyor: Gelecek arkamızda, geçmiş ise önümüzde Aymara dilindeki mantık şu: Arkamızı göremediğimiz gibi, geleceğe de bakamayız Geçmişi ise biliyoruz, onu görüş alanımızda, önümüzde duran herhangi bir şey gibi görebilirizDaha önce üretilmiş bir çalışmada, Çince ve İngilizce konuşan çift dilli insanlardan genç ve yaşlı Brad Pitt ile Jet Li ’yi sıralamaları istendi Katılımcılar, önce genç Brad Pitt ’i sola; ihtiyar Brad Pitt ’i ise sağa koyarak yatay düzlemde sıraladı Lakin benzer kişiler, dikey düzlemde genç Jet Li ’yi yukarıda; yaşlı Jet Li ’yi ise altında duracak şekilde dizdi Kültür ve amaç, burada olduğu gibi, bağlama bağlı tutum değişimine neden oluyorhttp:bilgilihocamcominternaldatasdilzamanalgimizidegistiriyor5c2f54b0566f0Bu yeni çalışma ise dil farklılıklarının çift dilli zihinlerde belirli psikofiziksel etkilerinin olduğunu gösteriyor Bu kişiler, aynı deneyimleri dilin içeriğine tabi olarak öbür şekilde yaşayabiliyorlar Örneğin İsveççe ve İngilizce konuşanlar olay sürelerini fiziki mesafeleri vurgulayarak söylemeyi tercih ediyorlar Kısa bir mola, uzun bir parti demeleri bu duruma birer misal Yunanca ve İspanyolca konuşanlar ise zamanı fiziksel nicelikleri öne çıkararak ele alıyorlar Küçük bir ara verme veya büyük bir parti derken olduğu gibi İngilizce ve İsveççe bilenler zamanı yatay bir çizgi gibi görürken; İspanyolca ve Yunanca konuşanlar onu uzayda yer tutan bir hacim veya nicelik gibi düşünüyorlarİngilizce ya da İsveççe konuşan tek dilli kişiler bir bilgisayar ekranındaki çizgilerin ekran boyunca uzaması için geçen süreyi tahminlerken çizgilerin uzadığı uzunluktan yola çıkıyor Eğer iki çizgi aynı sürede ayrı boylara ulaşırsa, katılımcılar kısa çizginin fiilen olandan daha kısa sürede uzadığı sonucuna varıyor İspanyolca veya Yunanca konuşan tek dilli kişiler ise, tahminlerinde fiziksel niceliklerden etkileniyor Varillerin ne kadar sıvı ile dolduğunu gözlemlerken, eğer iki varil benzer sürede bambaşka seviyelerde dolduysa, bu kişiler daha eksik dolanın daha kısa sürede dolduğu sonucunu çıkarıyorh3Esnek Düşünen Çift Dillilerh3İspanyolca İsveççe konuşan çift dilli kişiler daha esnek düşünüyor Bu kişilere vakit kelimesinin İsveççe ’si (tid) verildiğinde geçen zamanı çizgi uzunluğu ile eşleştiriyorlar Varil hacminden ise etkilenmiyorlar Zaman kelimesinin İspanyolcası (duración), verildiğinde ise geçen zamana varilin hacmine bakıp karar veriyorlar Uzunluktan ise etkilenmiyorlar O Kadar görünüyor ki, yeni bir dil öğrenerek birdenbire daha önce fark etmediğiniz algısal boyutlara düzen sağlar ülkü geliyorsunuzÇift dillilerin çaba sarf etmeden ve bilinçli olmadan ayrı yollarla zamanı ölçmeleri; ayrı dillerin bizdeki en esas duyulara, duygulara, görsel algılara ve zaman algımıza sesleneceğini göstermesi bakımından önemliÇift diller bununla beraber daha elastik düşünen halk müziği ve zihinlerinde kesintisiz bambaşka diller aralarında gidip gelmeleri, öğrenme ve benzer anda aniden fazla şey düşünebilme özelliklerini geliştiriyor Bu da, uzun vadede hafıza sağlığını olumlu yönde etkileyen bir durumPeki, Arrival ’a geri dönecek olursak (ya da ileriye mi demeliydik?), hala ikinci bir dil öğrenmek için geç yok Geleceği göremeyeceksiniz ola ki; ama elbette birçok şeyi ayrı göreceksinizKaynakhttp:wwwiflsciencecombrainlanguagealtersourexperienceoftimeall sizlere bilgilihocamcom farkıyla sunulmuştur