Abdullah herâtî

ABDULLAH HERÂTÎ

Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî hazretlerinin yetiştirdiği velîlerden İsmi Abdullah'tır Herâtlı olduğu için Herâtî ya da Hirevî nisbeleriyle meşhûr olmuştur Doğum ve vefât târihleri kesinkes bilinmemektedir Şam'da vefât etti Kabri Kâsiyun Dağı eteğinde Mevlânâ Halîdi Bağdâdî hazretlerinin türbesi yandaki kabristandadır

Horasan'ın Herât şehrinde dünyaya gelen Abdullah Herâtî, memleketinde dağıtılmış ilimleri tahsîl edip kendini yetiştirdi Daha Sonra Allahü teâlânın rızâsına kavuşturacak mânevî yolu bildiren bir rehber aramaya başladı Bu sırada Irak'ın Süleymâniye şehrinde medresede talebe okutmakta iken aldığı mânevî bir işâretle Hindistan'da bulunan büyük evliyâ Şah Gulamı Ali Abdullahı Dehlevî'ye talebe olmaya giden Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî hazretleri, seyahat esnasında Herât'a geldi Abdullah Herâtî ile karşılaştı Abdullah Herâtî Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî hazretlerine arkadaş olmak isteyince arasında şu konuşma geçti:

Nereye gidiyorsun?

Evliyânın sultanı, Şâh Abdullah Dehlevî hazretlerine talebe olmaya, onun mânevî feyzlerinden istifâde etmeye ve beni ıslâh etmesi için gidiyorum

Ben seninleyim

Bunun üstüne Mevlânâ Hâlid hazretleri:

Dönüşümü bekleyin, buyurdu Abdullahı Herâtî;

Ben Irak'a gider orada sizi beklerim, dedi

Bu sebeple Musul'a geldi Orada ilim tahsîli ile uğraştı Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî, Abdullahı Dehlevî hazretlerinin sohbetleriyle şereflenip, insanlara İslâmiyetin dikte ve yasaklarını anlatmakla vazîfeli olarak Bağdâd'a, oradan da Süleymâniye'ye geldiği sırada Abdullahı Herâtî de Süleymâniye'ye geldi Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî hazretlerinin hizmetine girip talebesi oldu Uzun müddet hizmet ve sohbetlerinde bulunup mânevî feyzlerine kavuştu Tasavvuf yolunda ilerledi ve yüksek evliyalık derecelerine kavuştu Mevlânâ Hâlid hazretlerinin en önde gelen talebelerinden olup, Süleymâniye, Bağdâd ve Şam'da bulunduğu sırada hizmetinden hiç ayrılmadı Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî, insanlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını izah etmek, onların dünya ve âhirette kurtuluşa ermelerine rehberlik yapmaları hususunda ona mutlak icâzet ve hilâfet verdi

Abdullahı Herâtî çok sevdiği hocasının yanından ve hizmetinden ayrılmaz, hocası da onu çok severdi Bu sevgisinin neticesi Abdullahı Herâtî'yi Irak'taki mallarını gözetmek ve fakirlerin haklarını vermekle vazîfelendirdi Abdullahı Herâtî, Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî'nin Irak'taki hububat çeşidi malından ne çıkarsa hepsini toplar, fakirlerin haklarını ayırıp öşürlerini verdikten daha sonra bir kâfile ile Şam'a yollardı Bunların eksiksiz yerine ulaşması için son derece ihtimam gösterirdi

Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî hazretleri vefât ettiği süre Abdullahı Herâtî Süleymâniye'de idi Mevlâna Hâlidi Bağdâdî hazretlerinin hilâfet verdiği önde gelen talebelerinden Şeyh İsmâil Enerânî de tâuna yâni salgın vebâ hastalığına tutulmuştu Hasta halinde, Süleymâniye'de yer alan Abdullahı Herâtî'ye haber gönderip, Şam'a gelmesini ve şâhitler huzûrunda, kendi yerine onu halîfe bırakacağını bildirdi Sonra da şâhitlerin tâuna yakalanmasından korktu Bu hususta Abdullah Herâtî'ye bir ferman veya icâzet yazılmasını istedi Arzuladığı icâzete şunları yazdırdı:

Bismillâhirrahmânirrahîm

Âlemlerin Rabbi olanAllahü teâlâya hamd olsun Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâma, O'nun ehline veEshâbının hepsine salât ve selâm olsun Derhal Ben yerime, irşâd ve insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatmak makamına, sâlih, mücâhid, felâh, kurtuluş bulan, bu zamânın dervişi, ihsan makâmına yükselen, en güzel şekilde evliyâ yolunu izleyen muavin efendimiz Şeyh Abdullah Hirevî (Herâtî)'yi oturttum Onu yerime halîfe bıraktım Tıpkı, şeyhim, üstâdım, dayanağım, sığınağım, bu varlıkların kutbu Ebü'lBehâ Ziyâeddîn Mevlânâ Hâlid Nakşibendî Müceddidî'nin beni kendi yerine bıraktığı gibi onu kendi yerime bıraktım

Kendi usûlüne tarafından emirler verecek, yasaklar koyacak, öteki halîfe ve müridler ona itâat edeceklerdir Her kim ona tutarsız davranırsa, o bizim yolumuzdan çıkarılmıştır

Abdullahı Herâtî Süleymaniye'den döndükten sonradan yazılmış olan icâzeti şifâhen söyledi Altına da İsmâil Enerânî Hâlidî imzâsını attı Mevlânâ Hâlid hazretlerinin zamânından kalma kim varsa tümü bu hilâfeti kabûl ettiler

Abdullahı Herâtî kendisine verilen hilâfeti kabûl etti Ancak fazla sevdiği hocasının vefâtı ve onun en gözde talebesi Şeyh İsmâil Enerânî'nin hastalığı sebebiyle üzüntü ve kedere boğuldu Lakin kendini ivedi toparladı Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî hazretlerinin Şeyh İsmâil Enerânî'ye ve onun da kendisine bıraktığı irşad makâmına oturdu Mevlânâ Hâlid efendimizin âile fertlerinin hizmetini kanımca üzerine aldı Onların ihtiyaçlarını gidermeye gayret etti Mevlânâ Hâlid hazretlerinin muhterem hanımları ve oğlu Şeyh Necmeddîn Bağdâd'a gitmek istediğinde Abdullah Herâtî de onlarla beraber Bağdâd'a gitti Bir müddet kaldıktan daha sonra Erbil bögesine ve oradan da Şam'a döndüler Her ne zaman Bağdâd'a ve Erbil'e gidecek olsalardı gittikleri yerlerden onların hâlini hâtırını sormadan edemezdi Onlara dâimâ saygılı davranırdı Onlar Şam'a dönüp geldikleri vakit da en yerinde nasılsa onların hizmetini görür, hiç bir şeylerini yetersiz etmezdi

Büyük evliyâ ve kerâmetler sâhibi olan Abdullahı Herâtî hazretleri uzun seneler Şam'da Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî hazretlerinin dergâhında kalıp talebe yetiştirdi İnsanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatarak onların dünyada ve âhirette seâdete ermelerine vesîle oldu

Ömrünün sonuna dürüst Şam'daki Ümeyye (Emeviyye) Câmiinde hazreti Hüseyin'in şehîd başının olduğu makamda oturup ibâdet ve zikirle meşgûl idi Orada oturduğu sırada rahatsızlandı Bu onun son hastalığı idi Bunu duyan talebeleri ve halîfeleri onu sağlık üzere bir daha görüp, duâsını olmak üzere kâfile kâfile geldiler Her birisi etrafında pervâneler gibi dönüyor, hizmette ve saygıda kusur etmemeye çalışıyordu

Halîfeleri, Abdullahı Herâtî hazretlerine hastalığının sâkinlediği bir zamanda; Senden sonra yerine halîfe olarak kime tâbi olmamızı emredersiniz? İrşâd halîfeliğini kime bırakacaksınız?diye sordular Abdullah Herâtî hazretleri:

Bu meslek için âlim, Ârifi Samedânî Şeyh Muhammed Hanî'den başkasını, ondan daha lâyıkını görmüyorum Ben onda bütün istikâmetten başka bir hal görmüyorum Mevlânâ Hâlid efendimiz de vefât edinceye kadar ondan hoşnud idi Benden sonradan ona tâbi olun Teslimiyet anahtarlarını ona bırakınbuyurdu

Bu vasiyeti yaptıktan kısa bir müddet sonradan vefât etti Tekfîn işleri tamamlandıktan daha sonra cenâze namazı Ümeyye Câmiinde kılındı Sevenlerinin mahzûn bakışları, duâ ve tekbirleri arasında Kâsiyun Dağı eteğindeki Mevlânâ Hâlidi Bağdâdî hazretlerinin türbesinin de bulunduğu kabristana defn edildi Tüm talebeleri ve sevenleri onun cenâze ve defn vazifesi esnasında hazırlanmış bulundular

Zâhirî ilimlerde derin âlim manevî ilimlerde yüksek bir evliyâ olanAbdullahı Herâtî güzel ahlâk sâhibiydi Mütevâzî bir zât olup insanlara hizmet etmeyi severdi Talebelerinin her türlü derdleriyle ilgilenir ve yardımlarına koşardı

ÖLÜYÜ DİRİLTEMEM

Trablusşam Nakîbüleşrâfı Şeyh Abdülfettâh Zağbî Efendi, Yûsuf Nebhânî hazretlerine şöyle anlatmıştır:

Bir defâsında bir arkadaşımız hastalanmıştı Abdullah ibni Şeyh Hıdır ezZağbî'yi de yanımıza alıp ziyâretine gitmek istedik Onu götürmekten maksadımız hastanın bereketlerinden istifâde ederek şifâya kavuşması idi Ama gitmek istemedi Çok ısrar edince kabûl edip bizimle geldi Hastanın yanına vardığımızda, şiddetli hastalığından hiç bir eser kalmadı Ayağa kalkıp bizi karşıladı Güzel geldinizdeyip konuştu Ziyâreti yapıp yanından ayrıldık Ayrılıp sırası gelmişken yolda Şeyh Abdullah hazretleri; Ben ölüyü diriltememdedi Bu sözüyle ziyâretine gittiğimiz kişinin öleceğine işâret etmişti Dedim ki:

Onun yüzünde hiç vefat işâreti değil

Tekrar;

Ben ölüyü diriltemembuyurdu

Daha Sonra memleketine gitti Hasta arkadaşımız iyileşti çarşıya pazara çıkıp dolaştı Ben Şeyh Abdullah hazretlerinin işâretine ve diğer taraftan da hastanın sıhhate kavuşmasına hayret ediyordum Çünkü o öleceğine işâret etmişti Hasta ise sapasağlam olmuştu Aradan on gün dek geçti Bir gün o arkadaşın evinin bulunduğu taraftan yas sesleri işittim Merak edip sorunca, arkadaşımızın vefât ettiğini öğrendim O zaman Şeyh Abdullah'ın kerâmetini anladım *