4 Yılda 3,5 Milyon Kadın Kullandı: 'KADES Hayat Kurtarıyor Ama Tek Başına Yeterli Değil'

İçişleri Bakanlığı tarafından Mayıs 2018'de hayata geçirilerek 3,5 milyon bayanın acil durumda başvurması sağlanan Bayan Dayanak Uygulaması (KADES) çok değerli bir adım olarak görülse de tek başına kâfi olmadığı vurgulanıyor




Bir 8 Mart Dünya Bayanlar Günü daha taciz edilen, şiddete uğrayan, bin bir zorlukla çaba etmek zorunda bırakılan, hayalleri çalınan, öldürülen, yaralı kurtulsa bile yaşadığına pişman edilen bayanların trajik durumları ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin neden olduğu sorunlarla geride kaldı.

Kadınlara yönelik eşit hak, imkan ve imkanlar konusunda adımlar atılsa da yaşanan şiddet olayları bunların yetersiz olduğunu gösteriyor.

Kadın haklarıyla ilgili tartışmaların odağında ise Türkiye'nin İstanbul Sözleşmesi'ne taraf olmaktan çıkması yer alıyor.

Independent Türkçe'den Lale Elmacıoğlu'nun görüşlerine başvurduğu bayan hakları savunucuları, kontrata tekrar taraf olunması gerektiği görüşünde.

Pek çok olumsuz haberin rağmen şiddete karşı atılan adımlar da yok değil. Bunların başında Kadın Dayanak Uygulaması (KADES) geliyor.

KADES, İçişleri Bakanlığı tarafından 16 Mayıs 2018'de hayata geçirildi.

Edinilen bilgilere nazaran bu uygulama sayesinde yaklaşık 3,5 milyon bayanın kendisini ve çocuklarını şiddet, taciz üzere hareketlere maruz kalmaktan kurtardı.

Kadın hakları savunucuları, KADES'in bayana şiddete karşı kritik bir adım olduğu ama birtakım eksikliklerin bulunduğu konusunda hemfikir.

'5 milyon gayesi yetersiz'



Türkiye Bayan Dernekleri Federasyonu (TKDF) Lideri Canan Güllü'ye nazaran KADES, davet sistemi bakımından örnek gösterilebilecek ve bayanların telefonunda kesinlikle yer alması gereken bir uygulama.

Bu hususta zorlayıcı bir ögenin bile devreye sokulabileceği görüşünde olduğunu söz eden Güllü, İçişleri Bakanlığı'nın KADES ile ilgili çalışmalar konusunda daha fazla bilgi paylaşmasının koşul olduğunu söyledi.

Türkiye'de 84 milyon civarındaki kayıtlı nüfusun 40 milyonun bayanlardan oluştuğunu, 14-50 yaş aralığının şiddete maruz kaldığı düşünüldüğünde bunun 22 milyon bayan manasına geldiğini belirten Güllü, KADES'te ulaşılması beklenen 5 milyon maksadının yetersiz kaldığını savundu.

Medyada görünürlük konusunda eksikliklerin bulunduğunu savunan Güllü, 'Şiddete maruz kalındığında bir düğmeye basıp yardım alabilmenizi iktidardan öteki kimse sağlayamazdı. Bu sağlanmalıydı da lakin bilinirlik hala çok düşük. Yaygınlaştırmak, farkındalığı ve müdahale anında yetkinliği artırmak gerekli. Ulusal medyada daha sık görülmeli, haber yapılmalı, dizilerde, programlarda gösterilmeli, hülasa KADES'e daha fazla yer verilmeli. Kamu spotları tek başına kâfi gelmez' diye konuştu. 

Canan Güllü'ye nazaran KADES'e ait bir başka eksiklik ise polislerin şiddete maruz kalmış bir bayanla irtibata geçme konusundaki yetersizliği. Türkiye'nin hadiseye erişimde süratli davrandığını lakin birçok vakit KADES üzerinden bildirimde bulunulduğunda olay yerine giden polislerle ilgili davranış ıstırabı yaşandığını öne süren Güllü, bu kişilerin şiddetle ilgili 'eğitimsiz' olduklarını savundu. 

Güllü şunları söyledi:

'Karakollarda şiddet ünitesinde çalışan arkadaşlar var. Fakat KADES'te telefon tuşuyla davet yaptığınızda sokakta kontroldeki polis geliyor. Şiddete karşı davranış eğitimi almamış oluyor. Örneğin o anda bayan tir tir titrerken onu sakinleştirecek, 'Biz yanınızdayız, sizi koruruz, maddelerimiz var, size takviye olacağız' üzere telaffuzlarla kalkan hale getirip onları güçlendirecekken, 'T.C. kimliğini ver' diyen polis memurları oluyor. Memur arkadaşların şiddete, tacize uğramış, darp almış bir bayana o anki davranışı çok farklı olmalı.'

Türkiye'yi 'eril şiddetin zahmetlerini yaşayan bir toplum' olarak niteleyen ve mağdur bayanların, karşılarında hemcinslerini gördüğünde daha rahat hissedeceğini lisana getiren Güllü, takım otolarında bayan polis bulundurulmasının kaide oldu görüşünde.

Türkiye'de bayanların fakir bırakılma problemine da değinen Canan Güllü'ye nazaran öncelikle eğitime ulaşım sorunu çözülmeli.

Erken yaş evliliği, istihdama erişebilme zorluğu, kreş eksikliği, yaşlı bakım merkezlerinin olmaması üzere durumların da bayanların pek çok alanda varlık göstermesini engellediğini vurgulayan Güllü, 'Kadının mesken içi emeği; fiyatsız, güvencesiz, görünmez halde. Konut içi emeğe bağlı kalan bayan emekçi de sayılmıyor. Tarımda da böyle' sözleriyle emeklerinin görünür olmamasını da eleştirdi.

Son olarak konut içi şiddetle ilgili farkındalığın hala düşük olduğunu belirten TKDF Lideri Canan Güllü, iş dünyası, belediye ve baro dahil çeşitli toplantılarda bu mevzuya daha fazla yer verilmesinin kural olduğunu da kelamlarına ekledi.

'KADES tek başına kâfi değil'



Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Temsilcisi Av. Gülsüm Kav da KADES'in özellikle pandemi döneminde daha da fark edilen bir uygulama olduğunu lakin tek başına yetersiz kaldığını belirtti. 

Kav'a nazaran 'İstanbul Mukavelesi'nin ruhuna uygun halde hazırlanmış' 6284 sayılı kanunda KADES üzere pek çok önlem yer alıyor. Bu kanundaki başka hususların de KADES üzere öne çıkartılıp tanıtılması gerektiğini lisana getiren Gülsüm Kav, şiddet tehdidi altındaki bayanların tüm gereksinimlerinin karşılanması gerektiğini söz etti. 

Kadınların kurallarının uygunlaştırılması, onlara mali yardımda bulunulması gerektiğinin altını çizen Kav, 'Kaç bayanın mali yardım aldığını resmi bilgiyle bulamıyoruz. Halbuki bu türlü bir önlem var. Resmi kurumlar uygulamalı ve şeffaf biçimde bilgileri paylaşmalı. Bayanlara haklarının duyuruları en yeterli halde yapılmalı. İhmalleri ortadan kaldırılmalı' diye konuştu. 

Hak arama yoluna giren ve tedbir kararı alan bayan oranının düşüklüğünü cesaretsizliğe bağlayan, bunun temel sebeplerinin başında da ekonomik güçsüzlüğün geldiğini aktaran Kav, milyonlarca bayanın iş gücünde bile sayılmadığı, ekonomik gelirinin bulunmadığı Türkiye'de, şiddete açık hale gelindiği ihtarını yaptı.

Son olarak 8 Mart'a ait bildirisini da sorduğumuz Kav, 'Kadınlar kendisini yalnız hissetmesin. Yoksulluğun pençesinde, şiddetin gölgesinde yaşamayacağız. Daima birlikte uğraş edelim. Yalnız yürümeyeceksiniz. Her türlü hakkınızı birlikte arayalım' ifadelerini kullandı.

'Şiddetle gayret etmek için toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi artırılmalı'



Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı'ndan Av. Ceren Akkaya da KADES'in varlığının çok kıymetli olduğu fakat tek başına yetersiz kaldığı görüşünde.

Sadece akıllı telefonlara indirilebilen bir uygulamanın her bayan için ulaşılabilir olmamasını 'en büyük dezavantaj' olarak niteleyen Akkaya'ya nazaran okur yazarlığın düşüklüğü ve derinleşen yoksulluk da öteki faktörler ortasında.

İstanbul Sözleşmesi'ne taraf olmaktan çıkarak 'devletin yükümlülüğü üzerinden attığı' tenkidinde de bulunan Akkaya, bir uygulamayla şiddetin çözülemeyeceğini, bunun bütüncül bir program formunda ele alınması gerektiğini vurguladı.

Şiddeti kaynağında sonlandırmak gerektiğini belirten Ceren Akkaya, bir olay gerçekleştikten sonra müdahale etmektense önlem almanın gerekliliğine vurgu yaptı.

Akkaya kelamlarını bir tenkitte bulunarak noktaladı:

'Kanunları uygulamada düşünce var. Fiziksel şiddetin yanı sıra işin ekonomik, ruhsal şiddet boyutu var. Devlet bütün sac ayaklarıyla, şiddetle gayret etmeli. İstanbul Kontratı tam da bunu söylüyordu. Faal soruşturma yürüteceksin, eşitlik temelli siyasetler uygulayacaksın. Bu işin birinci adımı budur. Şiddetle gayret etmek için toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi artırılmalı. Kadın istihdamının önünün açılması, bayanların maddi olarak güçlenmesi, eşit haklara sahip olması gerekiyor. Toplumsal cinsiyet eşitliği tabiri, resmi kaynaklarda kullanılmıyor. Şiddetin kaynağına ait bir inkar var.'

KADES nasıl çalışıyor?