0-12 Yaş cocuğunun Kişilik Gelişimi

012 Yaş cocuk gelişimi
012 Yaş cocuğunun Kişilik Gelişimi

images012yascocugununkisilikgelisimi5af78b5ad6488

Cocukların kişilik gelişimi cok onemlidir Bunda anne ve babanın rolu cok buyuktur

Kişilik, bireyin ic ve dış cevresiyle kurduğu, diğer bireylerden ayırt edici tutarlı ve yapılaşmış bir ilişki bicimidir Kişilik, bir insanın duyuş, duşunuş ve davranış tarzını etkileyen faktorlerin kendisine ozgu bir oruntusudur Ayrıca cok kapsamlı bir kavram olup, bireyin, biyolojik ve psikolojik, kalıtsal ve edinik butun yeteneklerini, duygularını, isteklerini, alışkanlıklarını ve butun davranış ozelliklerini icine alır Kişilik devamlı olarak icten ve dış cevreden gelen uyarıcıların etkisi altındadır ve doğuştan yaşamın sonuna kadar bir oluşum sureci icindedir




Kişilik gelişimini bilmek ve bu gelişinin nasıl bir yol izlediğini saptamak onemlidir Ancak bu sayede insanların neden birbirinden farklı olduğunu, olaylara karşı neden farklı tepkilerde bulunduğunu anlayabiliriz Bunun yanı sıra kişiliği etkileyen faktorleri bilirsek sağlıklı duşunebilen, kendine yetebilen, bağımsız harekat eden gerek topluma gerek kendisine faydalı bireyler yetiştirebiliriz


Kişilik coğu zaman karakter ve mizac kavramları ile karıştırılır Hatta bazen bu terimlerin eş anlamda kullanıldığı olurHalbuki bu kavramlar kişilikle aynı anlama gelmez, bu kavramlar kişiliğin bir parcasıdır Karakter oğrenmeyle kazanılırVe bu oğrenme insanın icinde bulunduğu toplumun ahlak anlayışı ve değerler sistemine uygun bir davranış tarzı benimseyip benimsemediğidir Mizac ise otonom sinir sisteminin ozelliği ve ic salgı bezlerinin az veya cok calışması gibi kalıtımla gelen fizyolojik ozellikler tarafından meydana gelir yani uzerinde beden kimyası etkilidir Cabuk kızmak, soğuk kanlılık, sıcak kanlılık vs Tekrarlamak gerekirse kişilik karakter ve mizacıda icine alan daha kapsamlı bir kavramdır




Kişiliği ve davranışları etkileyen en onemli faktorlerden biri de, benliktir Benlik insanın kendi kendini goruş ve kavrayış tarzıdır; bu bakımdan kişiliğin oznel yanını oluşturur Benliği analiz edersek şunlar karşımıza cıkacaktır


“ Ben neyim? Bu sorunun cevabını bazı kimseler, daha cok olumsuz olarak, yani “ben beceriksizim, cirkinim, soğuk insanın biriyim diye cevaplayabilir Bir başkasının ise kendi hakkında “Ben akıllıyım, guzelim, becerikliyim ve sevimliyim diye daha olumlu bir kanısı olabilir




“Ben ne yapabilirim? Bende ne gibi yeterlilikler var, “Ben iyi konuşurum, guzel resim yaparım, muzikten anlarım yada ben matematikte iyi değilim, iyi sporcu olamam gibi kendimizde ne gibi yeteneklerin olduğuna dair olumlu ve olumsuz değerlendirmelerimiz kendi kendimizi kavrayış tarzımızdır




“Benim icin ne değerlidir? Ben ne yapmalıyım ve ne yapmamalıyım Orneğin “Başkalarına yardım etmeliyim, “Para kazanmalıyım, “kopya cekmemeliyim yada yakalanmamak koşulu ile kopya cekmekte sakınca yoktur, “Her şeyden once kendimi duşunmeliyim gibi bireyin icinde bulunduğu toplumda kendine gore edindiği az cok olumlu yada olumsuz yargılardan meydana gelen bir değerler sistemi verir Bu da benliğin onemli bir yanıdır


“Hayatta ne istiyorum? Doktor, sanatkar, muhendis,iyi bir ev hanımı gibi ceşitli emel ve ideallerde benliğin bir yanını oluşturur



Cocuk doğuştan ben ile ben olmayanı ayırt edemez Fakat benlik, kişi doğduğu andan itibaren başından gecen sayısız olaylar, cevresinde değindiği kişilerin etkisiyle yavaş yavaş oluşur


Diğer gelişim alanları gibi cocuğun kişiliği de iki temel etmenin etkileşiminden oluşur: kalıtım ve cevre Ancak kalıtım cocuğun kişilik yapısını, bedensel ve bilişsel yapısından daha az etkiler; cevresel ve sosyal etmenler ise bu konuda cok daha onemli rol oynar Kalıtımın etkisini yeni doğmuş bebekler arasındaki farklılıkta da gorebiliriz Bazı bebekler sakin, bazıları hareketli, bazıları ise huysuz olurlar Ancak onların başlangıcta gosterdikleri bu eğilimlerin ne yonde gelişeceği sosyal cevrelerindeki etmenlere bağlıdır Orneğin doğuştan sakin bir bebek annesince ihmal edilir ya da surekli olarak sert davranış gorurse sonucta huysuz ve tedirgin bir cocuk olabilir, kısaca kişilik gelişimi buyuk olcude sosyal bir olgudur ve cocuğun sosyal cevresi ile olan ilişkilerine cok yakından bağlıdır Bu yuzden kişilik gelişimine bazen sosyalleşme yada sosyal oğrenme de denir


Şimdi kişilik gelişiminin izlediği aşamalara bakalım




SIFIR YAŞ İLE BİRBUCUK YAŞ ARASI ( 015 yaş)
Once bebeğin yaklaşık bir bucuk yaşına kadar olan gelişimini inceleyelim Yeni doğan bebeğin cok onemli iki ozelliğinden biri yaşayabilmek icin tumuyle başkalarına bağımlı ve muhtac olmasıdır Ona bakan onu doyuran, koruyan biri olmazsa bebek olur Bu temel ozellik cocuğun daha yaşamının ilk anından itibaren başka insanlarla ( anne veya anne yerini tutan bir başka kişi vb ) bir sosyal ilişki icinde olduğunu gostermektedir




Yeni doğan bebeğin diğer onemli ozelliği tumuyle kendi gereksinimlerini gidermeye yonelik olmasıdır Bu ozelliğine egosantrik de diyebiliriz Ancak burada soz konusu olan bencillik bilincli olarak kendi gereksinimlerini en on planda tutmak değildir




Bebek ilk ilişkisini bu cerceve icinde annesi ya da annelik gorevini yapan kişi ile kurar Cocuğun bu ilişki icinde iki temel gereksinimi vardır: fiziksel bakım ( doyurma ve korunma ) ve sosyal bakım ( sevgi ve duygusal yakınlık ) Bu iki temel gereksinimin nasıl ve ne olcude yerine getirildiğini bilirsek cocuğun ilerdeki kişiliğinin temeli hakkında cok şey oğrenmiş oluruz Once fiziksel bakımı ele alalım Olumlu bir anne cocuk ilişkisinde cocuk zamanla annesini ve ona doyum veren, onu koruyan, rahat ettiren bir kişiyi bir odul kaynağı olarak beller, ona değer verir Anne yokken arar, gorunce sevinir, ona bağlılık duyar ve bağlanır Bebeğin kısa sure de olsa annenin gozden uzaklaşmasına dayanabilmesi bebeğin ozbenliğine de varlığı artık kesinlik kazanmış bir anne tasarımının bulunduğunu gosterir Anne bir sure gozden uzaklaşmış olabilir, fakat az sonra gelecektir, cunku gozden şu anda silinmesi tumden yok olması değildir Demek ki duzenli alma verme ilişkisi bebeğin zihninde annenin surekliliğini sağlar Anne cocuğa karşı tutarlı ve olumlu ise cocukta genel olarak yaşamda doyum bulacağına ilişkin bir temel guven duygusu oluşmaya başlar Ama anne tutarsız, olumsuz yada kaygılı ise cocuk bu temel guveni oluşturmakta zorluk ceker




Fiziksel bakım eksiksiz de olsa temel guveni oluşturmada tek başına yeterli değil Sevgi ve duygusal yakınlık gormeyen cocuğun kişiliği bu durumdan olumsuz etkilenir Hatta bakım evlerinde yaşayan cocuklar uzerinde yapılan araştırmalar yeterli fiziksel bakım goren ama sevilip okşanmayan, konuşulmayan cocukların once cevreden ilgi aradıkları, fakat zamanla adeta yaşama kusup cevreyle ilişkilerini kestiklerini ortaya koymuşturlar Oysa sevgi ve duygusal yakınlık goren cocuk insanlarla ilişki kurmayı tatmin edici bir olay olarak gorur Annesinin ona değer vermesi onda değerli olduğu kanısını uyandırır Genellikle insanlarca sevileceğine, sevilmeye değer bir insan olduğuna ilişkin temel guven oluşturur İşte, anne cocuk ilişkisindeki bu sureklilik, tutarlılık ve aynılık cocukta “Temel guven duygusunun ozunu oluşturur Bununla birlikte butun yaşlarda yaklaşmakta olan tehlikeyi veya rahatsızlığı sezmek icin durust ve durust olmayan insanlar arasında ayrım yapmak icin biraz guvenmemede gereklidir Ama eğer guvenmeme guvenmeden az olursa cocuk ya da gelişmiş insan hayal kırıklığına uğrayabilir, şupheci ve kendine guvenden yoksun olabilir Kişilik gelişimini etkileyen diğer bir faktor ise duygusal gelişimdirDuygusal gelişim sağlıklı bir insan gelişimini inceleyebilme acısında onemli olduğu kadar, duygusal temelde sorunları olan cocukların bu sorunlarının anlaşılması ve tedavisi acısından da araştırılması gereken bir konudurDuygusal gelişimin parcası olan korkuya şoyle bir bakalım Bu donemde ses korku yaratan uyarıcılar arasında birinci sırada gelir Altıncı ayda veya daha ileri aylarda bebeklerin yaşındaki ilerlemeye bağlı olarak bebeklerde ucurum goruntusune karşı korku tepkileri artmıştırDiğer bir korku turu ise bebeklerin yabancılara karşı gosterdikleri korku tepkileridir7 ve 8 aylarda yabancılara karşı hissettikleri korku duyguları birinci yaşın sonuna doğru yoğunluk ve sıklık gosterir Bebeklik cağında ofke ve saldırganlık tepkisi cocuğun bir kimse ya da olay tarafından engellenmesinden doğar Bu engeller en belirgin şekilde şu alanlarda ortaya cıkar; yemek yeme, temizlik, tuvalet eğitimi, uyku, oyundan alıkonma Bu tur engellere karşı bebeğin ilk tepkisi, hedefi belli olmayan bir ağlama ve cırpınmadır Giderek cevresinin odullendirdiği yonde davranışını belirler, bağırma, tepinme, inatla nefes tutup cevresini korkutma gibi yontemler bulur