Yara ve İyileşmesi

Yara ve İyileşmesi yaraların tez iyileşmesi için yaranın çabuk iyileşmesi için yaralar nasıl iyileşir bere nasıl iyileşir açık bere tedavisi Op Dr A Sinan Mengi 1548332149 1548332149 yaraveiyilesmesi5c4f78778a53dyaraveiyilesmesi5c4f78778a53d http:wwwekolaynetimagestransgif Vücudumuzun tüm yüzeyini kaplayan derinin bütünlüğünün bozulmasına bere adı verilir Yara iyileşmesi ise yaralanmaya karşı oluşan bir savunma mekanizmasıdır Bere kenarlarının cerrahi olarak ya da bantlarla iki taraflı getirildiği temiz, iltihapsız bir bere minimal doku kaybı ile iyileşir ve buna ilk bere iyileşmesi denir Yara kenarlarının karşılıklı getirilemediği,doku kaybı olan , iltihaplı yaralar ise ikincil yara iyileşmesi ile iyileşir İkincil bere iyileşmesi ile iyileşen yaralarda iyileşme sonrası daha çok iz kalmaktadır Ilk yara iyileşmesi: Esas olarak 3 basamaktan oluşur 1Erken dönem cevabı 2Epitel yenilenmesi 3Deri altı dokularının tamiri Erken dönem cevabı 2 kısma ayrılır Kılcal damarların cevabı: Yaralanma sonucu oluşan kanamaya birincil cevap damar büzüşmesidir 510 dakika sürerBu sırada aktive olan pıhtılaşma mekanizması,trombositler (kan pulcukları) yardımı ile pıhtı oluşur Damar büzüşmesini takiben damarlarda genişleme oluşur ve kılcal damarların geçirgenliği artarBeyaz kürecikler yapışkan bir hal alır ve 3060 dakika içinde toplar damarların çeperi bu hücrelerle kaplanırKırmızı küreciklerde rulo oluşturarak cevaba katılırlar Hücresel cevap: Yaralanmadan sonraki 45 'nci günlerde kollajen sentezlenirKollajen lifleri bere kenarları aralarında yapıştırıcı gibi davranırYaranın yeni yapısını,dayanıklılığını sağlarKollajen sentezinin artmaya başladığı 5'nci günde bere gerçek gerilim kuvvetinin ancak %10'una sahiptirBu kuvvet 6 'ncı haftada % 60'a çıkar,maksimuma ise ama 6 'ncı ayda ulaşır Epitel yenilenmesi: Yaralanmanın 2436 'ncı saatleri arasında epitel uzantıları ince hücreler şeklinde yaranın derinliklerine ilerlerBu hücreler canlı ve ölü kollajeni birbirinden ayırarak yara üzerindeki kabuğu yukarı ve dışa dürüst iterDerinin en üst tabakası olan epidermisin tam kat iyileşmesi sonucunda ortamda hücrelerin artı olması sebebiyle yeni epidermis normalden daha kalın olabilir Cilt altı dokuların tamiri: İyileşme dokusu granüler ve pembe renklidirGranüller yeni oluşmuş kapiller damar oluşumlarıdır ve fazla kolay kanarlarYeni damarların çeperleri içindeki değişken ve kırmızı küreciklerin damar dışına sızmasına müsade veren bir yapıda olduğu için yeni iyileşme dokusu şiş (ödemli) yapıdadır Kollajen fibriller yapıda olduğundan çekme kuvvetine direnç gösterirYara iyileşmesinde önemli olan kollajen tipleri Müşteri 123'türBu kollajenler tüm beden kollajeninin % 95'ini oluştururİkincil yara iyileşmesi Doku kaybı olan yaralanmalarda daha fazla hücreli ve doku ölümü olacağından daha şiddetli iltihabi tepkime gözlenirŞiddetli iltihabi reaksiyon sonucu iyileşme dokusunda büyük olacak ve sonuçta bere büyük ve deformite yaratan bir iz ile iyileşecektir Ilk ve ikincil bere iyileşmesi arasındaki en önemli ayrım yaranın büzüşmesi (kontraksiyonu)dirBüzüşme kollajen liflerin kısalması ile oluşur Bere iyileşmesini etkileyen faktörler: 1Yerel Faktörler aYeterli kan desteği mutlak gereklidir bCerahat oluştuğu vakit keza yara iyileşmesini geciktirir ayrıca de daha büyük ve deforme bir iz oluşmasına niçin olur cHareket kısıtlılığı:Yara bölgesinin erken hareketi yaraya ek bir stres getireceğinden yara dudaklarını bir araya getirmeye çalışan kollajen miktarının artması ve sonuçta büyük iyileşme dokusunun oluşmasına neden olur dYabancı ceset:İltihabi reaksiyonu ve fagositlere ast makrofaj sistemini aktive ederek yara iyileşmesini engeller eRadyasyon:Yara iyileşmesini geciktirirÖnceden radyasyon almış bir dokuda da yara iyileşmesi gecikir 2Sistemik Faktörler abolik Faktörleryaraveiyilesmesi5c4f78779bb6dalt Stick Out Tongue rotein eksikliği,C ,A vitamini,çinko eksikliği bere iyileşmesini geciktirir Şeker hastaları enfeksiyona daha yatkındır Kortikosteroidler yara iyileşmesini geciktirir bSitostatik ilaçlar:Kanser tedavisinde kullanılan bu ilaçlar yara iyileşmesini geciktirir cYaş:Rahimdeki fetuslar üstünde yapılan çalışmalar fetal ciltte skar oluşmadığını göstermiştirBunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte fetal deride yer alan özel Growth Faktörünün ya da yüksek miktardaki kollajenin niçin olduğu varsayım edilmektedir 925 yaş arası deri dinç ve iyileşme süratli olduğu halde skarlar kırmızı,ciltten şişmiş ve geniştir 50 yaşından sonradan ise bere yavaş iyileşir oysa skar dokusu daha eksik gelişir(Fizyolojik cevaplar yavaşlamıştır) Yara iyileşmesinin komplikasyonları: A Yaranın açılmasıyaraveiyilesmesi5c4f7877c0d0agifalt :A :A :Aşırı yara gerilimi,bere üstüne uygulanan mekanik stresler ve bolik durumun zayıflığı (Protein,A,C vitamini eksikliği vb)sonucu oluşur B Hipertrofik skar ve keloidyaraveiyilesmesi5c4f78779bb6dalt Big Grin eriden kabarık bir görüntüsü olan bu skarlar travma ardından fazla iyileşme dokusu yapımından kaynaklanırKalın kollajen lifleri içerirlerDaha çok yüz (çene) boyun,göğüs,omuzlar ve sırt ile diz ve dirseklerde oluşurlar Hipertrofik skarda ve keloidde yara iyileşmesinin ikinci fazında emilmesi gereken iyileşme dokusu büyümeye devam ederKollajen miktarı pozitif değildir oysa Herif 3 kollajen miktarı fazladır Kollajen çapraz bağlarının yapısı bozulmuşturBunun nedeni genetik faktörler,lokal faktörler ya da immünolojik faktörler olabilirHipertrofik skarlar birkaç yıl içinde deri ile aynı seviyeye gelebilirken keloidler orjinal bere boyutlarından daha büyük boyutlara ulaşır ve ömür boyu kalırlar C Büzüşme: El ayası ve but tabanında daha fazla oluşurYara büzüşmesini oluşturan hücrelerin aşırı çalışması sonucu oluşurlar D Kanserleşme:Kaide olarak baştan epitel oluşumunun uzadığı bütün yaralar kanserleşme riski gösterirBu süre radyasyona emrindeki skarlarda 1224 ayda başlarken yanık yaralarında 30 yıla değin uzarMekanik zedelenmeye tabi olanlarda ise bu sürenin tahmin edilmesi çok güçtür Yeni oluşmuş bere tedavisinde bilmemiz gerekenler: Eski bilgilerimizin tersine yaralanma sonucu oluşan kabuklar bundan böyle bere üzerinde bırakılmamakta aksine yara yüzeyinin kabuksuz (kabuk yara kenarlarının temasını engelleyerek nedbeyi arttırmaktadır) ve nemli olması tercih edilmektedir Bu ise vazelin ve antibiyotikli bir pomad ile sağlanabilmektedir)Yara iyileşmesi sonrası o bölgenin güneş ışınlarından korunması çok önemlidir bunun için yüksek faktörlü güneş koruyucu kremler kullanılmalıdır Oluşan bir kesinin tamirinde derinin cerrahi olarak dikilmesi,bantlarla yapıştırılmasının yanısıra kullanılmakta olan yeni bir yöntemde cilt yapıştırıcılarıdırBu maddeler 10 gün sonradan kendiliğinden çözülmektedir Eski bir yara izine neler yapılabilir: Cerrahi yaralar,suçiçeği,akne(sivilce), yanık sonrası oluşan izlere değişik yöntemlerle çözüm bulunmaya çalışılmaktadır Akne (sivilce) izleri: Oluşan iz derin çukur biçiminde ise cerrahi olarak çıkarılıp bere yeniden dikilebilir Orta derece derinlikteki izler zımparalama (dermabrazyon)yöntemi ile tedavi edilir Küçük akne izlerinde özel bir iğne ile izi zemine bağlayan fibröz kollajen bantların kesilmesi yöntemi kullanılabilir Yüzeyel akne izleri için kimyasal soyma (chemical peeling) veya bedensel soyma (lazer) işlemleri uygulanabilirKüçük ve yüzeyel akne izleri kollajen ile doldurulabilmektedir Su çiçeği izleri: Kişinin kendinden alınan yağ transferi yapılabilmektedirYukarıda sayılan yöntemlerde uygulanabilir Hipertrofik skar: Hipertrofik skarlar oluşmaya başladığında üzerine uygulanacak silikon jel uyguladığı basınç ve elektrostatik tesir ile 34 ay sonra kollajen liflerin azalmasını ve mevcut liflerin bere kenarlarına paralel dizilmesi sonucu daha az kırmızı ve sağlam deriden daha az şişmiş bir iz oluşmasını sağlarLazer kollajen miktarını azaltıp yeni doku oluşumunu hızlandırmaktadır Akut yanık sonrası oluşan deri kaybı bere iyileşmesindeki en ciddi problemlerdendir Biyomühendisler sağlam deriden alınan minik parça ile yeni deri oluşturmayı başarmışlardır Bunun için çoğunlukla sünnet derisi kullanılmakta ve oluşturulan yeni cilt ile beden yüzeyi kaplanmaktadır Oluşan yeni derideki Growth etmen yeni hücreleri bere bölgesine çekmekte ve gözenekli olan bölünmesi ve bere iyileşmesi için zorunlu maddelerin oluşumu sağlanmaktadır Bu deri çoğaltma özelliğine sahiptir ve yeni kan damarları ve pigment hücreleri ile sağlam dokuya benzerlik sağlar İnsan kadavrasından alınan deride bu operasyon için kullanılan malzemelerden biridir Yeni oluşmuş bir yaranın bakımı için neler yapılmalıdır: 1Yarayı sabunlu su,oksijenli su,serum fizyolojik ile temizleyin 2Antibiyotikli krem sürün ve yarayı kapalı tutun(Unutmayın ki kremler yarayı ıslak tutar ve yeni hücrelerin yara bölgesine gelmesini sağlar)Kuru pansuman ve açık kabuklu yaradan kaçının 3Pansumanı günde 1 kere değiştirin 4Güneşten minimum 6 ay kaçının 5Sabırlı olun (Yara iyileşmesinin 1 yıla dek uzadığını unutmayın) 6Kırmızı,şişmiş ve ağrılı skarlarda doktora başvurun