ürdün

ürdün DEVLETİN BAYAĞI: Haşimî Ürdün Emirliği BAŞŞEHRİ: Amman YÜZÖLÇÜMÜ: 88947 km2 NÜFUSU: 3700000 RESMI DİLİ: Arapça DİNİ: İslâm PARA BİRİMİ: Dinar Ortadoğu’da bağımsız bir devlet Ürdün batıda İsrâil, kuzeyde Suriye, kuzeydoğuda Irak ve güneydoğuda Suudi Arabistan ile çevrilidir Târihi Ürdün’ün târihi çok eski devirlere dayanır Bölgede kurulan birincil devletler aralarında Gilead, Amman, Moab ve Edom yer alır MÖ 13 asırda bölgeye İsrâiloğulları hâkim oldu Bu hâkimiyete MÖ 721’de Asurlular kadar son verildi Asur egemenliği Medlerin MÖ 612’de devleti yıkmasıyla sona erdi MÖ 587’de bölge Bâbil hâkimiyeti altına girdi MÖ 332’de Büyük İskender bölgeyi ele geçirdi sonra alan sırasıyla Ptolemaios ve Selevkosların hâkimiyeti altına girdi MÖ 6463 yılları aralarında ise Romalılar bölgeyi ele geçirdi Roma’nın ikiye ayrılmasından daha sonra alan Bizansın elinde kaldı Bugünkü Ürdün toprakları hazreti Ömer zamânında Müslümanlar kadar fethedildi ve halkın birçok İslâm dînine girdi Sırasıyla Emevî, Abbâsî, Selçuklu, Eyyûbî ve Memlûk hâkimiyetine girdi Ürdün, Yavuz Sultan Selim Han (15121520) zamânında Osmanlı Devletinin bir parçası oldu (1516) Birinci Evren Harbi sonunda, 400 seneden beri Osmanlı adâleti altında yaşayan Ürdün, 1920’de İngiltere’nin manda yönetimi altına girdi 1921’deEmir Şerif Abdullah, Ürdün Nehrinin doğu tarafındaki topraklarda sanki bağımsız bir emirlik kurdu Bu topraklar Filistin’in üçte ikisini ihtivâ ediyordu İngiltere 1946’daLondra Antlaşması kararları uyarınca Ürdün’ün bağımsızlığını tanıdı Siyonistler ve Araplar o zamanlar İngiliz mandası altında olan Filistin üstünde yargı bahis ediyorlardı İngiltere, Filistin’i paylaştırma plânını BM’ye götürdü Plân Arap Devletleri ve Filistinliler göre reddedildi Mayıs 1948’de manda rejimi sona erdiğinde, Ürdün ordusu İsrâil Devletiyle Arap devletleri arasındaki savaşta Filistinlilerin yardımına geldi Ürdün, Kudüs şehrini ve Ürdün Nehrinin batı tarafındaki toprakları işgâl etti Melik Abdullah, işgâl edilmiş toprakları 1950’de Emirliğine resmen ilhak etti Fakat 20 Temmuz 1951’de EmirAbdullah Kudüs’te İngilizlerin kirâlık kâtilleri tarafından şehit edildi Yerine oğlu Talal geçti Lakin Talal hasta olduğundan tahtını ve tâcını oğlu Hüseyin’e terk etti Emir Hüseyin Mayıs 1953’te göreve başladı Ürdün, 1967 Arapİsrâil Harbinde, 1948’de kazandığı toprakların hepsini kaybetti 6000 birey kayıp verdi Savaşın sonunda Ürdün ekonomisi çöküntüye girdi giderken 1964’te kurulan Filistin Kurtuluş Teşkilâtı (FKT), İsrail’e karşısında yaptığı operasyonlarda Ürdün’ü belli başlı üs seçmişti ve devlet içinde devlet olma tehlikesi gösteriyordu FKT’nin İsrail’e yaptığı saldırılar, İsrail’in Ürdün’ü büyük zararlara sokan misillemeler yapmasına sebep oldu 1971’de Dikte Hüseyin Arap ülkelerinin kınamalarına karşın FKT’nı ülkeden çıkardı Ürdün 19731974 Arapİsrail Harbine katılmadı Fakat 1978’de Mısırİsrâil Kamp David Antlaşmasını red etmede Arap ülkelerinin çoğuyla birleşti Ürdün Mart 1979’da Mısır ile diplomatik ilişkileri kesen birincil Arap ülkesi oldu Bu politikasını 1984’deri daha sonra değiştirdi 1980’de başlayan İranIrak Harbi sırasında Ürdün, Irak’ın esas silah kaynağı oldu 1989’da Irak’ın Kuveyt’i işgaline karşı çıkan Ürdün, Amerika’nın Irak’a aleyhinde harekette bulunması üzerine Irak’ı destekledi Fizikî Inşa Ürdün toprakları îtibâriyle yüksek bir çöl ve tepede olan bir yayladan meydana kazanç Arâzinin büyük bölümünün deniz seviyesinden yüksekliği 600 ilâ 900 m arasında değişmekte olup, bâzı yerlerde 1500 m’yi aşar Ülke, Büyük Arabistan Yaylasının bir uzantısı durumundadır Ürdün az da olsa Kızıldeniz’deki Akabe Körfezinde 25 km’lik bir kıyıya sâhiptir Ülkenin batı kısmını kuzeyden güneye dürüst Ürdün Nehri Vâdisi, Lut Gölü ve VadialAraba kesmekte olup, bu uzantı her tarafında Ürdün toprakları deniz seviyesinden aşağıdadır Vadinin genişliği 16 ilâ 23 km aralarında değişir ve kenarlarında dik uçurumlara yaslanır Ürdün Nehrine ve Lut Gölüne çoğu küçük dere dökülmekte olup, bunların çoğu yazın kurumaktadır Şimdi İsrail’in işgâli aşağı bulunan Ürdün Nehrinin batısındaki topraklar verimli olup, doğu tarafa nazaran daha alçaktır Nehrin doğusundaki toprakların beşte dördü çöl hâlindedir Suriye sınırına yakın yerlerin büyük bölümü püskürmüş lâvlarla kaplıdır İklim Ürdün’de Akdeniz iklimine benzer bir iklim hüküm sürer Kışlar yağışlı ve serindir Özellikle yüksek yerler alçaklara göre daha soğuktur Diğer mevsimlerde ise alçaklara göre daha aşırı bir sıcaklık ve kuraklık görülür Ürdün Vâdisinde sıcaklıklar yazın 49°C’ye değin yükselir Vâdinin doğu tarafındaki ovalarda yıllık yağış ortalaması 200 mm civarındadır Ülkenin batı kısmında yağış miktarı yılda 380 ilâ 640 mm arasındadır Lut Gölü yakınlarında yağış oldukça eksik olup, yılda 127 mm civarındadır Tabiî Kaynaklar Ürdün’de kayda değer bir bitkiler olmayıp, büyük bölümü çöllerle kaplıdır Ülkenin en kayda değer yeraltı zenginlikleri fosfat ve potasdır En büyük fosfat yatakları VâdielHasa ve Amman’ın hemen kuzeydoğusundadır Lut Gölündeki potas kaynakları dünyâda ilk sıralarda yer almaktadır Bunlardan başka Akabe yakınlarında ticârî kıymete sâhip bakır yatakları bulunmuştur Nüfus ve Sosyal Yaşam 3700000 nüfuslu Ürdün halkının % 62’si şehirlerde, % 35’i köylerde, % 3’ü göçebe olarak yaşar Ülkenin en büyük şehirleri 1500000 nüfuslu başşehir Amman ve 634200 nüfuslu İrbid’dir durmadan şehirlere göç vardır Hükümet bunu önleme çâreleri aramakta olup, köylülere ve bedevîlere daha büyük hizmetler götürmekte ve daha büyük hesaplı imkânlar tanımaktadır Ürdünlülerin büyük çoğunluğu Arap’tır Ürdün Nehrinin batı tarafına yerleşen İsraillilerden sonra, en büyük azınlık grubu 250000 civârındaki Çerkez ve Çeçenlerdir Bunlar 19 yüzyılda Rusya’nınKafkasya’yı işgâli üzerine Osmanlılar göre Ürdün’e yerleştirilen Kafkasyahlar olup, Ürdün’ün hesaplı ve sosyal hayâtında manâlı bir rol oynamaktadırlar Diğer azınlık gruplarıÜrdün Nehrinin batısında yaşayan Asurîler ve Ermenilerdir Ülkede keza eksik sayıda Kürt, Türk, İranlı ve Yahûdî vardır Irksa azınlıklar Ürdün halkına intibak etmiş olup, büyük çoğunluğu Arapça konuşmakta ya da kendi dilinden başka Arapçayı da bilmektedir id İslâmiyet devletin resmî dînidir Müslümanlar nüfûsun % 93’ünü, Hıristiyanlar % 5’ini teşkil ederler Nüfûsun geri kalanı Bahaî, Yahûdî ve Dürzîdir Ürdün halkının % 58’i okumayazma bilmektedir Yüksek tahsil kuruluşları 1962’deAmman’da kurulan Ürdün Üniversitesi ve 1976’da İrbid’de kurulan Yermuk Üniversitesidir Ayrıca Mute Üniversitesi ve 1993 kurulan Âlibeyt Üniversitesi çeşitli özel üniversiteler de vardır Siyâsî Yaşam Ürdün emirlikle yönetilen bir ülkedir Emirler Ürdün’ün ilk emiri Abdullah bin Hüseyin kadar kurulan Haşimî hânedanındandır Kânunları koyan Millet Meclisi, 30 üyeli bir senato ve 60 üyeli Temsilciler Meclisinden meydana gelmektedir Senato üyeleri Dikte tarafından dört sene süreyle tâyin edilir Temsilciler Meclisi Üyeleri de dört yıl süreyle ödev yapmakta olup, seçimle işbaşına gelirler Ürdün, üçü Ürdün Nehrinin batı tarafında, beşi doğu tarafında olmak üzere sekiz vilâyete ayrılmıştır Ürdün 1955’deri îtibâren Birleşmiş Milletlere üyedir Ekonomi Ürdün ekonomisi büyük ölçüde dış yardıma bağlı durumdadır Günümüzde bu takviye, petrol üreten Arap ülkelerinden gelmektedir Ekonominin evvelden beri belkemiği olan tarım, İsrail’in verimli topraklarının üçte birini işgâl etmesiyle, büyük ölçüde etkilenmiştir Tarım gayri millî hâsılanın % 7 ilâ 8’ini sağlamaktadır Ürdün, gıdâ maddelerinde kendi kendine yeterli durumda değildir Lakin sulanan topraklarda değeri yüksek ihraç bitkileri yetiştirerek ithal ürünlerinin mâliyetini dengelemeye çalışmaktadır Sulanan topraklarda ve meyve bahçelerinde domates, turunçgiller, muz, incir, üzüm, ceviz gibi birçok solgun ve meyve yetiştirilmektedir Kuru tarım yapılan yerlerde bilhassa buğday ve arpa olmak üzere tahıllar ve zeytin yetiştirilir Ülkenin asıl hayvanları koyun, keçi ve devedir Enerji ve su sıkıntısı idareli gelişmeyi sınırlamaktadır Dokuma, çimento ve gıdâ sanâyileri gelişmiş durumdadır Turizm ülkeye maksimum döviz sağlayan kazanç kaynağı olup, gayri millî hâsılanın % 16’sını teşkil eder Turistlerin aşağı yukarı % 80’i Ortadoğu’dan gelmektedir Ürdün büyük ölçüde dış ticâret açığı vermektedir Ülke en fazla Suudi Arabistan’la ticâret yapmaktadır Tarım ürünleri ve fosfat; Ortadoğu, Hindistan ve Japonya’ya ihraç edilir Esas malzemeler ve tüketim maddeleri Birleşmiş Almanya, İtalya ve Japonya’dan ithal edilir Ürdün karayolları 6500 km uzunluğunda olup, bunun 4745 km’si asfalttır Hicaz demiryolu tekrar inşâ edilmiştir Suriye demiryollarına bağlanan esas hatla irtibatlanmak için, fosfat mâdenlerine ve Akabe’ye değin uzatılmıştır Akabe’de tamâmen modern ve gelişmekte olan bir liman vardır Amman, Akabe ve Zizya’da milletlerarası havaalanları vardır 1548870171 1548870171 urdun5c51e21f364ceurdun5c51e21f364ce http:wwwsamanyoluhabercomimagesresimharika7 1548870171 1548870171 urdun5c51e2202cd8curdun5c51e2202cd8c http:img0bloggumcomuploadlibimg5046orvwmeb30je39n0l4zxjll 1548870171 1548870171 urdun5c51e22052f41urdun5c51e22052f41 http:uploadwikimediaorgwikipediacommonsthumbff7BrasilRioDeJaneiroCorcovado471pxBrasilRioDeJaneiroCorcovado 1548870171 1548870171 urdun5c51e2228b06aurdun5c51e2228b06a http:uploadwikimediaorgwikipediacommonsthumb888PeruMachuPicchuSunset450pxPeruMachuPicchuSunset