Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Türkiyedeki Akarsular,Türkiyenin Akarsularının Özellikleri,Yurdumuzdaki Akarsular ve Vadiler Nelerdir,Türkiyenin Vadileri nelerdir
Türkiyedeki Akarsular ve Vadiler Nelerdir?
Türkiyemiz akarsuların ve buna tabi olarak vadilerin sık bulunduğu bir coğrafyadadır Türkiye ’nin yeryüzü şekilleri, esas çizgileriyle, uzun sıradağlar, tek tek yükselen dağlar, platolar, tekneler ve ovalardan oluşmuş bulunduğundan, bu şekiller, akarsuların akıları ve birleşmeleri, denizlere veya içi havzalara uzanmaları bakımından önemli etkiler yapmıştır Bundan nedeniyle Türkiye ’de fazla yer tutan dağ akarsularından, ova akarsu ve ırmaklarından, yayla ırmaklarından, düden derelerinden ve çaylarından söz etmek gerekir
Açıklanmış bir yatakta akıcı, sonra bir denize, bir göle dökülen veya ovada belirsizleşen sulara dere denir Bunların küçüklerine nehir, biraz daha büyük olanlarına akarsu, koskocoman olanlarına ırmak ve çay denir
Türkiyede çoğu akarsulara bunların açık havada su ve öz kelimeleri de eklenir Örneğin: Göksu, Aksu, Karasu, Zamantı Sıyı, İnözü, Acıöz, Budaközü, Hamamözü gibi Bunlar bu nedenle kullanıldığı gibi, büyüklüklerine kadar, Göksu ırmağı, Aksu ırmağı, Aksu çayı, İnözü deresi, Budaközü deresi biçiminde de kullanılır Yerine tarafından su kelimesi akarsularda bir ırmağı, bir çayı, bir dereyi karşılar Öz ise, daha çok, bir dere karşılığındadır Türkiye ’de birçok nehir adları renklere göredir Yeşilırmak, Kızılırmak, Göksu, Bozçay, Karasu, Sarısu, Aksu, Akçay gibi Bazı akarsular Deliçay, Değirmendere, Tersakan,, Kocaçay gibi adlarla söylenir Türlü bölgelerimizde böyle adlarla anılan akarsular vardır
Çay Havzalarımız
Memleketimiz akarsularının bir kısmı denize paralel uzanan dağ sıralarının boy bölümlerinden tamamen ve kısa yoldan denize ulaşır, çoğunca bakımlı ve derin, dikey yamaçlı, çabuk akışlı ve çağlayanlı vadilerden geçerler
Doğu Karadeniz dağlarının Hopa ’dan Terme ’ye değin uzanan kuzey yamaçlarından, birbirine paralel şekilde ve kısa yoldan Karadeniz ’e inen 80 dek çağıltılı akarsu vardır hem Alaçam ile Bartın aralarında sayıları 40 ’ı bulan ve baştan sona denize inen paralel dereler sıralanmıştır Bunlar gibi, Zonguldak ile Karasu aralarında, Kocaeli yarımadasının kuzey ve güney taraflarında, Yıldız dağlarının (Istranca dağlarının) Karadeniz ’e bakan yamaçlarında sayıları 40 ’ı geçen dereler, baştan sona denize inerler Bu durum, yeni bir buhran bölgesi olan Karadeniz çanağının güneyini çeviren dağlarımızın, bu denize bakan yamaçlarından inen akarsuları ve bunların açtığı rahat ve derin vadileri göstermektedir Ama, bu sıradağlar boyunda büyük akarsular, bu dağları enine keserek ve vadilerini tamamen derinleştirip yer yer genişleterek uzanırlar: Yeşilırmak Kızılırmak, Sakarya nehri ve bir dereceye dek da Yenice ırmağı (Filyos ırmağı) ve Doğankent çayı (Harşit çayı) Bu ırmaklar, boydan boya uzanan bu kıyı dağlarında boğazlar (yarmavadiler) açmış, iç bölgelere fazla uzanan geniş yerlerdeki suları toplamışlardır Bu uzun yarma vadilerin lüzum deniz iklimi etkilerinin içerilere sokulabilmesi, gerekse yolların geçmesi bakımından öyle önemli yerleri olmuştur sırası gelmişken bir yandan Çoruh nehri, öte yandan Kelkit ırmağı, bambaşka doğrultularda, sıradağlar arasından geçerek akar, kaynak yerlerinde birbirine yanaşırlar Açtıkları vadilerin yerleriyle buradaki sıradağların meydana gelişleri arasında yakın alaka vardır
Akarsuların denizlere ulaşmaları ve çizdikleri yollar bakımından, bir dereceye değin, buna aynı bir durumu Akdeniz boyunda da bakmak mümkündür Burada Amanos dağlarından İskenderun körfezine kısa yoldan ve birbirine paralel olarak inen, çok sayıdaki dereler ile MersinSilifke arasında dağların denize bakan yamaçlarından inen dereler, daha batıda OvacıkManavgat arasının kıyı boyu dereleri dar ve derin vadilere gömülmüş, çok yerinde seri akışlı ve çağlayanlı, kısa akarsular halinde, fazla sayıda sıralanmışlardır Tekrar bu kıyılarda benzer durumu Güneybatı Anadolu kıyılarında da bakmak mümkündür Bu durumda yeniden yakın bir jeolojik geçmişte Doğu Akdeniz Bölgesindeki çöküntülere karşılık, Anadolu karasının yükselmeleri ile ilgilidir *
Türkiyedeki Akarsular ve Vadiler Nelerdir?
Türkiyemiz akarsuların ve buna tabi olarak vadilerin sık bulunduğu bir coğrafyadadır Türkiye ’nin yeryüzü şekilleri, esas çizgileriyle, uzun sıradağlar, tek tek yükselen dağlar, platolar, tekneler ve ovalardan oluşmuş bulunduğundan, bu şekiller, akarsuların akıları ve birleşmeleri, denizlere veya içi havzalara uzanmaları bakımından önemli etkiler yapmıştır Bundan nedeniyle Türkiye ’de fazla yer tutan dağ akarsularından, ova akarsu ve ırmaklarından, yayla ırmaklarından, düden derelerinden ve çaylarından söz etmek gerekir
Açıklanmış bir yatakta akıcı, sonra bir denize, bir göle dökülen veya ovada belirsizleşen sulara dere denir Bunların küçüklerine nehir, biraz daha büyük olanlarına akarsu, koskocoman olanlarına ırmak ve çay denir
Türkiyede çoğu akarsulara bunların açık havada su ve öz kelimeleri de eklenir Örneğin: Göksu, Aksu, Karasu, Zamantı Sıyı, İnözü, Acıöz, Budaközü, Hamamözü gibi Bunlar bu nedenle kullanıldığı gibi, büyüklüklerine kadar, Göksu ırmağı, Aksu ırmağı, Aksu çayı, İnözü deresi, Budaközü deresi biçiminde de kullanılır Yerine tarafından su kelimesi akarsularda bir ırmağı, bir çayı, bir dereyi karşılar Öz ise, daha çok, bir dere karşılığındadır Türkiye ’de birçok nehir adları renklere göredir Yeşilırmak, Kızılırmak, Göksu, Bozçay, Karasu, Sarısu, Aksu, Akçay gibi Bazı akarsular Deliçay, Değirmendere, Tersakan,, Kocaçay gibi adlarla söylenir Türlü bölgelerimizde böyle adlarla anılan akarsular vardır
Çay Havzalarımız
Memleketimiz akarsularının bir kısmı denize paralel uzanan dağ sıralarının boy bölümlerinden tamamen ve kısa yoldan denize ulaşır, çoğunca bakımlı ve derin, dikey yamaçlı, çabuk akışlı ve çağlayanlı vadilerden geçerler
Doğu Karadeniz dağlarının Hopa ’dan Terme ’ye değin uzanan kuzey yamaçlarından, birbirine paralel şekilde ve kısa yoldan Karadeniz ’e inen 80 dek çağıltılı akarsu vardır hem Alaçam ile Bartın aralarında sayıları 40 ’ı bulan ve baştan sona denize inen paralel dereler sıralanmıştır Bunlar gibi, Zonguldak ile Karasu aralarında, Kocaeli yarımadasının kuzey ve güney taraflarında, Yıldız dağlarının (Istranca dağlarının) Karadeniz ’e bakan yamaçlarında sayıları 40 ’ı geçen dereler, baştan sona denize inerler Bu durum, yeni bir buhran bölgesi olan Karadeniz çanağının güneyini çeviren dağlarımızın, bu denize bakan yamaçlarından inen akarsuları ve bunların açtığı rahat ve derin vadileri göstermektedir Ama, bu sıradağlar boyunda büyük akarsular, bu dağları enine keserek ve vadilerini tamamen derinleştirip yer yer genişleterek uzanırlar: Yeşilırmak Kızılırmak, Sakarya nehri ve bir dereceye dek da Yenice ırmağı (Filyos ırmağı) ve Doğankent çayı (Harşit çayı) Bu ırmaklar, boydan boya uzanan bu kıyı dağlarında boğazlar (yarmavadiler) açmış, iç bölgelere fazla uzanan geniş yerlerdeki suları toplamışlardır Bu uzun yarma vadilerin lüzum deniz iklimi etkilerinin içerilere sokulabilmesi, gerekse yolların geçmesi bakımından öyle önemli yerleri olmuştur sırası gelmişken bir yandan Çoruh nehri, öte yandan Kelkit ırmağı, bambaşka doğrultularda, sıradağlar arasından geçerek akar, kaynak yerlerinde birbirine yanaşırlar Açtıkları vadilerin yerleriyle buradaki sıradağların meydana gelişleri arasında yakın alaka vardır
Akarsuların denizlere ulaşmaları ve çizdikleri yollar bakımından, bir dereceye değin, buna aynı bir durumu Akdeniz boyunda da bakmak mümkündür Burada Amanos dağlarından İskenderun körfezine kısa yoldan ve birbirine paralel olarak inen, çok sayıdaki dereler ile MersinSilifke arasında dağların denize bakan yamaçlarından inen dereler, daha batıda OvacıkManavgat arasının kıyı boyu dereleri dar ve derin vadilere gömülmüş, çok yerinde seri akışlı ve çağlayanlı, kısa akarsular halinde, fazla sayıda sıralanmışlardır Tekrar bu kıyılarda benzer durumu Güneybatı Anadolu kıyılarında da bakmak mümkündür Bu durumda yeniden yakın bir jeolojik geçmişte Doğu Akdeniz Bölgesindeki çöküntülere karşılık, Anadolu karasının yükselmeleri ile ilgilidir *
