Türkiye'de Doların 1 TL Olduğu Bir Dönem Yaşandı mı?

Geçen yılın başında 1 dolar 7,40 iken 29 Mart 2022 prestijiyle 1 dolar 14,84 TL'ye kadar ulaştı. Ekonomistlerin iddialarına nazaran yıl sonunda doların 20 TL'ye kadar ulaşması bekleniyor.

Son devirde Türkiye gündemini işgal eden dolar-TL kuru, geçmiş yıllarda da birden fazla vakit kendinden kelam ettirdi ama kimi vakit istikrarlı bir biçimde ilerledi. İşte dolar-TL kurunun 1923'ten bu yana serüveni:

Genç Türkiye Cumhuriyeti'nin birinci yıllarında dolar 1,68-1,95 ortasındaydı.


1930'a kadar Türk lirasının pahası arz ve talep dalgalanmalarına bırakılmıştı. Lozan Antlaşması nedeniyle beş yıl mühletle gümrük siyasetleri uygulanamadığı için devlet ithalat kısıtlamasına uğramıştı. Bunun olumsuz tesirleri olmasına karşın Türk lirası fazla bedel kaybetmemişti.

1929'daki Dünya Ekonomik Buhranı bir istikrarsızlığa neden olduğu için hükûmetlerin tedbirler aldığı bu devirde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kuruldu ve Türk lirasının bedeli üzerinden düzenlemeler yapıldı.

Cumhuriyetin birinci yıllarında dolar ve TL'nin seyri:

• 1923 1.68
• 1924 1.88
• 1925 1.88
• 1926 1.83
• 1927 1.91
• 1928 1.94
• 1929 1.95
• 1930 2.12
• 1931 2.12
• 1932 2.12
• 1933 2.12
• 1934 1.71
• 1935 1.33
• 1936 1.26
• 1937 1.26
• 1938 1.26
• 1945 1.8

Türkiye'nin birinci yüksek oranlı devalüasyonu 1946'da yaşandı.


1930'larda iktisatta devletçilik hakimdi, sıkı kambiyo denetimleri uygulanıyordu. II. Dünya Davaşı'nın tesirleri nedeniyle iktisatta liberalleşme teşvik edildi. 7 Eylül 1946'da alınan kararlarla Türk lirasının bedeli yaklaşık %40 düşürüldü. 1 ABD doları 1,3 TL'den 2,8 TL düzeyine yükseldi.

• 1946 2.8
• 1950 2.8
• 1951 2.8
• 1952 2.8
• 1953 2.8
• 1954 2.8
• 1955 2.8
• 1956 2.8
• 1957 2.8

Türkiye'nin IMF'yle tanışması 1958'de oldu.


ABD ve Sovyetler Birliği'nin ortasındaki tansiyon nedeniyle dünyada bir kamplaşma mevcuttu. Türkiye, Kore Savaşı'na katılarak Batı bloğunda olmayı tercih etti. Bunun üzerine ABD'nin ekonomik yardımlarının da tesiriyle 1950'lerin birinci yarısında yüksek büyüme oranları yakalandı.

Daha sonra bu olumlu şartlar bilakis döndü. Dış borçların fazla olmasının da tesiriyle hayatımıza IMF girdi. İstikrar programı nedeniyle 1 dolar 9 TL'ye eşitlendi.

• 1958 2.8
• 1959 2.8
• 1960 5.11
• 1961 9
• 1962 9
• 1963 9
• 1964 9
• 1965 9
• 1966 9
• 1967 9
• 1968 9
• 1969 9

60'lı yıllar planlı kalkınma periyodu olarak geçti ancak 70'ler ve sonrasında ekonomik istikrarsızlıklar en yüksek düzeyde yaşandı.


1970'te 1 dolar 15 TL'ye eşitlendi. Ülkedeki şiddet olaylarında ve çeşitli eserler için girilen kuyruklarda artış görüldü. Kıbrıs Harekâtı'nın akabinde gelen amborgonun da tesiriyle 1 dolar 47 TL oldu.

1979'da yaşanan İran-Irak Savaşı'nın 2. Petrol Krizi'ni tetiklemesi Türkiye'yi de etkiledi. 24 Ocak 1980 Kararları ile birlikte ithal ikameci modelden ihracata dönük büyüme modeline geçiş yapıldı. Bu yeni modelde döviz kuru değişken olacak ve akabinde özgürleşmeye geçilecekti, bu doğrultuda 1 dolar 70 TL'ye çıkarıldı. TL'nin dış bedeli, doların piyasadaki kıymeti izlenerek günlük olarak ilan edilmeye başlandı.

• 1970 11.34
• 1971 14.83
• 1975 14.3
• 1976 15.86
• 1977 17.82
• 1978 24.05
• 1979 30.75
• 1980 75.12

1980'den sonra sabit kur rejiminden vazgeçildi ve Merkez Bankası'nın, piyasaya müdahale ederek kuru etkileyebildiği dalgalı kur rejimine geçildi.


Bu sayede yüksek oranlı devalüasyonlar sona erdi ancak sonraki yıllarda yaşanan kriz dönemlerinde kurda yüksek değişimler yaşandı. 6 Nisan 1994'te Türk lirası %28, 7 Nisan'da ise %20 kıymet kaybetti. 2001 krizinde dolar 685 bin TL'den 957 bin TL'ye çıktı ve iktisat %6'ya yakın daraldı.

• 1981 110.25
• 1982 160.85
• 1983 223.95
• 1984 364.35
• 1985 519.52
• 1986 669.43
• 1987 856.23
• 1988 1.425
• 1989 2.12
• 1990 2.606
• 1991 4.175
• 1992 6.874
• 1993 11.035
• 1994 29.788
• 1995 45.738
• 1996 81.386
• 1997 152.071
• 1998 260.974
• 1999 420.126
• 2000 623.704
• 2001 1.225
• 2002 1.505
• 2003 1.493
• 2004 1.422
• 2005 1.34
• 2006 1.43
• 2007 1.3
• 2008 1.29
• 2009 1.55
• 2010 1.5
• 2011 1.67
• 2012 1.79
• 2013 1.9

2018 yılında Türkiye ve ABD ortasında yaşanan Rahip Brunson krizi nedeniyle dolar 3,75'ten 7 TL'ye kadar çıktı.


22 Mart 2021'de Türk lirası bir günde %8 paha kaybetti, sebebi ise Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal'ın vazifeden alınmasıydı. Kasım-Aralık 2021 devrinde ise dolar 18 TL'ye dayandı. 29 Mart 2022 prestijiyle 1 dolar yaklaşık 15 TL.

• 2014 2.19
• 2015 2.72
• 2016 3.02
• 2017 3.65
• 2018 4.81
• 2019 5.67
• 2020 7.01
• 2021 7.39 (Ocak)

Özetle; Türkiye Cumhuriyeri tarihinde dolar hiçbir vakit 1 TL olmadı. 28 Nisan-29 Nisan 2001'de kur 992,354 TL'den 1.056.544 TL'ye geçerken bir anlığına eşitlendi ama buna 1 TL diyebilmek yeniden mümkün olmuyor.

Kaynaklar: 1, 2