Turkiye ve cevresindeki enerji kaynaklarının onemi

Turkiye ve cevresindeki enerji kaynaklarının ekonomik onemi
Turkiye ve cevresindeki enerji kaynaklarının siyasi onemi

Enerji ihtiyacı hemen hemen butun dunyada buyuk bir hızla artmaya devam etmektedir Giderek buyuyen ekonomiler ve bu ekonomilerdeki bircok endustriyel uretim alanında enerjiye duyulan cok buyuk caplı ihtiyaclar gibi faktorlerden dolayı enerji, isletmeler icin uretimin en temel girdilerinden birisi durumundadır Bu bağlamda enerji, gerek firmalar gerekse ulkeler icin stratejik bir kaynak konumundadır Ayrıca, nihai tuketicilere yonelik olarak geliştirilen enerjinin ulaşım araclarından dayanıklı tuketim mallarına kadar geniş bir yelpazedeki binlerce urunun enerjiye bağımlı olması, enerjiye duyulan ihtiyacın şiddet derecesini onemli derecede arttırmıştır Gunumuzde enerji, nihai tuketiciler ve endustriyel alıcılar icin dunyada en fazla ihtiyac duyulan urunlerden birisi durumuna gelmiştir

Enerji, bu bağlamda ulkelerin ekonomik gelişimleri ile ilgili olduğu kadar, guvenliği ile de doğrudan ilişkili bir konuma gelmiştir Dolayısıyla dunyadaki bircok ulke artık yalnızca kendi bolgelerindeki enerji kaynaklarıyla ilgilenmekle kalmamakta; dunyanın herhangi bir bolgesindeki enerji kaynaklarıyla da yakından ilgilenmektedirler Enerji icin uluslararası birliktelikler oluşturmaktan ve bunları korumak icin buyuk miktarlarda finansal ve askeri yatırımlar yapmaktan kacınmayan dunya ulkeleri, enerjinin hem kaynak hem de ulaşım guvenliğini garanti altına almak istemektedirler

Petrol ve komur egemenliğine dayanan enerji cağı, 1960’ların ikinci yarısına kadar yaklaşık iki yuzyıl boyunca sorunsuz olarak devam etmiştir Fakat sonrasında ardı ardına gelen petrol krizleri, enerji kaynakları konusunda ciddi bir guvensizlik ortamının oluşmasına ve bu nedenle de butun dunyada yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları konusunda yoğun bir arayışın ortaya cıkmasına neden olmuştur

Ayrıca 1990’lı yıllardan itibaren ortaya cıkan cevre bilinci sonucunda fosil kaynaklara dayalı enerji uretim ve tuketiminin yerel, bolgesel ve kuresel duzeyde atmosfere, cevreye ve doğal kaynaklara doğrudan veveya dolaylı bircok olumsuz etkisinin olduğu anlaşılmıştır Bu durum, cevreye duyarlı yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarıyla ilgili arayışların ve calışmaların yeniden gundeme gelmesine ve desteklenmesine yol acmıştır (Uğur, 2005)

Bu bağlamda enerjide ozellikle son yuzyuz elli yıldır temel enerji kaynağı olarak işlev goren komurden petrole, petrolden doğalgaza ve doğalgazdan da yenilenebilir enerji kaynaklarına doğru bir geciş gozlenmektedir Bu gecisin onemli sebeplerinden bir tanesi de sınırlı olan geleneksel enerji kaynaklarında (fosil tabanlı enerji kaynakları) onumuzdeki donemde ciddi sıkıntıların olacağının tahmin edilmesidir Fosil tabanlı kaynakların sınırlı olduğu gerceğinin yanı sıra, bahsi gecen kaynakların yoğun bir şekilde kullanılmaları, bunlar icin katlanılan normal maliyetlerin dışında bircok ekonomik ve cevresel maliyeti de beraberinde getirmiştir Bu enerji kaynaklarını kullanmanın maliyetinin ongorulenden daha yuksek bir maliyete sahip olduğu ise giderek daha iyi anlaşılmaktadır

Enerji Ekonomisi ve Turkiye

Enerji, dunya ekonomisinin en hassas konulardan birisi durumundadır Gunumuzde enerji yalnızca ekonomik bir girdi, farklı amaclar ile işletmelerde kullanılan endustriyel bir urun veya insanların ihtiyaclarını karşılamak icin kullandıkları nihai bir urun olmak dışında stratejik bir değer kazanmıştır

Bir ulkenin kalkınmasında enerji kullanımı buyuk onem taşımaktadır Bu onem, enerjinin uretim girdisi olarak ekonominin diğer sektorleri ile olan yapısal bağlılığından kaynaklanmaktadır Gelişmekte olan ulkelerde enerjiye olan talep ile ekonomik buyume arasındaki guclu ilişkinin, gelişmiş ulkelerde daha zayıf olduğu gorulmektedir Bugun kişi başına gelirleri yuksek olan ulkelerin fert başına enerji tuketimleri de oldukca yuksek bulunmaktadır (Saatcioğlu ve Kucukaksoy, 2004) Bir ulke ne kadar cok enerji tuketiyorsa, o kadar cabuk kalkınmakta ve hayat seviyesi de o kadar yuksek olmaktadır Diğer bir ifade ile ekonomik kalkınmanın gostergelerinden birisi olarak, bir ulkede kullanılan enerji miktarı olcu olarak kullanılmaktadır ve bu noktada enerji ekonomisinin onemi on plana cıkmaktadır

Bu cercevede Turkiye’deki enerji durumuna genel olarak bakıldığında; Turkiye’nin enerji tuketimi ve ithalatı, hızlı bir artış icerisindedir ve enerji sektoru coğunlukla kamuya aittir Enerji uretim tesisleri uzun donemli yatırımları ve buyuk miktarlardaki finansal kaynakları gerektirmektedir Artan enerji talebini karşılamak ve enerji sektorunun fonksiyonlarını geliştirmek amacıyla, ozel sektor yatırımları sektore kanalize edilmekte ve ozel sektor yatırımları istenildiği kadar olmasa da teşvik edilmektedir

Turkiye’de fosil tabanlı komur, petrol, doğalgaz enerji kaynakları ve yenilenebilir enerji guneş, ruzgar ve ozellikle hidrojen enerjisi kaynak potansiyelleri bulunmaktadır Fakat fosil tabanlı enerji kaynaklarının gelecekte tukeneceği goz onune alındığında, ilerde buyuk potansiyele sahip olacak yenilenebilir enerji kaynakları, uygun teknolojilerin kullanılması halinde kirletici etkisi olmayan, surdurulebilen, yerli ve cevre dostu ozellikleri ile one cıkan bir enerji turu konumundadır

Turkiye aslında cok ceşitli enerji kaynağına sahip olmasına rağmen mevcut enerji kaynakları enerji tuketimini karşılayamamakta, uretimtuketim dengesi giderek olumsuz yonde bozulmaktadır ve doğal bir sonucu olarak ulkemiz enerji ihtiyacının karşılanmasında dışa bağımlılık oranı % 80 seviyelerine ulaşmış bulunmaktadır (http 1) Dışa bağımlılık oranı % 80’lere ulaşan enerji sektorunun 2004 yılında Turkiye icin enerji faturası sadece 14,4 milyar dolar iken 2005 yılında bu rakam 21 milyar dolara cıkmıştır Turkiye gibi enerji ihtiyacının % 90 seviyelerindeki kısmını ithalatla karşılamak zorunda olan ulkelerin ekonomilerinin bu fiyat artışlarından onemli olcude olumsuz yonde etkilenmesi kacınılmazdır