Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Kısaca gümüş tel işleme sanatı anlamına gelen “telkari, ince tel haline dökülen gümüşün bükülmesiyle oluşturulan ufak motiflerin bir araya getirilmesi olarak tanınır Bütünüyle el işçiliğine dayalı bir sanattır Telkari sanatı ile yaygın olarak tütün kutusu, sigara ağızlıkları, aynalar, tepsiler, kemerler, küpeler, kolyeler, düğmeler ve yüzükler yapılabiliyor
Altın ve gümüşün yüzyıllardır dantel işlendiği Telkari sanatı, her el sanatı gibi ayakta kalmaya çalışıyor Kuyumculuk sektöründeki endüstrileşmeyle yaşam alanı daralan sanatın ustaları, telkari işlemeciliğini bugüne dek taşımayı başardı Mardin Midyat, Ankara Beypazarı ve Trabzon Telkari sanatının yaşatıldığı merkezlerden sayılıyor
Kumaşın ve altının sihirbazı derler Süryaniler için Oysaki ben Mardin'de telkariyim En eski kelebek kanadı, yiğitlerin asası Benim göz zevkim, el emeğim, maharetle nakış olur gümüş üstünde dansla Ben Mardinim En hoş gümüş işlemeciliğin yurdu yani Mezopotamya ilhamım, medeniyetler benim desen kaynağım Ben, tel halindeki gümüşü diriltir, altını şahlandırırım Kolay bir el çekiciyle ve ayak körüğüyle sevda yakısını gümüşe yansıtırım Ben en hoş kol düğmesiyim Taşlara nakşetmiş atalarımla, gümüşü yonttum Ben bir hoşgörü tüneliyim Bir çocuğun gelecek düşü, Mardinde bir sevgi motifiyim Ben telkariyim, dünden bugüne incecik zevkleri bulutlara işleyen, çiçeklere kazıyanMardinli telkari ustaları böyle tanımlıyorlar köklü sanatlarını, azıcık da Mardin'e mülk ederek
Geçmişi 5 bin sene öncesine dek dayanan altının esrarengiz yolculuğu, kuyum ustalarının hünerli ellerinde şekil bulan el sanatlarıyla yaşam buluyor Bu kuyumculuk sanatlarından biri de Telkari Deyim yerindeyse saç teli inceliğindeki altın ve gümüş tellerle yapılan el dokumasına telkari sanatı deniyor Ustaların ellerinde şekilden şekile giren takılar, insanı yaklaşık olarak 1001 gece masalarına alıp götürür Telkari tekniğinin işlendiği ürünlerde muhabere sanat inceliği, insanı tarihin karanlıklarından günümüze bir sanat yolculuğuna çıkarıyor Sanat işlemeciliğinde tel, ne dek ince olursa takının değeri de o kadar artar Incecik, dantelvari işlemecilik sanatı olan telkarinin tarihi geçmişi de epeyce eskiye dayanıyor Melleart'ın bilimsel araştırmalarının bulguları referans alınarak geliştirilen tezlere kadar, maden sanatının birincil adresi Anadolu'dur 8000 yıldan uzun bir tarihe sahip olan Çatalhöyük'te yapılan kazıbilimsel kazılarda çıkarılan bakır ve kurşundan yapılmış süsleme eşyaları da bu tezi kuvvetlendirmektedir Geleneksel Türk maden sanatına ait altın, gümüş, bakır, pirinç ve tunç objeler Selçuklu ve Osmanlı ustaların eserleridir Malzeme olarak daha ziyade altın ve gümüşün kullanıldığı kuyum sanatı, Türk maden işçiliğinde imtiyazlı bir yere sahiptir Kazıbilimsel kazılardan elde edilen bulgulara tarafından, telkâri tekniğinin MÖ 3000 yılından beri Mezopotamya'da MÖ 2500'den bu yanlamasına da Anadolu'da kullanıldığı anlaşılmaktadır Telkâri'nin başlıca merkezinin 12 yüzyılda Musul olduğu, bu sanatın Musul'dan Suriye'ye, oradan da Anadolu'ya geçtiği ileri sürülmektedir Telkâri yapımının 15 yüzyıldan bu yanlamasına ise Türkler arasında da yaygın olduğu, bilhassa de Güneydoğu Anadolu'da fazla geliştiği bilinmektedir
Mardin'de Telkari
Özellikle Mardin ve Midyat ilçesinde telkari sanatı epeyce gelişmiştir Hatta Mardin ve Midyat ilçesi, telkarinin doğup büyüdüğü yer olarak hafızalarda yerini çoktan kazımış durumda Sayıları bugün bir elin parmakları dek azalan ustalar, sanatı yaşatmak ve geleceğe taşımak için çalışmalarını sürdürüyor Her el sanatı gibi gün geçtikçe kan kaybeden Telkari Sanatı'na Mardin Valiliği yardım veriyor Sanatın sürekliliğinin sağlanması için ilde genç ustalar kadar işlenen telkariler, Avrupa'daki moda evlerine kadar götürülecek Bu Nedenle geleneksel el sanatı, kitapçık dağıtımından uluslararası fuarlara kadar çoğu hizmetten faydalanmış olacak Bugün el kalemi ile parlatma işlemi Mardinli ustaların bir geleneği olarak devam etmektedir
Beypazarı Telkâri İşçiliği
Telkari sanatı, Beypazarı'na Ahilik yoluyla kazandırılmıştır Beypazarlılar bu sanatı kabul etmişler ve zaman içinde geliştirmişlerdir Daha çok süsleme eşyaları ve takılar yapılmaktadır Kemer, kolye, bilezik, küpe, iğne, başlık ve tılsım takı çeşitleridir Telkarideki motifler tabiatın Türkİslam düşüncesi ile yorumlanışı ve Türk zevkini yansıtır Beypazarı ilçesi, telkâri sanatı, giyimi kuşamı, yemekleri, evleri ve el sanatları açısından incelenmeye ve araştırılmaya layık özellikler gösterir İlçede gümüş işleri yapımının tarihi çok eskilere dayanır Eski ustalar döküm gümüş ve altın işleri yaparken son 40 50 yıldan bu yana telkâri ile uğraşmaya başlamışlardır Bu eski ustaların yetiştirdiği ve onların bıraktığı yerden başlayan yeni ustalar ise 20 yy'ın son çeyreğinde telkâriyi Beypazarı'nda geliştirerek adını yurtdışına kadar duyurmuşlardır Beypazarı'nda imal geleneksel tekniğinden sapmadan minik işletmelerde yapılmaktadır İlçede 40 değin işyerinde 30'a yakın usta ve kalfa ile 400'e yakın çırak ve emekçi telkâri alanında çalışmaktadır
Telkari Üretim Tekniği
Tel Çekme
Külçe halindeki gümüş ya da hurda gümüşler potada eritilerek ince çubuklar halinde dökülür sonra bu çubuklar silindirlerden ve haddelerden geçirilerek istenilen inceliğe getirilir
Model Hazırlama
Yapılacak ürün önce başlıca hatlarıyla 1 1 ölçekte bir kağıt üzerine çizilir Ürünün esas iskeletini oluşturacak parça alınarak hangi kısımlarında kaç mikron kalınlığında tel kullanılacağı, iç kısmının ne şekilde, hangi desenlerle doldurulacağı belirlenir ve taslak üstüne yazılır
Tavlama
Haddelerden çekilen ve bükülen gümüş süratle sertleşir ve işlemede büyük rahat sağlayan yumuşaklığını kaybeder Bu tellerin yumuşaklıklarını baştan kazanmaları için asbestos bir katman üstünde ısıtılarak tavlanmaları gerekir Tellerin çekilmeleri ve ürüne işlenmeleri sırasında tavlama işlemi sıkça yapılır
Kesim
Herhangi bir mahsul yapılacağı vakit gerekli bütün teller kroki üstünde belirlenen kalınlık ve uzunluklara kadar kesilerek hazırlanır
Şekillendirme
Ürünü yaratıcı ana iskeletin kesik ve yassılaştırılmış parçaları çizilmiş olan kroki üstüne konularak şekillendirilir ve açıklanmış yerlerinden kaynakla birleştirilir Sonra ince teller yerleştirilerek iskelet tamamlanır İskeletin içerisindeki boşluklar işin tekniğine kadar daha ince tellerle doldurulur ve sıkıştırılır , zorunlu yerlerden kaynakla birleştirilir Bu şekilde içleri doldurularak hazırlanmış parçaların tanesine bükülerek yada çukurlaştırılarak son şekil verilir ve parçalar ara bağlantılarla birleştirilerek bir araya getirilir
Ayrıntıların Yapımı
Telkâride bir ürünü oluştururken esas parçaların dışında bu başlıca parçaları birleştirmede ve süslemede dağıtılmış parçacıklar kullanılır Örneğin geverseadı verilen minik küreler yapılırken matkap yardımı ile bir tırnak üstüne sarılan ince teller makasla kesilir ve küçük halkalar elde edilir Bu halkalar bir kömür parçası üstünde ısıtılıp eritilerek ufak toplar haline getirildikten sonradan iki ağaç blok aralarında sıkıştırılıp döndürülerek yuvarlaklaştırılır Böylece 12mm çapında içi batmış kürecikler elde edilir Daha büyük küre ve topları yaparken gümüş plaka önce presle değişik çaplarda daireler halinde kesilir
Birleştirmek ve Kaynak
Telkâri tekniği ile yapılan her ürünün tamamı telden yapılır Bunun için bir ürün binlerce parçadan bükülerek ve birleştirilerek oluşturulur Bu yüzden bu teknikte kaynak kayda değer bir yer tutar Kaynak materyali olarak gümüş pirinç karışımı bir bileşik kullanılır
Beyazlatma
Tüm parçaları birleştirilmiş bir mahsul son şeklini aldığı vakit ısıtma, kaynak ve öteki işlemler nedeniyle kirlenmiş, kararmış ve oksitlenmiş durumdadır Ürünün doğal parlak rengini alabilmesi için beyazlatıcı işlemi uygulanmaktadır Bu gerçekte bütün ürünler bir bakır kap içine konulur ve üzerlerine nitrik asitli su ek edilir Ürünler doğal renklerini alıncaya değin birkaç dakika süreyle kaynatılır sonradan bol su ile durulanır ve kurutulur
Son İşlemler
Ağartılan ürünler deterjanlı (eskiden temizlik maddesi yerine çöven kullanılırdı) su ile baştan yıkanır ve ince telli bir fırça ile tamamen fırçalanır Yüzeydeki fazlalıklar ve kaynak artıkları temizlenir; ürünlerin yüzeyi düz bir çelik parçası ile parlatılır *
Altın ve gümüşün yüzyıllardır dantel işlendiği Telkari sanatı, her el sanatı gibi ayakta kalmaya çalışıyor Kuyumculuk sektöründeki endüstrileşmeyle yaşam alanı daralan sanatın ustaları, telkari işlemeciliğini bugüne dek taşımayı başardı Mardin Midyat, Ankara Beypazarı ve Trabzon Telkari sanatının yaşatıldığı merkezlerden sayılıyor
Kumaşın ve altının sihirbazı derler Süryaniler için Oysaki ben Mardin'de telkariyim En eski kelebek kanadı, yiğitlerin asası Benim göz zevkim, el emeğim, maharetle nakış olur gümüş üstünde dansla Ben Mardinim En hoş gümüş işlemeciliğin yurdu yani Mezopotamya ilhamım, medeniyetler benim desen kaynağım Ben, tel halindeki gümüşü diriltir, altını şahlandırırım Kolay bir el çekiciyle ve ayak körüğüyle sevda yakısını gümüşe yansıtırım Ben en hoş kol düğmesiyim Taşlara nakşetmiş atalarımla, gümüşü yonttum Ben bir hoşgörü tüneliyim Bir çocuğun gelecek düşü, Mardinde bir sevgi motifiyim Ben telkariyim, dünden bugüne incecik zevkleri bulutlara işleyen, çiçeklere kazıyanMardinli telkari ustaları böyle tanımlıyorlar köklü sanatlarını, azıcık da Mardin'e mülk ederek
Geçmişi 5 bin sene öncesine dek dayanan altının esrarengiz yolculuğu, kuyum ustalarının hünerli ellerinde şekil bulan el sanatlarıyla yaşam buluyor Bu kuyumculuk sanatlarından biri de Telkari Deyim yerindeyse saç teli inceliğindeki altın ve gümüş tellerle yapılan el dokumasına telkari sanatı deniyor Ustaların ellerinde şekilden şekile giren takılar, insanı yaklaşık olarak 1001 gece masalarına alıp götürür Telkari tekniğinin işlendiği ürünlerde muhabere sanat inceliği, insanı tarihin karanlıklarından günümüze bir sanat yolculuğuna çıkarıyor Sanat işlemeciliğinde tel, ne dek ince olursa takının değeri de o kadar artar Incecik, dantelvari işlemecilik sanatı olan telkarinin tarihi geçmişi de epeyce eskiye dayanıyor Melleart'ın bilimsel araştırmalarının bulguları referans alınarak geliştirilen tezlere kadar, maden sanatının birincil adresi Anadolu'dur 8000 yıldan uzun bir tarihe sahip olan Çatalhöyük'te yapılan kazıbilimsel kazılarda çıkarılan bakır ve kurşundan yapılmış süsleme eşyaları da bu tezi kuvvetlendirmektedir Geleneksel Türk maden sanatına ait altın, gümüş, bakır, pirinç ve tunç objeler Selçuklu ve Osmanlı ustaların eserleridir Malzeme olarak daha ziyade altın ve gümüşün kullanıldığı kuyum sanatı, Türk maden işçiliğinde imtiyazlı bir yere sahiptir Kazıbilimsel kazılardan elde edilen bulgulara tarafından, telkâri tekniğinin MÖ 3000 yılından beri Mezopotamya'da MÖ 2500'den bu yanlamasına da Anadolu'da kullanıldığı anlaşılmaktadır Telkâri'nin başlıca merkezinin 12 yüzyılda Musul olduğu, bu sanatın Musul'dan Suriye'ye, oradan da Anadolu'ya geçtiği ileri sürülmektedir Telkâri yapımının 15 yüzyıldan bu yanlamasına ise Türkler arasında da yaygın olduğu, bilhassa de Güneydoğu Anadolu'da fazla geliştiği bilinmektedir
Mardin'de Telkari
Özellikle Mardin ve Midyat ilçesinde telkari sanatı epeyce gelişmiştir Hatta Mardin ve Midyat ilçesi, telkarinin doğup büyüdüğü yer olarak hafızalarda yerini çoktan kazımış durumda Sayıları bugün bir elin parmakları dek azalan ustalar, sanatı yaşatmak ve geleceğe taşımak için çalışmalarını sürdürüyor Her el sanatı gibi gün geçtikçe kan kaybeden Telkari Sanatı'na Mardin Valiliği yardım veriyor Sanatın sürekliliğinin sağlanması için ilde genç ustalar kadar işlenen telkariler, Avrupa'daki moda evlerine kadar götürülecek Bu Nedenle geleneksel el sanatı, kitapçık dağıtımından uluslararası fuarlara kadar çoğu hizmetten faydalanmış olacak Bugün el kalemi ile parlatma işlemi Mardinli ustaların bir geleneği olarak devam etmektedir
Beypazarı Telkâri İşçiliği
Telkari sanatı, Beypazarı'na Ahilik yoluyla kazandırılmıştır Beypazarlılar bu sanatı kabul etmişler ve zaman içinde geliştirmişlerdir Daha çok süsleme eşyaları ve takılar yapılmaktadır Kemer, kolye, bilezik, küpe, iğne, başlık ve tılsım takı çeşitleridir Telkarideki motifler tabiatın Türkİslam düşüncesi ile yorumlanışı ve Türk zevkini yansıtır Beypazarı ilçesi, telkâri sanatı, giyimi kuşamı, yemekleri, evleri ve el sanatları açısından incelenmeye ve araştırılmaya layık özellikler gösterir İlçede gümüş işleri yapımının tarihi çok eskilere dayanır Eski ustalar döküm gümüş ve altın işleri yaparken son 40 50 yıldan bu yana telkâri ile uğraşmaya başlamışlardır Bu eski ustaların yetiştirdiği ve onların bıraktığı yerden başlayan yeni ustalar ise 20 yy'ın son çeyreğinde telkâriyi Beypazarı'nda geliştirerek adını yurtdışına kadar duyurmuşlardır Beypazarı'nda imal geleneksel tekniğinden sapmadan minik işletmelerde yapılmaktadır İlçede 40 değin işyerinde 30'a yakın usta ve kalfa ile 400'e yakın çırak ve emekçi telkâri alanında çalışmaktadır
Telkari Üretim Tekniği
Tel Çekme
Külçe halindeki gümüş ya da hurda gümüşler potada eritilerek ince çubuklar halinde dökülür sonra bu çubuklar silindirlerden ve haddelerden geçirilerek istenilen inceliğe getirilir
Model Hazırlama
Yapılacak ürün önce başlıca hatlarıyla 1 1 ölçekte bir kağıt üzerine çizilir Ürünün esas iskeletini oluşturacak parça alınarak hangi kısımlarında kaç mikron kalınlığında tel kullanılacağı, iç kısmının ne şekilde, hangi desenlerle doldurulacağı belirlenir ve taslak üstüne yazılır
Tavlama
Haddelerden çekilen ve bükülen gümüş süratle sertleşir ve işlemede büyük rahat sağlayan yumuşaklığını kaybeder Bu tellerin yumuşaklıklarını baştan kazanmaları için asbestos bir katman üstünde ısıtılarak tavlanmaları gerekir Tellerin çekilmeleri ve ürüne işlenmeleri sırasında tavlama işlemi sıkça yapılır
Kesim
Herhangi bir mahsul yapılacağı vakit gerekli bütün teller kroki üstünde belirlenen kalınlık ve uzunluklara kadar kesilerek hazırlanır
Şekillendirme
Ürünü yaratıcı ana iskeletin kesik ve yassılaştırılmış parçaları çizilmiş olan kroki üstüne konularak şekillendirilir ve açıklanmış yerlerinden kaynakla birleştirilir Sonra ince teller yerleştirilerek iskelet tamamlanır İskeletin içerisindeki boşluklar işin tekniğine kadar daha ince tellerle doldurulur ve sıkıştırılır , zorunlu yerlerden kaynakla birleştirilir Bu şekilde içleri doldurularak hazırlanmış parçaların tanesine bükülerek yada çukurlaştırılarak son şekil verilir ve parçalar ara bağlantılarla birleştirilerek bir araya getirilir
Ayrıntıların Yapımı
Telkâride bir ürünü oluştururken esas parçaların dışında bu başlıca parçaları birleştirmede ve süslemede dağıtılmış parçacıklar kullanılır Örneğin geverseadı verilen minik küreler yapılırken matkap yardımı ile bir tırnak üstüne sarılan ince teller makasla kesilir ve küçük halkalar elde edilir Bu halkalar bir kömür parçası üstünde ısıtılıp eritilerek ufak toplar haline getirildikten sonradan iki ağaç blok aralarında sıkıştırılıp döndürülerek yuvarlaklaştırılır Böylece 12mm çapında içi batmış kürecikler elde edilir Daha büyük küre ve topları yaparken gümüş plaka önce presle değişik çaplarda daireler halinde kesilir
Birleştirmek ve Kaynak
Telkâri tekniği ile yapılan her ürünün tamamı telden yapılır Bunun için bir ürün binlerce parçadan bükülerek ve birleştirilerek oluşturulur Bu yüzden bu teknikte kaynak kayda değer bir yer tutar Kaynak materyali olarak gümüş pirinç karışımı bir bileşik kullanılır
Beyazlatma
Tüm parçaları birleştirilmiş bir mahsul son şeklini aldığı vakit ısıtma, kaynak ve öteki işlemler nedeniyle kirlenmiş, kararmış ve oksitlenmiş durumdadır Ürünün doğal parlak rengini alabilmesi için beyazlatıcı işlemi uygulanmaktadır Bu gerçekte bütün ürünler bir bakır kap içine konulur ve üzerlerine nitrik asitli su ek edilir Ürünler doğal renklerini alıncaya değin birkaç dakika süreyle kaynatılır sonradan bol su ile durulanır ve kurutulur
Son İşlemler
Ağartılan ürünler deterjanlı (eskiden temizlik maddesi yerine çöven kullanılırdı) su ile baştan yıkanır ve ince telli bir fırça ile tamamen fırçalanır Yüzeydeki fazlalıklar ve kaynak artıkları temizlenir; ürünlerin yüzeyi düz bir çelik parçası ile parlatılır *
