Taşıma sistemi

Nakliye sistemi HAYVANLARDA VE İNSANDA TAŞIMA SİSTEMLERİ HAYVANLARDA DOLAŞIM SİSTEMİ GENELDE hayvanlarda dolaşım sistemi esas şu görevleri yapar: • Sindirim ürünleri ve inorganik besinleri bütün hücrelere taşıma • Oksijeni hücrelere taşıma (trake solunumu yapanlar hariç) •tasimasistemi5c5a49e10cd26alt tasimasistemi5c5a49e10cd26alt tasimasistemi5c5a49e10cd26alt tasimasistemi5c5a49e10cd26alt bolizma artıklarının hücrelerden uzaklaştırılması (CO2, üre, ürik asit, tuzlu, su, madensel tuzlar vb) • Cisim sistemlerinin işleyişi ile ilgili hormonların iletimi • Bağışıklık sisteminin hücrelerini vücudun her tarafına götürme Hayvansal bir hücrelilerde sölenterelerde dolaşım, sistem halinde değildir Maddenin taşınması sitoplazma veya hücreler arası sıvılarla olurİleri yapılı hayvanlarda iki değişiklik taşıma (dolaşım) sistemi gelişmiştir 1 Açık Dolaşım : Yumuşakçalarda, derisidikenlilerde ve eklembacaklılarda görülür Bu dolaşım sisteminde kan, damarlardan çıkarak karoser boşluklarına dağılır ve besinler hücrelere taşınır Her Yerde damarlardaki açıklıklarla toplanan kan devrini tamamlar Kanın akışı daha ağırdır Böceklerde sırt damarının önü açık arkası kapalıdırÖnden gövde boşluğuna yayılan kan damardaki açıklıklarla toplanarak dolaşımını tamamlar 2 Kapalı Dolaşım : Kan arter, toplardamar, kılcal damarlar ve kalbin içerisinde dolaşırYani, kapalı bir dolaşım sisteminin vücutla kaynaşması biçiminde düşünülebilirBu dolaşımda kanın akıntı hızı daha yüksektirHalkalı solucanlarda kapalı dolaşımın en kolay şekli görülür Omurgalılarda kapalı dolaşım daha ileri yapıdadır Halkalı Solucanların Kapalı Dolaşımı : Sırt ve karın damarları ve bu damarlardan ayrılan kılcal damarlar dolaşım sistemini meydana getirirler Kılcal damarlar derinin dış yüzeyine çok yakın yerlerinde bulunur Bu da oksijenin kılcal damarlarla alınıp CO2 verilmesini kolaylaştırır Sırt damarında kan öne içten akar, karın damarında ise geriye akar Omurgalılardan Balıklarda : Yürek, bir kulakçık ve bir karıncıktan ibarettir Kalpte benekli kan vardır Kulakçıkkarıncık yolunu izleyen kan solungaçlara gider Temizlenen kan kalbe uğramadan vücuda dağılır ve kirlenerek kalbe döner Kurbağalarda : Yürek 2 kulakçık ve 1 karıncıktan ibarettir Sol kulakçık akciğerden gelen temiz kanı, sağ kulakçık vücuttan gelen benekli kanı taşır, ikisi de aynı karıncığa açılırlar Bu yüzden kalpte pak kan ile kirli kan birbirine karışır Sürüngenlerde : Kurbağalarınkinden ayrı olarak karıncığı ortadan ikiye ayıran yarım perde vardırYine de kirli kan ile temiz kan kalpte birbirine karışır Sürüngenler ve kurbağalarda vücuda dağılan kan “lekeli+temiz karışımı olduğundan hücrelere yeterli oranda O2 taşınmaz Bu hayvanların sıcak havalarda faaliyetleri artar Bunlara soğuk kanlı hayvanlar denir Kuş ve memelilerde : Yürek iki kulakçık ve iki karıncıktan oluşur Kalbin sağ kulakçık sağ karıncığında vücutta kirlenerek gelen kan, sol kulakçık sol karıncığında ise akciğerde temizlenerek gelen kan bulunmaktadır Hücrelere bol oksijen gönderildiği için karoser daha çok enerji üretir ve cisim sıcaklığı sabit tutulur İNSANDA DOLAŞIM SİSTEMİ : Kalp, atardamarlar,kılcal damarlar ve toplardamarlardan meydana gelmiştir Kalp : Üst kısımda iki kulakçık, daha aşağı kısmında iki karıncıktan oluşur Yürek dıştan içeriye doğru perikard, miyokard ve endokard tabakalarından oluşur Endokard epitel dokusundan meydana gelen kaygan bir tabakadırMiyokard kaslı bir tabakadırKarıncıklarda miyokard daha kalındırAort damarı kalpten çıkınca koroner damar aorttan ayrılarak kalp dokularını besleyecek gıda ve oksijenli kanı taşır Kalp kasları astarlı kaslar gibi miyofibrillere sahip, işleyiş bakımından düz kaslar gibi otonom sisteminin kontrolündedirler Perikard tahvil dokusundan meydana gelen iki katlı bir zardan oluşur, iki çeper arasında bir değişken bulunur Bu istikrarsız kalbin kuytu çalışmasını sağlar Kalbin Çalışması : Kalbin çalışması kulakçık ve karıncıkların kasılıp (sistol) gevşemesi (diyastol) ile olurKulakçıklar kasılınca kanı karıncıklara pompalarlar Bu takriben 0,15 saniye sürer Karıncıklar kasılınca kan atardamarlarla vücuda ve akciğerlere pompalanır Karıncıkların kasılması ise yaklaşık 0,30 sn sürer Kalp 0,40 sn dinlenir Yani bir atış toplam 0,85 sn sürmektedir Kalp çalışmasına etki eden faktörler : a) Sinirler : Otonom sinir sistemine tabi sempatik sinirler kalp kaslarının çatışmasını hızlandırıcı, parasempatik sinirler ise yavaşlatıcı etki yaparak uyumlu çalıştırırlar Karıncıklarda sempatik sinirler çoğunluktadır b) Hormonlar : Adrenalin ve tiroksin hormonları yürek çalışmasını hızlandırıcı etki yaparlar ATARDAMARLAR : Atardamarların en dışı senet dokusunun liflerinden ortası adaleli düz kaslardan, iç kısmı ise kaygan endotel dokudan meydana gelmiştir Kaslar ve bağ dokusu damara esneklik kazandırarak kanın bakımlı akmasını sağlarlar TOPLARDAMARLAR : Atardamarlara nazaran daha incedirler Dıştaki tahvil doku lifleri eksik, orta tabakada ise elastik lifler kaybolmuştur Toplardamarlar bulunduktan yerin kaslarına yaslanmıştır Kasların esnemesi toplardamarları daraltarak kanın ilerlemesini sağlar KILCALDAMARLAR : Tek seri halinde epitel hücrelerinden üretilmiş fazla minik çaplı borucuklardırBesin, boşaltım ürünleri ve oksijenin değişimine uygun yapıdadırlar KAN DOLAŞIMI : Sol karıncıktan meydana çıkan temiz kanın vücuda dağılarak gıda ve O2 verdikten sonra sağ kulakçığa dönmesi büyük dolaşımdırSağ karıncıktan meydana çıkan benekli kanın akciğerlere giderek temizlenip sol kulakçığa dönmesine minik dolaşım denir Kanın atar damarlarda ilerlemesi karıncıkların sıkıştırması ve atardamarların esnekliği doğruca olurAncak özellikle kalbin daha alçak kısımlarından gelen toplardamarlarda kan yukarıya aktığı için zorlukla karşılaşır 1 Sağ kulakçıkların kanı emmesi 2 Kalbin aralıksız kan pompalaması 3 Toplardamar içerisinde kalbe dürüst açılabilen kapaklar doğru kan rahatlıkla toplardamarda yukarı doğru akar KAN VE KAROSER SIVILARI ARASINDA SIVI ALIŞVERİŞİ Arter ucundaki kılcallarda tansiyon ozmotik basınçtan büyüktürBu yüzden besinli sıvılar kandan çıkarak kılcalların çevresindeki sıvıya, oradan da karoser hücrelerine geçer Kılcallar baştan başa ilerleyen kanın basıncı azalırken, ozmotik basınç toplardamar ucunda kan basıncından büyük olur Bu esnada da eksik miktarda besinli değişken kana geçer Doku Sıvısı ve Lenf Sistemi : Kan, kılcal damarlardan geçerken kan proteinleri ve sıvısının bir kısmı damar dışına çıkar Bu sıvı baştan kana aktarılmazsa kan sıvısı kısa süre içinde dokular arasında yayılıp kaybolur Dokular arasına dağılan bu sıvı lenf sistemi ile kana bağlanır Lenf sistemi, dokular arası değişken ve akyuvar hücrelerinin içerisinde dolaştığı damar sistemi + lenf düğümlerinden ibarettir Lenf Kılcalları : Bir ucu kapalı, diğer ucu lenf toplardamarı ile birleşir Kapalı olan uçtan dokular,arası istikrarsız toplayarak lenf toplardamarlarına taşırlar Lenf Toplardamarı : Kılcal damarların birleşmesi ile meydana gelirlerKan toplardamarına benzerLenf damarlarında lenf sisteminin akıntı yönü kana doğrudurVücudun ve başın sol tarafındaki lenfler,lenf sıvısını sol köprücük altı toplar damarına bağlarlarVücudun sağ tarafındaki lenf sıvısını da sağ köprücük altı toplardamarına boşaltan lenf toplardamarları vardır Lenf Bezleri : Lenf damarlarının yolu üzerinde bulunan lenf bezleri mikroplara karşı lökosit üretirlerBu akyuvarlara lenfosit denir