Tarih Öncesi İnsanlar Eski Aletleri Neden Tekrar Kullandı?

İnsanlığın karanlık antik vakitlerine ışık tutan tarih öncesi hayat alanlarında bulunan taş aletlerin iki ömür döngüsü var üzere gözüküyor: Birinci olarak işlenip kullanılırlar, sonrasında ise tekrar kullanılmaya başlanmadan evvel bir kenara atılırlar. Yapılan yeni bir araştırma ise bunun nedeninin ne olabileceğine dair ortaya enteresan bir hipotez koyuyor.

Scientific Reports isimli bilimsel mecmuada yayımlanan araştırmaya nazaran bu tarih öncesi araç gereçlerin geri dönüşümlü bir halde kullanılmış olması, onların yerlerin, olayların ve şahısların hatırlatılmasına yardımcı olan, geçmiş ve evvelki kuşaklar ile olan ilişkiyi temsil eden “hafıza nesneleri” işlevi görüyor. Epeyce farklı bir argüman olsa da araştırma, bu hipotezi dayanaklar nitelikte pek çok ispat sunuyor.

Aletler duygusal bedel taşıyor olabilir


İsrail Kıyı Ovası'nın güneyindeki ünlü Revadim bölgesinden çıkarılan ve yaklaşık 500 bin yıl öncesine ilişkin olduğu kestirim edilen bir tortu katmanına ilişkin 49 çakmaktaşından yapılma aletin üzerine çöken kimyasal kaplamayı inceleyen arkeologlar, bu objelerin iki farklı kullanım ömrünün olduğunu tespit ettiler.

Mikroskobik tahlil sonrasında biri eski oburu yeni olmak üzere iki faal kenarı olduğu anlaşılan aletlerin ikinci defa kullanıldığı, ikinciye kullanışlarının ise kesme ve doğrama işlemlerindense deri ve hayvan eti üzere yumuşak materyalleri kazımak üzere daha zahmetsiz işler için olduğu anlaşıldı. Bunun sonucunda ise araştırmacılar, tarih öncesi insanların neden selefleri tarafından üretilen, kullanılan ve sonra atılan araçları tekrardan kullanmaya başlamış olabileceğini sorgulamaya başladı.


Sağlam kalitede çakıl taşı bulmanın kolay olduğu bir periyotta ve bölgede, sebebin açık bir halde hammadde kıtlığı olmadığını söz eden İsrail'deki Tel Aviv Üniversitesi'nden arkeolog Bar Efrati, “Motivasyon da yalnızca fonksiyoneldi, zira geri dönüştürülmüş aletler ne biçim açısından olağandışıydı ne de rastgele bir özel kullanım için eşsiz bir biçimde uygundu." biçiminde tabir ediyor.

Dahası, görünen o ki bu aletler ikinci kere kullanılmaya başlandığında üzerlerinde çok fazla değişiklik yapılmamış, yapılan değişiklikler de epey minimal tutulmuştu. Birinci kullanılışlarından kalan darbe izlerinin büyük ölçüde korunmuş olması, bu aletlerin görünüşlerini korunmasının değerli olduğunu gösteriyordu.

Bu ipuçlarından yola çıkan araştırmacılar, araçların o vaktin insanları için duygusal bir değer taşıdığını; insanların bu aletleri uyandırdıkları anılar ve geçmişle olan özel irtibatları nedeniyle toplamış olabileceğini düşünmeye başladı.

İnsanların atalarına ilişkin aletler, geçmişin birer hatırlatıcısıydı


Bu mevzuya dair Tel Aviv Üniversitesi'nden arkeolog Ran Barkai, "500.000 yıl evvel, eski bir taş alet gözünüze çarptığında görüntüde yürüyen tarih öncesi bir insanı hayal edin" diyor ve "Araç onun için bir şey söz ediyor - cetlerinin anısını taşıyor yahut muhakkak bir yerle bir irtibat uyandırıyor." tabirlerini kullanıyor. Buna nazaran araştırmacılar, atalarından kalan aleti bulan tarih öncesi insanların aleti meskenine götürmüş olabileceğini, aletin genel halini değiştirmektense o aleti yaratan birinci kişinin onuruna yalnızca bir kenarını değiştirip ve bu biçimde kullanmış olabileceğini öne sürüyor.

Tabii bu araçların sıfırdan yeni araçlar oluşturmaktan daha az çaba gerektirmesi sebebiyle de yine kullanılmış olması mümkün; lakin burada tahlil edilen 49 yine kullanılan objenin yanı sıra, yeni oluşturulmuş birçok aletin de olması araştırmacıları kuşkuya düşüren asıl şey oldu. Buna ek olarak eski bir aracı yenilemek, sıfırdan yeni bir araç oluşturmaktan çok da kolay değildi.

Başka bir deyişle, yaklaşık 500.000 yıl evvel yaşayan ilkel beşerler, hatıraları toplama biçimleri bakımından bizden o kadar da farklı değildi. İşe yarayan fonksiyonel anılar, tıpkı zamanda geçmişte olmuş şeylerin de hatırlatıcısıydı.

Bu hususa dair Barkai, "Modern bir benzetmede, tarih öncesi insan, hala büyük büyükbabasının paslı eski traktörüyle tarlalarını süren, ortada sırada kesim değiştiren, fakat eski hoş makineyi olduğu üzere koruyan genç bir çiftçiye benzetilebilir, zira bu, ailesinin toprakla bağını sembolize eder" ifadelerini kullanıyor.