Tarih Boyunca Devam Eden Düşünce Savaşı: Felsefe Nedir?

Felsefe, sanat ve bilim gibi konularla ilgili olmasanız bile en azından lisede karşınıza bu tür kavramlar çıkmıştır. Elbette kabul etmek gerekiyor ki bu kavramlar arasında en kafa karıştırıcı olan felsefedir. Derinine indiğiniz zaman iyiden iyiye akıl bulandıran felsefe alanına yalnızca şöyle bir yüzeysel baktığınız zaman bile kafanız karışabilir. Çünkü aslında felsefe, kafası karışanların ortaya koyduğu bir sanat biçimidir.

Felsefe için sanat demek mümkün çünkü pek çok kişi felsefe için düşünce sanatı tanımını kullanmaktadır. Aslında düşünen ve merak eden her insan felsefe yapabilir çünkü bu alanın temelinde soru sormak ve var olan şeylere anlam aramak vardır. Öyle ki bu anlam arayışı sonunda farklı akımları ve bilimi ortaya çıkarmıştır. Felsefe nedir, hangi konular felsefeye dahildir, bilim ile felsefe arasındaki fark nedir gelin biraz daha yakından bakalım.

Felsefe nedir?

Yunan kökenli olan felsefe kelimesi bilgelik sevgisi, hikmet arayışı gibi anlamlara gelir. Temel olarak bu tanımlar doğrudur çünkü felsefe daha çok soyut kavramlar üzerine yapılan çalışmaları ifade eder. Bazılarına göre düşünce sanatı olarak da tanımlanan felsefe, bir bilim değildir ancak felsefe alanında yapılan bilimsel çalışmalar ve bilim felsefesi alanı vardır.

Felsefe alanında üretim yapan kişiye filozof, felsefe üzerinde çalışmalar yapan kişiye ise felsefeci denilmektedir. Felsefenin tarih boyunca sorduğu sorular genel olarak soyut kavramlar üzerinde odaklanmıştır. Çünkü bilim somut alanlar üzerinde çalışma imkanı sunarken soyut kavramlarla ilgilenmek felsefeye kalmıştır.

Felsefenin amacı nedir?


Felsefe en temel anlamıyla hakikati yani gerçekliği bulmayı hedeflese de merak edilen konular hakkında sorulan sorular daha önceden edinilmiş bilgilere ve kavramlara dayanan sistematik sorulardır. Ancak soruların sistematik olup olmaması gerektiği bile aslında tam olarak felsefenin bir konusudur.

Felsefede sorulan sorular mantık çerçevesindedir ve genel olarak sorgulanan konular inançlar, şaşırtıcı şeyler ve insanların karar yöntemleri üzerinedir. Yani felsefe var olan ancak şu ana kadar bildiğimiz bilgilerle açıklanamayan konular üzerine sorular sorar ve bu konuların bilinen bilgiler üzerine eklenecek yeni bilgiler ile açıklanmasını ister.

Sıradan bir düşünce ile felsefi sorgulama birbirinden tam olarak mantık çerçevesinde olması, bilgi temelli olması ve net bir cevap yerine akıl yürütme yolunu açmayı hedeflemesi ile ayrılır. Merak edilen konu hakkında direkt bir soru sormak yerine oluşturulan bilmece tarzındaki akıl yürütmeler konu hakkında çok daha fazla kişinin sorgulama yapmasını sağlar.

Genel olarak özetlemek gerekirse felsefenin amacı; şu ana kadar bildiğimiz bilgilerle açıklanamayan konular hakkında mantıksal ve kavramsal çerçevede bilmece tarzı sorular sorarak konu üzerinde insanların akıl yürütmesini sağlamaktır. Felsefe çeşitleri ve akımları ile birlikte bilim gibi farklı alanların ortaya çıkması da bu akıl yürütmelerin bir sonucudur.

Felsefe çeşitleri ve sorulan sorular:


Günümüzden binlerce yıl önce ortaya çıkan felsefe, zaman içinde kendine belirli başlıklar belirlemiş ve belirli alanlar üzerinde çalışmalar yapan filozofların sayısı arttıkça ortaya felsefe akımları ve çeşitleri çıkmıştır. Kendi içinde pek çok farklı akım ve türe bölünse de genel olarak felsefe çeşitleri şu şekildir;

• Bilim felsefesi
• Epistemoloji / Bilgi felsefesi
• Metafizik / Fizik ötesi felsefe
• Ontoloji / Varlık felsefesi
• Siyaset felsefesi
• Estetik / Güzellik felsefesi
• Din felsefesi
• Etik / Ahlak felsefesi
• Zihin felsefesi
• Hukuk felsefesi
• Eğitim felsefesi

Temel olarak felsefe çeşitlerini bu ana başlıklar altında listelemek ve değerlendirmek mümkün. Elbette, burada kullanılan bazı başlıkların günlük hayattaki karşılıkları farklı olabilir. Ancak felsefe türü olarak belirlenmelerinin en büyük nedeni, alan özelinde sorular sorulmasıdır. Genel olarak felsefenin farklı türlerinde sorulan sorular şu şekildedir;

• Tanrı var mı?
• Gerçek nedir?
• Gerçeklik nedir?
• Kişi nedir?
• Dünya maddeden mi oluşuyor?
• İnsanların aklı var mı?
• İnsanların özgür iradeleri var mı?
• Nedensellik var mı?
• Bilgi nedir?
• Bir şey biliyor muyuz?
• Bildiğimizi nasıl biliyoruz?
• Bildiğimizi iddia etmekte haklı mıyız?
• İyi nedir?
• İyi insan nedir?
• Doğru nedir?
• Ahlak nedir?
• Başkalarına nasıl davranmalıyız?
• Akıl yürütme nasıl oluşturulur?
• Güzel nedir?
• Sanat nedir?

Burada listelediğimiz sorular da temel olarak binlerce yıldır filozoflar tarafından sorulan ve çoğuna bugün bile hala yanıt bulamadığımız merak konularıdır. Bu sorulardan bazıları yalnızca felsefe ile araştırılacak konulardır. Ancak bazı sorular, bilim başta olmak üzere farklı alanlarda da incelenmesi ve araştırılması gereken konulardır.

Felsefe ile diğer alanların ilişkisi:


Bilim ve felsefe insan aklı tarafından üretilmiş iki alandır ve birbirlerinden çoğu zaman ayrılmazlar. Her iki alan da merak edilen sorular üzerinde çalışmalar yaparak yanıt bulmaya çalışır. Ancak bilim, deney ve gözleme dayalı bir alanken felsefe olaylara kavramsal ve mantıksal açıdan yaklaşır.

Felsefe ve din de iki ayrı alan gibi görünse de aslında iç içe geçmiştir. Çünkü ikisi de bir şekilde içinde yaşadığımız evreni açıklamaya çalışır. Din bu konuda dogmatik kaynaklarla eleştiriye ve kuşkuya kapalı açıklamalar yaparken felsefe her şeyden kuşkulanır ve eleştirme metodunu kullanır.

Felsefe ve sanat, en çok ortak noktası olan iki alandır. Her ikisi de eleştirir, yaratıcı zeka ile üretilir ve hem insanı hem de evreni açıklamayı hedefler. Ancak sanat güzeli arayarak duygusal üretimlerle güzeli hedeflerken felsefe gerçeği arayarak aklı ön planda tutar. Her şeye rağmen tarih boyunca birbirleri ile her zaman direkt bir ilişki kurmuşlardır.

Tarihteki bazı önemli filozof ve felsefeciler:

• Jacques Derrida (1930-2004)
• Michel Foucault (1926-1984)
• Jean-François Lyotard (1924-1998)
• Roland Barthes (1915-1980)
• Albert Camus (1913-1960)
• Jean-Paul Sartre (1905-1980)
• Martin Heidegger (1889-1976)
• Ludwig Wittgenstein (1889-1951)
• Bertrand Russell (1872-1970)
• Edmund Husserl (1859-1938)
• Friedrich Nietzsche (1844-1900)
• Karl Marx (1818-1883)
• Henry David Thoreau (1817-1862)
• Mikhail Bakunin (1814-1876)
• Soren Kierkegaard (1813-1855)
• John Stuart Mill (1806-1873)
• Hegel (1770-1831)
• Immanuel Kant (1724-1804)
• Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
• David Hume (1711-1776)
• John Locke (1632-1704)
• Spinoza (1632-1677)
• René Descartes (1596-1650)
• Francis Bacon (1561-1626)
• Thomas Aquinas (1225-1274)
• İbn-i Sina (980-1037)
• Aristoteles (M.Ö. 384–322)
• Platon (M.Ö. 428-348)
• Sokrates (M.Ö. 469-399)
• Konfüçyüs (M.Ö. 551-479)

Tarih boyunca insanların gerçeği arama konusunda en çok başvurdukları alan olan felsefe nedir, amacı nedir, hangi soruları sorar ve diğer alanlarla ilişkisi nedir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve araştırmak isteyeceğiniz tarihteki önemli filozof ve felsefecilerden bahsettik.