Sultan II. Murad dönemi

1404 Haziran'inda Amasya'da dünyaya gelen Murad, babasi Çelebi Sultan Mehmed (Birinci Mehmed)'in vefati üzerine daha 17 ya da 18 yasinda bir delikanli iken Osmanli tahtina geçip idareyi eline elde etmek zorunda kaldi Ileride de bağlantı edilip görülecegi gibi onun yönetimde bulundugu dönem, idarî, mülkî ve hukukî mekanizmanin istikrarli bir sekilde intizam ve ahenkle yürüyen bir tahsis olmustu bununla beraber hâlâ Timur âfetinden kalma ve islemekte yer alan bazi yaralarin bulunduguna isaret etmek gerekir

Ağlama bakimindan çocukluktan henüz çikmis olan Ikinci Murad, ayrıca savas sanatinda hem de siyasî deha ve anlayista çocukluktan fazla uzakti Fiilen demin on iki yaslarinda iken Seyh Bedreddin Mahmud isyaninin bastirilmasinda oynadigi manâlı rol, babasi Çelebi Mehmed'in, oglunun yasina göre vaktinden önce tahta çikabilecegini ve buna lâyik olabilecegini sezdigi belirtilmektedir Bunun için de hükümdar, oglunun, hükümdarlarin görmesi gereken egitimden geçirilmesini istemis, veliahdin savaslar ve iktidarin zorluklari ile karsilasmasini arzulamistir Oglunun erken yaslarda tahta geçmesi, babasinin tasarilarina da uygun düsüyordu Genç yasi, yakisikliligi, iliskilerindeki zerafet ve edep, gögüs gögüse olan savaslardaki mahareti, kendisinden daha yasli ve deneyimli savasçilar ile bilhassa vasisi durumundaki Bâyezid Pasa ile yaptigi tartismalarda son derece yumusak basli davranmasi ve çocuksu görünüsüyle askerlerinin onu hem kalpten sevmeleri, hem de kudretine saygi göstermeleri, Ikinci Murad'i ordunun yegane hâkimi durumuna getirmisti Babasinda görülen muntazam yüz hatlari, oldugu gibi ogluna da geçmisti Onun manevî etkisine yakisikliligindan ileri gelmis bir tesir de eklenmisti Velhasil, bir milletin, kendi basinda bulunan hükümdarda görmek istedigi, tabiatin taci olan yakisiklilik, tamamiyle Ikinci Murad'da toplanmisti

Sehzade Murad, 1410 yilina kadar Amasya sarayinda kaldi Sonra babasi Çelebi Mehmed ile Bursa'ya, 1413'te de Edirne'ye gitti 12 yasina girince Rum vilayeti beyligi ile Amasya'ya geldi Amasya, Tokat, Sivas, Çorum ve Osmancik bölgelerini içine alan Rum ya da Danismendiye vilayeti, Osmanlilar'in dogu asap vilayeti olup o dönemlerde fevkalâde bir önemi haiz idi Bu yüzden Osmanli sultani, sarktaki gelismeleri çok dikkatle peşine düşüp takip etmek zorunda idi Çünkü burada, küçümsenmeyecek miktarda Türkmen ve Mogol göçebeleri vardi Bunlari, merkezin kontrolü altinda tutabilmek pek basit bir is degildi Iste Çelebi Sultan Mehmed, büyük oglu Murad'i lalasi Yörgüç Bey ile bu mühim vilayetin basina gönderiyordu Tayininden bir yil sonra Murad, idaresinde yer alan Amasya kuvvetleri ile Börklüce Mustafa isyanini bastirmak üzere Saruhan ve Izmir taraflarina hareket emrini almisti

Babasi tarafindan, ileride hükümdar olabilecek sekilde yetistirilen Murad, babasinin vefat haberini alinca Amasya ile Bursa'yi birbirine baglayan uzun yolu çabucak asip Bursa'ya yetisir Çelebi Sultan Mehmed'in ölümünden ancak o süre bilen Yeniçeriler, yeni sultani karsilamak üzere sehrin disina çikarlar Yeniçeriler, onunla birlikte saraya kadar gelip huzurunda geçit resmini tamamladiktan sonradan bagliliklarini bildirirler Bursa'da, devlet ileri gelenleri ile yeniçeriler tarafindan kendisine bey'at edilen Murad Bey, babasinin cenazesini muhtesem bir törenle Yesil Cami yanindaki türbesine defn ettirip bir hafta yas tutulmasini emr eder 25 Haziran 1421'de, babasinin ölümünden kirk gün daha sonra Osmanli tahtina geçip hükümdar olan Murad'a, Yildirim Bâyezid'in damadi Seyh Emir Buharî hazretleri kendi eliyle kiliç kusatip hükümdarligini bildiri eder Hükümdar olduktan daha sonra çevresinde yer alan beylikler ile politik bakimdan önemli olan Karaman, Germiyan, Mentese, Dulkadir, Isfendiyar beyleri ile Misir Sultani, Akkoyunlu ve Karakoyunlu emirleri, Hindistan hükümdari, Alman Imparatoru, Macar Krali Sigismond, Bizans Imparatoru ile Eflâk ve Bogdan Voyvodalari, Sirp ve Bosna Krallari, Mora Despotu ve Venedik Cumhuriyeti gibi devletlerin tamamina özel elçiler ile mektuplar gönderip kendisinin Osmanli tahtina geçip hükümdar oldugunu bildirir

Tahta geçtigi sirada babasi gibi baris temayülünde oldugu anlasilan Sultan Ikinci Murad'in bu barisçi arzusu, özellikle Bizans tarafindan farkli bir anlayisla yorumlanacaktir Bu sebeple Bizans, az daha tekrar tekrar oldugu gibi, bu sefer de, saltanat degisikliginin meydana getirecegi kibar durumdan yararlanmaya yeltendi

Sultan Murad'in, Osmanli toplumunu taht hakkinda tereddüde düsürecek yasta baska erkek kardesi yoktu Onun, iki kardesi, daha babalarinin sagliginda ölmüslerdi Sadece çocuk denebilecek yasta iki minik kardesi kalmisti Bunlar da sonra vebadan öleceklerdi

Daha önce de temas edildigi gibi, Müslüman ve Hiristiyan devletlere elçiler gönderen Sultan II Murad, Karaman Beyi ve Macarlarla birer baris antlasmasi yapar Barisi seven bir kimse olarak Sultan Murad, bu duygusunu her zaman açiga vuruyordu Fakat Bizans devlet adamlarinin Osmanlilar'daki saltanat degisikliginin meydana getirebilecegi birincil günlerdeki saskinlik havasindan faydalanmak istemeleri, Sultan Murad'i mücadeleye hazirlanma mecburiyetinde birakti Bizans'tan, Sultan Murad'i tebrik için gönderilen elçiye bahşedilen gerçek talimat, Mustafa Çelebi (Düzme Mustafa)'nin elde bulunusundan istifadeyi temindi Imparator Manuel, bir koz olarak elinde tuttugu Mustafa Çelebi vasitasiyle Murad'dan bazi menfaatler tedarik etmek istiyordu Buna kadar, imparatorun elçisi Çelebi Sultan Mehmed'in vasiyetine istinaden Murad'in, minik kardeslerinin kendisine teslim edilmesini ister Çelebi Sultan Mehmed'in iki ufak oglunun (Yusuf ve Mahmud) Bizans'a gönderilme isi, yalnızca bir vasiyet olduguna göre iki devlet arasinda taahhüde bagli olmayan bir mesele idi Bunu bir hak isteme seklinde ileri sürmek, Bizans kurnazligindan baska bir sey degildi Nitekim elçinin sehzadelerle ilgili talebine veziri azam ve Rumeli beylerbeyi olarak islerin idaresini elinde bulunduran Bâyezid Pasa, padisah adina Müslüman evladinin, müslüman olmayanlar yaninda terbiye ve egitim görmesinin Seriati Muhammediye'ye aykiri oldugu, bu bakimdan efendisi imparatora bu vâsilikten vaz geçerek kendisi ile iyi iliskilerini devam ettirmesini rica eylediginisöyler Bu Nedenle, daha önce alinan vâsilik kararina uyulmayarak sehzadeler Tokat'a gönderilir

Manuel, elçilerine bahşedilen bu cevabi ögrenince, memleketinin içinde bulundugu acikli durumu ve enerjik bir düsmanin öfkesini üstüne çekmekle kendisini tehlikelere atmis olacagini hesap etmeksizin Dimitrius Laskaris Leontarius'u iyice silahlanmis on kadirga ile Limni adasina gönderir Leontarius, imparator adina burada az daha bir sürgün yaşamsal yasayan Mustafa Çelebi ile pazarliga girisir Yapilan bu pazarliga göre Mustafa ve onun felek arkadasi olan Izmiroglu Cüneyd hür birakilacaklardi Mustafa, tahtin mesru vârisi olarak kabul edilecekti Limni adasindaki sürgün hayatindan sonradan böyle bir devlet kusunun basina konmasina sevinen Mustafa Çelebi, saltanati ugruna bol bol vaadlerde bulunur Imparator, entrikali siyasetinin Müslüman Türkler arasinda çikaracagi nifaktan büyük faydalar umarak Mustafa'ya bazi sartlar öneri edince bunlar büyük bir istiyakla kabul edilir Buna kadar sayet Mustafa basarili olursa Gelibolu ile Istanbul'un kuzeyinde Bogdan sinirina kadar Karadeniz kiyisindaki tüm sehirler ile güneyde Erysus ve Aynaroz'a değin olan yerlerin tamamini Imparatora geri vermeyi taahhüd etti Bu Nedenle Mustafa, büyük emeklerle elde edilmis yer alan topraklan, her tarafta Bizans'a vermeyi kabul ediyordu Mustafa, kendisi için utanç verici olan bu antlasmayi imzaladiktan ve ant ile de onu teyid edip saglamlastirdiktan sonradan Leontarius, 15 gemiden mütesekkil bir filo ile onu ve yandaslarini Gelibolu önlerine çikarir (Eylül 1421) Bu hareketi ile Sultan Ikinci Murad'a karsi cephe alan Bizans'la birlikte Anadolu beylikleri de yeni hükümdarin babasi olan Mehmed Çelebi'nin yaptigi ilhaklari geri edinmek ve Osmanli tabiiyetini tanimamak suretiyle ayaklanip Anadolu birliginin bozulmasina sebep oldular Nitekim Germiyanoglu II Yakub Bey, Sultan Murad'i tanimayarak Mustafa Çelebi'nin tarafini tuttugu gibi, Hamideli de Karamanoglu tarafindan isgal edildi öte taraftan babalan Ilyas Bey tarafindan Osmanli sarayina gönderilmis yer alan Menteseogullari'ndan Ahmed ve Leys de bu karisikliklardan istifade ile kendi memleketlerine dönmüs ve bagimsizliklarini ilan edip kendi adlarina bastirdiklari paralara Osmanli hükümdarinin adini koymamak suretiyle onu tanimadiklarini gösterdiler Anadolu birligine vurulan darbe bu kadarla da bitmiyordu Aydinoglu ile Saruhanoglu eski topraklarindan bir kismini ellerine geçirmislerdi Hem taarruza geçen Isfendiyar Bey de Osmanlilar'in himayesi altinda Çankiri, Kalecik ve Tosya'da hüküm süren oglu Kasim'i buralardan kovmustu Sultan Murad, Bizans tarafindan tertiplenen ve Osmanli ülkesini bölmeye yönelik olan Sehzade Mustafa isyani ile ugrasirken bu oldubittilere karsi sessiz kalmak ihtiyacini hissetmisti Zira günün siyasî sartlari bir müddet için onu böyle faydalanmak zorunda birakmisti *