Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Sultan Abdulhamid’in kurban ve komur organizasyonlari
Gelenek adina bugunku toplu sunnet dugunlerinden tutun da, Sogut’teki Osmanli Devleti’nin kurulus senliklerine, Istanbul’un fethi kutlamalarindan “sadakai seniyye uygulamalarina kadar uzanir onun musfik eli Butun bunlarda gozetilen esas gaye, “Osmanlilar arasinda ortak bir kimligin olusmasina yardimci olmak, “devlettoplum iliskilerini uyumlu ve birbirini butunleyen bir iliskiler butunu olarak yapilandirmakti Bu ve benzeri cabalarin, “Osmanli’nin yeniden fethini veya bir “ic fethi amacladigi, giderek daha iyi anlasilacaktir
Nitekim Bogazici Universitesi ogretim uyesi Nadir Ozbek’in calismalari, ozellikle “Osmanli Imparatorlugu’nda Sosyal Devlet adli kitabi (Iletisim Yay, 2004), bize Abdulhamid’in bu ic fetih harekâti hakkinda doyurucu bilgiler vermekte, ozellikle sosyal refahi artirici yardimlari nasil yeni bir gelenek olarak orgutledigi ve ayni zamanda halki da bu organizasyona nasil dahil ettigine iliskin yararli ipuclari sunmaktadir
Mesela su “sadakai seniyye meselesini ele alalim Elbette eskiden de padisahlar sadaka dagitirlardi Ancak Abdulhamid’de karsilastigimiz farklilik, bunun torensel bir havaya burundurulmus olmasi ve “gorunur kilinmasidir Onun doneminde kitle iletisim araclarinin da imkânlarini kullanarak devletin, devletin basi olarak da padisahin her zaman halkin yaninda oldugu imaji zihinlere kazinmistir
Kitapta, her Cuma gunu Istanbul’un bir baska semtinde Padisah adina yoksul ahaliye sadaka dagittirilmasi ve kurban kesilmesi uygulamasi dikkat cekiyor Yalniz bu semtlerin ozellikle kenar ve fakir fukarasi bol semtler olmasina ozen gosterilirdi Saraydan bir bendegân o semte gider, padisah adina kurban keser ve etlerini dervisler ve medrese talebeleri de icinde olmak uzere yoksul ahaliye dagitirdi Mesela 13 Subat 1899 tarihli Sabah gazetesin haberine gore sarayli bir komisyon Kâgithane’nin yolunu tutmus, burada Abdulhamid’in sadakasi olan 300 lirayi halka dagitmis, ardindan 18 adet kurban kesilmis ve etler koyun fakir ahalisine paylastirilmis, sonra Alibeykoy’e gecilerek orada da padisahin gonderdigi 100 lira sadaka olarak verilmistir
Ancak simdiki mantikla dusunursek, yalnizca Musluman ahaliye yardim dagitildigini zannedebiliriz Ancak yaniliriz ki fena halde Abdulhamid’in Ermeni, Rum ve Musevi cemaatlerine bagis ve yardimlari saymakla bitmez ama dilerseniz bir iki tanesini zikredelim Mesela Abdulhamid pek cok vesileyle Ermeni cemaatinin onde gelenlerine atiyyeler (bagislar) vermekte ve bu hediyelerin sosyal yardim seklinde cemaatin yoksul kesimlerine ulastirilmasini saglamaktaydi Ismi sonradan Sisli Etfal Hastanesi yapilmis olan Hamidiye Etfal Hastanesi’nden Rum hastanesine her gun 75 okka has ekmek, 50 okka et; Yedikule Ermeni Hastanesi’ne ise 600 okka ekmek, 150 okka et gittigini, ayrica her ay 12 bin kurus “atiyyei seniyye tahsis edildigini bilen kac kisidir acaba?
Nadir Ozbek, Abdulhamid uzerindeki kimi saibeleri teker teker kaldirdigi kitabinda tarafli tarihcilerin onu butun gonullu ve sivil faaliyetleri yasaklayan acimasiz bir despot kiliginda sunmalarina da itiraz ederek, bunun tam tersinin gecerli oldugunu vurguluyor; ozellikle sosyal yardim alaninda sivil girisimlerin onun zamaninda arttigina ve kamusal alanin genisletildigine dikkat cekiyor Belki siyasî amacli derneklere sinirlamalar getirilmistir ama sosyal yardimlasmayi amaclayan derneklere, ister Muslumanlarca, ister gayrimuslimlerce kurulsun, pekala izin verilmistir
Bu sosyal yardim faaliyetlerinden birisi de yoksul halka yakacak yardimi yapilmasidir Ancak Abdulhamid’in farki ve orijinalligi, bu yardimlari sadece devlet hazinesinden veya belli fonlardan karsilamasinda degil, ilk katkiyi kendi cebinden koymak suretiyle halkla beraber organize etmesinde yatmaktadir Mesela 1888 yilinda “iânei sitâiyye, yani kislik yardimi komisyonu olusturmus ve bastirilan 3 bin liralik yardim biletinden bin liralik kismini kendi cebinden satin alarak kampanyayi baslatmistir Bundan 6 yil onceki kista ise padisahin emrindeki fonlari yoneten Hazinei Hassa Nezareti’nin 500 ton komur satin alip padisah adina Istanbul halkina dagittigini ogreniyoruz
Ozetle, kis aylari yaklasti mi, Abdulhamid gerekli emirleri gondererek muhtarlardan her mahallenin yoksullarini, kimsesizlerini ve yetimlerini tespit ettirir ve onlara para ve yakacak yardimi yaptirirdi Bu arada bazi tek tek isteklere de imkânlar nispetinde cevap verildigi gozden kacmiyor Bir dilekceden, 78 yaslarindaki bir kiz cocugunun yakalandigi mafsal hastaligindan dolayi takma bacaga ihtiyaci oldugu ogrenilmis ve padisah iradesiyle takma bir bacak yaptirilip kendisine teslim edilmistir Yine 12 yildir yataga mahkûm bulunan Bahauddin ve annesine “sadakai fukara tertibinden odeme yapildigini biliyoruz
Lakin asil aci olan nokta nedir, bilir misiniz? Sosyal yardimlasmayi ve butunlesmeyi saglayan bu gelenege Mesrutiyetten sonra son verilmis, bununla da yetinilmeyip Abdulhamid’in kurmus oldugu hayir kurumlarinin neredeyse tamami tasfiye edilmistir
Mustafa ArmaganZaman
Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilirForumTR üyesi olmak için tıklayınız
http:wwwabdulhamidgentr Ulu Hakan 2Abdulhamid Han’in aziz hatirasina hazirlanmis guzel bir site Sultan Abdulhamid ile ilgili pek cok faydali bilgiye ulasilabiliyor Tavsiye ederim
Gelenek adina bugunku toplu sunnet dugunlerinden tutun da, Sogut’teki Osmanli Devleti’nin kurulus senliklerine, Istanbul’un fethi kutlamalarindan “sadakai seniyye uygulamalarina kadar uzanir onun musfik eli Butun bunlarda gozetilen esas gaye, “Osmanlilar arasinda ortak bir kimligin olusmasina yardimci olmak, “devlettoplum iliskilerini uyumlu ve birbirini butunleyen bir iliskiler butunu olarak yapilandirmakti Bu ve benzeri cabalarin, “Osmanli’nin yeniden fethini veya bir “ic fethi amacladigi, giderek daha iyi anlasilacaktir
Nitekim Bogazici Universitesi ogretim uyesi Nadir Ozbek’in calismalari, ozellikle “Osmanli Imparatorlugu’nda Sosyal Devlet adli kitabi (Iletisim Yay, 2004), bize Abdulhamid’in bu ic fetih harekâti hakkinda doyurucu bilgiler vermekte, ozellikle sosyal refahi artirici yardimlari nasil yeni bir gelenek olarak orgutledigi ve ayni zamanda halki da bu organizasyona nasil dahil ettigine iliskin yararli ipuclari sunmaktadir
Mesela su “sadakai seniyye meselesini ele alalim Elbette eskiden de padisahlar sadaka dagitirlardi Ancak Abdulhamid’de karsilastigimiz farklilik, bunun torensel bir havaya burundurulmus olmasi ve “gorunur kilinmasidir Onun doneminde kitle iletisim araclarinin da imkânlarini kullanarak devletin, devletin basi olarak da padisahin her zaman halkin yaninda oldugu imaji zihinlere kazinmistir
Kitapta, her Cuma gunu Istanbul’un bir baska semtinde Padisah adina yoksul ahaliye sadaka dagittirilmasi ve kurban kesilmesi uygulamasi dikkat cekiyor Yalniz bu semtlerin ozellikle kenar ve fakir fukarasi bol semtler olmasina ozen gosterilirdi Saraydan bir bendegân o semte gider, padisah adina kurban keser ve etlerini dervisler ve medrese talebeleri de icinde olmak uzere yoksul ahaliye dagitirdi Mesela 13 Subat 1899 tarihli Sabah gazetesin haberine gore sarayli bir komisyon Kâgithane’nin yolunu tutmus, burada Abdulhamid’in sadakasi olan 300 lirayi halka dagitmis, ardindan 18 adet kurban kesilmis ve etler koyun fakir ahalisine paylastirilmis, sonra Alibeykoy’e gecilerek orada da padisahin gonderdigi 100 lira sadaka olarak verilmistir
Ancak simdiki mantikla dusunursek, yalnizca Musluman ahaliye yardim dagitildigini zannedebiliriz Ancak yaniliriz ki fena halde Abdulhamid’in Ermeni, Rum ve Musevi cemaatlerine bagis ve yardimlari saymakla bitmez ama dilerseniz bir iki tanesini zikredelim Mesela Abdulhamid pek cok vesileyle Ermeni cemaatinin onde gelenlerine atiyyeler (bagislar) vermekte ve bu hediyelerin sosyal yardim seklinde cemaatin yoksul kesimlerine ulastirilmasini saglamaktaydi Ismi sonradan Sisli Etfal Hastanesi yapilmis olan Hamidiye Etfal Hastanesi’nden Rum hastanesine her gun 75 okka has ekmek, 50 okka et; Yedikule Ermeni Hastanesi’ne ise 600 okka ekmek, 150 okka et gittigini, ayrica her ay 12 bin kurus “atiyyei seniyye tahsis edildigini bilen kac kisidir acaba?
Nadir Ozbek, Abdulhamid uzerindeki kimi saibeleri teker teker kaldirdigi kitabinda tarafli tarihcilerin onu butun gonullu ve sivil faaliyetleri yasaklayan acimasiz bir despot kiliginda sunmalarina da itiraz ederek, bunun tam tersinin gecerli oldugunu vurguluyor; ozellikle sosyal yardim alaninda sivil girisimlerin onun zamaninda arttigina ve kamusal alanin genisletildigine dikkat cekiyor Belki siyasî amacli derneklere sinirlamalar getirilmistir ama sosyal yardimlasmayi amaclayan derneklere, ister Muslumanlarca, ister gayrimuslimlerce kurulsun, pekala izin verilmistir
Bu sosyal yardim faaliyetlerinden birisi de yoksul halka yakacak yardimi yapilmasidir Ancak Abdulhamid’in farki ve orijinalligi, bu yardimlari sadece devlet hazinesinden veya belli fonlardan karsilamasinda degil, ilk katkiyi kendi cebinden koymak suretiyle halkla beraber organize etmesinde yatmaktadir Mesela 1888 yilinda “iânei sitâiyye, yani kislik yardimi komisyonu olusturmus ve bastirilan 3 bin liralik yardim biletinden bin liralik kismini kendi cebinden satin alarak kampanyayi baslatmistir Bundan 6 yil onceki kista ise padisahin emrindeki fonlari yoneten Hazinei Hassa Nezareti’nin 500 ton komur satin alip padisah adina Istanbul halkina dagittigini ogreniyoruz
Ozetle, kis aylari yaklasti mi, Abdulhamid gerekli emirleri gondererek muhtarlardan her mahallenin yoksullarini, kimsesizlerini ve yetimlerini tespit ettirir ve onlara para ve yakacak yardimi yaptirirdi Bu arada bazi tek tek isteklere de imkânlar nispetinde cevap verildigi gozden kacmiyor Bir dilekceden, 78 yaslarindaki bir kiz cocugunun yakalandigi mafsal hastaligindan dolayi takma bacaga ihtiyaci oldugu ogrenilmis ve padisah iradesiyle takma bir bacak yaptirilip kendisine teslim edilmistir Yine 12 yildir yataga mahkûm bulunan Bahauddin ve annesine “sadakai fukara tertibinden odeme yapildigini biliyoruz
Lakin asil aci olan nokta nedir, bilir misiniz? Sosyal yardimlasmayi ve butunlesmeyi saglayan bu gelenege Mesrutiyetten sonra son verilmis, bununla da yetinilmeyip Abdulhamid’in kurmus oldugu hayir kurumlarinin neredeyse tamami tasfiye edilmistir
Mustafa ArmaganZaman
Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilirForumTR üyesi olmak için tıklayınız
http:wwwabdulhamidgentr Ulu Hakan 2Abdulhamid Han’in aziz hatirasina hazirlanmis guzel bir site Sultan Abdulhamid ile ilgili pek cok faydali bilgiye ulasilabiliyor Tavsiye ederim
