Sorularla tip 1 diyabete bakış - 3

• Diyabetli evlatların öğün sistemi nasıl olmalıdır?

Bizlerin çoklukla sağlıklı beslenme için önerdiği nizam ana ve ara öğünlerin olduğu bir nizamdır. Diyabetin beslenme tedavisinde öğün sistemi hem insülin tedavisine hem de diyabetlinin koordinasyonuna bağlıdır. Klasik olarak önerilen insülin tedavisindeki beslenme 3 ana ve 3 ara öğünden oluşan bir öğün tertibidir. Ama ağır insülin tedavilerinde öğün nizamı çok daha ferdî olarak ayarlanabilmektedir. Öğün tertibi açısından burada aslında temel amaç diyabetlinin tedavisine armonisini artırmaktır. Günümüz teknolojisinin ve insülin çeşitlerinin gelişmesiyle bir arada artık elimizde bu türlü bir imkan da bulunmaktadır. Sonuçta diyabetli bir ara öğününü almak istemediğinde sizin onu beslenmesine yazmanız onun ahengini artırmak bir yana dursun büsbütün engelleyecektir. Diyabetli bireylerin beslenme tedavileri hayat boyunca devam eden bir tedavidir ve bu nedenle bizlerin doğrularıyla, onların yaşantıları arasında ortak bir hissede da buluşmak gerekir.

• Ağır insülin tedavi nedir?

Ağır insülin tedavisi günde 2'den çokça yapılan insülin pratiği yahut insülin pompa tatbikidir. Ekseriyetle gece uzun tesirli bir bir insülin ile bazal insülin dozu ayarlanır ve her ana öğün ile birlikte o öğüne denk gelecek bolus insülin dozları yapılır.

• Hipoglisemide aileler yahut evladın kendisi nasıl davranmalıdır?

Hipoglisemi aslında değerli olmasından ötürü sakındığımız akut bir komplikasyondur. Hipoglisemide kesinlikle müdahale edilmelidir. Zati bilinç kaybı durumları için kesinlikle tüm diyabetlilerde glukagon iğnesi bulunmalıdır. Lakin bunun yanı sıra bilincin açık olduğu hipoglisemi durumlarında beslenme ile kesinlikle müdahale edilmelidir. Kan şekeri 80'in altına indiyse öncelikle kesinlikle kolay sindirilip kısa vadede emilen karbonhidrat kaynağı alınmalıdır. Bunlar reçel, bal, pekmez, sofra şekeri ve meyve suları olabilir. Çikolata bu öbekte olan bir besin değildir ve hipoglisemide kullanılmamalıdır. Bu besinler alındıktan 15 dakika sonra kan şekeri takibi yapılmalıdır. Kan şekerinin yükselmeye başladığı gözlemlenmelidir. Bu aşamadan sonra bir sonraki öğüne bir saatten çokça bir vakit dilimi varsa o hengam ek bir ara öğün almakta yarar vardır (1 dilim ekmek ve 1 kibrit kutusu kadar peynir yahut 1 su bardağı süt ve biraz tuzlu kraker gibi).

1. Hiperglisemide aileler yahut evladın kendisi nasıl davranmalı?

Diyabetli evladın kan şekeri 250'nin üstünde değilse o devir kan şekerini düşürmek için bir ölçü egzersiz yapabilir yahut tabibi ile görüşüp araya bolus insülin dozu yapabilir. Diyabetli karbonhidrat sayımı formülünü uyguluyorsa o vakit kendisi de bolus insülin dozunu ayarlayabilir yahut bir sonraki öğününde ne kadar eksik beslenmesi gerektiğini belirleyebilir.

• Karbonhidrat sayımı nasıl bir formüldür?

Karbonhidrat sayımı yolunun temelinde karbonhidrat içeren yiyeceklerin ölçülerinin denetim edilmesi yatar. Kan şekerini asıl etkileyen besin öğesi karbonhidratlardır. Münasebetiyle bu prosedürde diyabetli tüketmesi gereken karbonhidrat ölçüsünü öğrenir. Böylelikle biraz daha esnek olarak öğünlerdeki beslenmesini ayarlama bahtına sahip olur.

• Kimler öğrenebilir bu tekniği?

Öncelikle tedavisine dahil olmayı isteyen, sık kan şekeri denetimi yapan ve ağır insülin tedavisi alan diyabetliler öğrenebilir. Karbonhidrat sayımı eğitimi de kendi içinde 3 aşamalı bir eğitim modelidir.

• Karbonhidrat sayımının 3 aşaması nelerdir?

Bir numara basamakta diyabetli besinlerin içerdiği arbonhidrat ölçülerini ve bu ölçüleri sayma becerisini öğrenir. Karbonhidrat (CHO) sayımı eğitimi sık denetimli ve tekrarlı bir eğitimdir. 1. aşamada CHO içeren besinler, kan şekeri maksatları, karbonhidratların kan şekerine tesirleri, porsiyon ölçüleri, ferdî olarak tüketilmesi gereken karbonhidrat miktarlarıgibi hususların eğitimi verilir.

2. aşama ferdi cevapların alındığı ve öğrenilenlerin pekiştiği bir aşamadır. Bu noktada ferdî kan şekeri cevapları ve besin tüketimleri üzerinden tekrarlı ve detaylı bir eğitim verilir.

Üçüncü aşama artık ileri seviye karbonhidrat sayma becerisinin kazandırıldığı aşamadır. Bu aşamada diyabetli kullandığı insülin ile tükettiği karbonhidratları eşleştirmeyi öğrenir. Bu aşamaya geçilebilmesi için diyabetlinin bazal insülin dozunun düzgün ayarlanmış olması gerekir.

Bu aşamada diyabetli ne kadar insülin alırsa kan şekeri ne kadar düşer, ne kadar besin alırsa kan şekeri ne kadar yükselir üzere soruların kişisel karşılıklarını öğrenir. Sonunda kendisi kan şekerine müdahale edebilecek seviyeye gelir.

• Bu formülün avantaj ve dezavantajları nedir? Kan şekerine nazaran öğünde tüketilecek besin ölçüsünün ayarlanması becerisini kazandırır.
• Öğrenmesi kolaydır, ama sık denetim gerektirir.
• Tek küme besine odaklanıldığı için tek tip beslenmeye götürebilir. Münasebetiyle sağlıklı beslenmeden uzaklaşılmış ve komplikasyon riski artmış olur.
• Sık kan şekeri ölçümü gerektiğinden maliyeti daha yüksektir.
• İstenmeyen kilo artışına sebep olabilir.
• Sıhhatsiz besin tüketimine yol açabilir.
• Hipoglisemi riski daha ziyadedir.