Sokrates Kimdir?

Sokrates Kimdir?
Sokrates Kim

SOKRATES

Sofistlere karşısında koyanların başında yer alan İlkçağın en büyük düşünürlerinden biri olan Sokrates Sofistlere aleyhinde koyar fakat onlarla birleştiği yönleri de vardır Çünkü Sokrates de Sofistler gibi gelenek ve törelerin oluşturduğu ölçüler üzerinde düşünmeyi kendisine ilke yapmıştır

Sokrates 469 yılında Atina ’da doğmuştur Heykeltıraş Sophroniskos ile ebe Phainerete ’nin oğlu Kendisi ve yurttaşlarını önemli olarak incelemeyi ahlakça olgunlaşmak için aralıksız olarak çalışmayı hayatının daima ödevi sayacaktır O da Sofistler gibi esas insan hayatının pratik sorunlarıyla ilgilenmiştir Oysa Sofistler utilitaristtiler yalnız yararı göz önünde bulunduruyorlardı Sokrates ise bu soruna reel derin bir ahlaki ciddiyetle yönelirOnun gerek sessiz kesintisiz felsefi düşünmeleri gerekse Atina ’daki orijinal çalışmaları böyle bir anlayışla beslenmişlerdir Kendisi bir çığıra bir okula tabi olmadığı gibi bir çığır da kurmaya kalkışmamıştır Ortalıkta çarşıda –pazarda dolaşır karşısına çıkanlarla konuşmaya çalışırdı Bunu da insanları hayatlarının kasıt ve amaçları bakımından düşünmeye aydınlanmaya kımıldatmak onlarda bu ricası kaldırmak için yapardı Sokrates felsefesini dünya görüşünü bu yolla yaymıştır: bir şey yazmamıştır Sokrates 70 yaşında iken “gençliği baştan çıkarmak ve Atina ’ya yeni Tanrılar getirmeye cüret etmek ile suçlandırılıp mahkemeye verilmiştir Onu suçlayanlar anlayışsızlıklarından düşünceleri ayırt etmeyi bilmediklerinden Sokrates ’i Sofist sayıyorlardı Hayata yol gösteren değer ve ölçülere körükörüne inanmayıp bunları akılla bulmak isteyişinde bu tutumunda Sokrates Sofistlerle ortaktı Lakin onun Sofistlerle bundan sonraki temelli ayrılığını dar görüşlü kimse gelenekçiler ayıramayacak durumda idiler Sokrates hafif bir canice ile kurtulabilirdi; lakin boyun eğmek bilmeyen onuru yüzünden yargıçları kızdırıp ölüm cezasına çarptırılmıştır Tutukevinden de kaçmayı ret etmiş ve 399 yılının mayısında zehir içerek ölmüştür

Sofislerin veri anlayışı her bakımdan tek kişiyi kanılarında bir relativizme götürmüştü Sokrates ’in ise göz önünde bulundurduğu ; sağlam herkes için geçerli olan bir bilgiye varmaktır O doxa (sanrı)nın karşısına episteme (veri) yi koyar Yalnız episteme hazır derhal öğrenilebilecek öğretimle anında bildirileverilecek bir şey değildir tersine; birlikte çalışarak uğraşılarak varılacak bir amaçtır Onun için Sokrates Sofistlerin yaptığı gibi öğretimle bilgileri edindirmeye kalkışmaz çevresindekilerle dürüst ’yu birlikte aramaya çalışır Dingelenek otoritesine gözü kapalı bağlanmamada Sokrates Sofistlerle bir düşünüyor Ancak Sokrates ’in akla düşüncenin objektif değerine bireylerin üstünde bir normun bulunduğuna sarsılmaz bir inancı var Onu Sofistlerden kesinkes ayıran da bu inancıdır Onun kendine özgü öğretme ve araştırma yöntemi olan dialog (tavır) da bu inanca dayanır Konuşma ’da fikirler ortaya konur bunlar iki taraflı olarak eleştirilir böylece de herkesin kabul edeceği şeye varılmak istenir Sofisler düşünceleri meydan getiren psikolojik mekanizmayı inceliyorlardı Sokrates ise dürüst ’yu belirleyen aklın bir yasası olduğuna inanır ve çevresindekilerle işbirliği yaparak bu doğru ’yu araştırır “Ben bir şey bilmiyorum veya “Bir şey bilmediğimi biliyorum derken de göz önünde bulundurduğu bu Onun için bunları bir şüphecilik diye anlamamalıdır

Sokrates ’e kadar bilimsel çalışmanın amacı duyularla edinilen bir bir algılar yok kavramdır Onun için Sokrates defalarca kavramın belirlenmesi sınırının çizilip gösterilmesi olan tasvir ’a (horismos definito) varmaya çalışır

Sokrates ’in kullandığı usul tüme –varım (epagoge inductio) yöntemidir Aristoteles Sokrates ’i bu yöntemin bulucusu diye gösterir Fakat Sokrates kazara bir araya getirilmiş tek tek haller aralarında bir mukayese yaptığı için tam bir tümevarım yöntemi geliştirdiği söylenemez

Sokrates bu yöntemini tıpku Sofistler gibi yalnızca insan hayatının sorunlarına uygulamıştır Onu “dürüst bir yaşayış nedir hangisidir? sorusundan başkası ilgilendirmemiştir Doğa felsefesiyle hiç uğraşmamıştır; kavramsal dürüst ’yu araması da yalnız ahlaki kaygılar yüzündendir İnsanın ahlakça kendisini eğitmesi yetiştirmesiyle bilim benzer şeydir Araştırma da bulunacak tümel dürüst ahlak bilincine açık sözlülük ve güven sağlayacaktır

Sokrates ’in tüm düşüncesi tüm çalışmaları ahlaka yönelmiştir Bu esas –konuda çıkış noktası da “erdem ile bilginin özdeş aynı oldukları görüşüdür Bu görüşün felsefe dışındaki nedeni için şu söylenebilir: Yunan toplumu o arada fazla sarsıntılı bir değiştirme geçirmiştir geçirmektedir Bu yüzden öteden beri bilinen alışkın yaşama kurallarına etap uydurmak fazla güçleşmiştir Bu değer anarşisi içinde bir sürü yaşama kuralı öğütleniyordu Öbür yana demokratik gelişme bir savaşmaya yarışmaya yol açmıştı İşte Sokratesbu kanıyı ahlaka aktarmakla bu duruma en bariz anlatımını kazandırmıştır

SokratesHiç kimse kasten kötülük işlemez kötülük bilginin eksikliğinden ileri gelir der Yine bu yüzden bütün öteki erdemler başlıca –erdem olan bilginin (episteme) içinde toplanmışlardır ve bilginin kendisi edinildiği ve öğrenildiği gibi öbür erdemler de elde edilir ve öğretilebilir

Sokrates ’in dinsiz veya küfre sapmış bir kimse olduğu hiç de söylenemez Olsa olsa o da ta Xenophanes ’ten beri gelişen bir din anlayışının içinde yer almıştı; yani halk müziği dininin boş inançlarına ast değildi; insanlar dininin arınmasını bunun için de Tanrılar için yakışıksız tasavvurların ortadan kalkmasını o da istiyor

Sokrates çevresine büyüleyici bir tesir yapmıştı Bu tesir düşüncelerinden fazla bu düşünceleri onun doğrudan doğruya yaşaması yoluyla olmuştur *