şok çeşitleri

şok çeşitleri Tıpta da akut dolaşım yetmezliğiyle ortaya çıkan fazla ağır ve yaşamsal ağırbaşlılık bildiren bir sendromu anlatır Dolaşım yetmezliği kan basıncının düşmesine ve iç organlarla çevre dokulara giden kanın bir anda azalmasına tabi belirtilere yol açar BELİRTİLERİ Şok durumunda tansiyon düşüldüğünün yanı sıra bilinç kaybına dek varabilen bilinç bulanıklığı, şiddetli solgunluk, deride nemlilik, nabızda hızlanma ve zayıflama, solunum güçlüğü (hava açlığı), şiddetli susuzluk, idrarda azalma ve beyindeki dolaşım bozukluğuna tabi olarak bunaltı, tedirginlik, saldırganlık, uyuklama gibi belirtiler görülebilir Hastada bu belirtilerin hepsi bir arada bulunmayabilir; herhangi birinin kimsesiz bulunması da şok tablosuna dikkat çekici etmeyebilir Sendromunun görünme nedenlerine ve gelişme süreçlerine tarafından dört şok tipi ayırt edilebilir Yürek kökenli şok kalbin kasılması (sistol) sırasında pompalanan kan miktarının düşmesine bağlıdır Kalp kasına zarar veren enfarktüs veya cerahat (miyokardit) ve kalp karıncıklarının beceriksiz dolmasına yol açan ritim bozuklukları veya yürek dış zarında istikrarsız birikmesi gibi bir nedenle kalbin pompaladığı kan miktarının düşmesi sonucunda gelişir İkinci alıcı şok dolaşımdaki kan hacminin ansızın ve önemli ölçüde azalmasına bağlıdır Bu alıcı şok kanamalarda, yanık, şiddetli ishal gibi durumlara yan organik sıvı kayıplarında ve travmalarda ortaya çıkarSeptik şok bakterilerin salgıladıkları endotoksinlerin etkisiyle dolaşım sisteminin zayıflamasına ve kan basıncının düşmesine bağlıdır Sinir sistemi kökenli (nörojen) şok ise gerek omurilik hastalıklarında görüldüğü gibi kan damarlarının çapını denetleyen sinirsel iletinin kesilmesi, lüzum şiddetli bir ağrı ya da dinç bir duygu sebebiyle yürek atışlarının refleks olarak yavaşlaması sonucunda ortaya çıkabilir NEDENLERİ Şok temelde dolaşımdaki kan miktarının azalmasıdır; dolayısıyla kan veya plazma kaybına yol açan bütün durumlar şokla sonuçlanabilir Bu nesil durumların başında yaralardan kaynaklanan dış kanamalar ve bitki örtüsü veya ülser yakınındaki bir kan damanmn aşınmasıyla ortaya çıkan iç kanamalar gelir İkinci sırada yanıklar önemlidir; yanık alanındaki ufak damarlardan çokça plazma sızar Bağırsak tıkanmalarıda yanıklara aynı; bu durumda plazma tıkanıklık noktasmda bağırsak duvarından sızar Şiddetli ishalde ya da uzun süreli kusmanın yol açtığı aşırı su ve tuz kaybı en sık görülen öbür şok ne denlerindendir Istikrarsız bölümü azalan kan koyulaşır, böylece dolaşımdaki kan miktarı da azalır Kan besleyici maddelerin ve bilhassa oksijenin dokulara ulaşmasını sağlar Hayati nitelikteki bu işlevin bozulması organizma açısmdan çok büyük sorunlar yaratır Ilk ve en manâlı sorun atardamarlardaki kan basıncınm ara sıra çok şiddetle düşmesidir Kan Basıncı düşmesiyle birlikte dokulara kan akışı da tehlikeli ölçüde azalır; hücrelere tatmin edici oksijen gitmediğinden hastalık belirtileri ortaya çıkar Şok belirtileri zamanla bütün vücuda yayılır ve oksijen azlığına fazla duyarlı olan asap sistemi bu durumdan öncelikle etkilenir Deri damarlarındaki kan miktarı çok azaldığından hasta çok kansız görünür Keza solunumu sıldaşır; bunun nedeni kana olabildiğince artı miktarda oksijen sağlamaktır Hasta çevresiyle ilişkisinin kopmasına yol açan bir uyuşma içine girer bununla beraber genelde huzursuzdur ve bunaltı eğilimi gösterir Nabız çok süratli ve zayıftır, çünkü gövde şokla karşılaştığmda edilgen kalmaz Değişik savunma mekanizmaları hemen harekete geçer Bunların en önemlisi böbreküstü bezlerinden adrenaun ve noradrenalin adlı hormonların salgılanmasıdır Noradrenalin dokularda sempatik asap lifleriııin uçlanndan da salgılanır Adrenalin daha fazla yürek üstünde etkilidir; kalp atışlannı hızlandınr Noradrenalin ise vücudun bütün minik atardamarlarını daraltır Bu düzenleyici süreçlerin yararı açıktır: Ritmi hızlanan kalp, dolaşıma daha fazla kan verir Kasılarak daralan atardamarlar dolaşımda bulunan eksik miktarda kana düzen sağlayacak duruma gelir Bu uyumun sağlanamaması kanın çok geniş bir damar yatağmda dağılarak çevrede göllenmesine ve hastanıiı ölümüne yol açar Laf konusu iki savunma süreci birlikte kamn damarlarda normalden daha seri dolaşmasmı sağlar Bu Nedenle dokulara en azından yaşamı sürdürecek düzeyde oksijen ulaşır Kan ya da plazma kaybı bu süreçlerle karşılanamayacak dek şiddetliyse beyne dışarı giden oksijenin eksik kalması nedeniyle hasta bilincini yitirir Oksijen eksikliğinden etkilenen çevrel minik damarlar da gerginlilderini yitirerek genişler; kan çevrede bilhassa karın organlarmda göllenir ve kalbe geri dönemez Böylece hasta şokun geriye doğru dönüşü olmayan evresine girer Yapılması Gerekenler; Acil durumlarda olayın nedenleri bir yanlamasına bırakılarak, ilk kez tablonun ağırlaşması önlenmeli veya şok belirtileri az önce tam yerleşmemişse bunların ortaya çıkınası engellenmeye çalışılmalıdır Birincil tedbir hastayı yatırarak bacaklarının vücudundan yüksekte kalmasını sağlamaktır Böylece kanınkalbe dönüşü kolaylaşır ve ilk önce beyin dolaşımı almak üzere kan dolaşım iyileşir Dolaşıma yardımcı olmak için sıkı giysiler de gevşetilmelidir daha sonra hasta örtülerek sıcak tutulur Anıa aşırı sıcak uygulanınamalıdır; bunaltıcı hava derideki damarların daha da genişlemesine yol açarak dolaşım bozukluğunu ve kan basıncı düşüklüğünü şiddetlendirir Şok bir kanamaya bağlıysa, kanama derhal teftiş altına alınmalıdır Ayrıca daha kapsamlı çare için beklerken, hastanın olabildiğince pozitif akıcı alması sağlanmalıdır Hasta su içebiliyorsa şekerli veya tuzlu bir eriyik verilir Tuzlu eriyik 1 litre suda bir kaşık sofra tuzu eritilerek hazırlanır