Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Uyak Kâfiye Çeşitleri
UYAK ( KAFIYE) ve ÇEŞİTLERİ KAFIYE : Başlıca dize sonlarında, bazen de dize içlerinde ya da başlarındaki ses benzerliklerine bahşedilen addır Insanlar şairlerimiz bu terimi ayakkelimesiyle karşılamaktadırlar Ölçüde olduğu gibi, nazımda dış uyumu sağlayan öğelerdendir Uyaklar gösterdikleri özelliklere göre yapılışları bakımından birbirinden ayrı beş bölüme ayrılır:
KAFIYE ÇEŞİTLERİ
1 Yarım Kafiye: Dize sonlarındaki bir ses (harf) benzerliği ile oluşturulan uyaklara yarım uyak denir Ses ilgisi en cılız olan uyaktır Misal: Kailim bakmağa yarin yü(z)üne Yüzüm südüm ayağının to(z)una Medet uyarlama adûların sö(z)üne Benim bedduamı alma sevdiğim Kayıkçı Kul Mustafa
2 Bütün Uyak: Mısra sonlarındaki iki ses (harf) benzerliğine tam uyak denir Bu seslerin biri meşhur biri ünsüzdü Örnek: Sana rahat gelmeyecek makberi kimler k (eksik) sın Gömelim gel seni tarihe!desem sığm(eksik)sın Mehmet Akif Ersoy
3 Varlıklı Kafiye: Mısra sonlarındaki ses benzerliği tam uyaktan daha çoktur Yani asgari üç ses benzerliği olan uyak tülerine varlıklı kafiye denir Örnek: Dur gezgin! Bilmeden gelip bast(ığın) Bu toprak, bir devrin battığı yerdir Eğil de kulak ver, bu gürültüsüz y (ığın) Bir vatan kalbinin attığı yerdir Necmettin Halil Onan
4 Tunç Kafiye: Dize sonundaki uyak yapan laf daha sonra gelen dize sonundaki uyak yapan sözün içinde olduğu gibi geçerse buna tunç kafiye denir Örnek: Susma sevgilim susma, bana bir şeyler söyle! Tutuver ellerimi uzakta bakma pek! Cevdet Yalçın Beyitteki ikinci dizenin son sözüne uyarı edilirse birinci dizenin son sözü içinde olduğu gibi yer aldığı görülmektedir
5 Cinaslı Uyak: Dize sonlarındaki yazılışları ve söylenişleri benzer fakat anlamları farklı sözlerin oluşturduğu kafiye tüüdü Örnekler: Kara gözler, kara gözler Kararmış kara gözler Gemim deryada kaldı Yelkenim kara gözler Anonim Bu dörtlükte geçen kara gözler, ikinci dizede gözün rengini belirlemekte; dördüncü dizede de bir yerin, kara parçasının gözlendiği, beklendiğianlamındadır Kafiye olarak değerlendirilen bu ses benzerliğini çizgi ve harf yardımıyla göstermeye kafiye düzenini sonuç, uyak örgüsü (uyak şemasını bulgu) denir Gâh eserim yeller gibi Gâh tozarım yollar gibi Gâh akarım seller gibi Gel gör beni aşk neyledi Akarsulayın çağlarım Gözü Yaşlı ciğerim dağlarım Şeyhim anuban ağlarım Gel gör beni aşk neyledi Yunus Emre Yukarıdaki şiirin uyak düzeni (uyak örgüsü) : a a a b c c c b
REDİF VE ÇEŞİTLERİ: Manzumelerde uyaklardan daha sonra gelen; söylenişleri, anlamları ve dizelerdeki işlevleri aynı olan ek, kelime veya kelime gruplarına redif denir Kimi şairlerde, bütün bir dize veya beytin tıpkı tekrarlandığı görülü Buna şarkılarda nakarat; tükülerde kavuştak; murabba gibi an şiirlerinde mütekerrir mısra adı verilir Redif uyaklardan sonra gelir
Redif örnekleri
: 1 Ilave olarak yapılan redife örnek: Ey, kumrulu bahçem, sümbüllü bonoım! Ey, bülbüllü derem, mineli dağım! Sizin ile geçti en güzel çağım, Orada dinledim en hoş sazı Burada bono, dağ, çağsözcükleri uyaklıdır, imekleri rediftir
2 Sözcük olarak yapılan redife misal : Yarin toprağına bir yüz süülsün Bülbüle nazire bir laf süülsün Burada yüzsözkelimeleri birbiriyle uyaklıdır Süülsünsözcükleri aynı işlevi yaptıkları için rediftir
3 Söz grubuyla yapılan redife örnek : Vefayı aşkı kim anlar kiminle söyleşelüm Sefayı aşkı kim anlar kiminle söyleşelüm Burada vefasefasözcükleri birbiriyle uyaklıdır başkaca kalan söz grubu da rediftir *
UYAK ( KAFIYE) ve ÇEŞİTLERİ KAFIYE : Başlıca dize sonlarında, bazen de dize içlerinde ya da başlarındaki ses benzerliklerine bahşedilen addır Insanlar şairlerimiz bu terimi ayakkelimesiyle karşılamaktadırlar Ölçüde olduğu gibi, nazımda dış uyumu sağlayan öğelerdendir Uyaklar gösterdikleri özelliklere göre yapılışları bakımından birbirinden ayrı beş bölüme ayrılır:
KAFIYE ÇEŞİTLERİ
1 Yarım Kafiye: Dize sonlarındaki bir ses (harf) benzerliği ile oluşturulan uyaklara yarım uyak denir Ses ilgisi en cılız olan uyaktır Misal: Kailim bakmağa yarin yü(z)üne Yüzüm südüm ayağının to(z)una Medet uyarlama adûların sö(z)üne Benim bedduamı alma sevdiğim Kayıkçı Kul Mustafa
2 Bütün Uyak: Mısra sonlarındaki iki ses (harf) benzerliğine tam uyak denir Bu seslerin biri meşhur biri ünsüzdü Örnek: Sana rahat gelmeyecek makberi kimler k (eksik) sın Gömelim gel seni tarihe!desem sığm(eksik)sın Mehmet Akif Ersoy
3 Varlıklı Kafiye: Mısra sonlarındaki ses benzerliği tam uyaktan daha çoktur Yani asgari üç ses benzerliği olan uyak tülerine varlıklı kafiye denir Örnek: Dur gezgin! Bilmeden gelip bast(ığın) Bu toprak, bir devrin battığı yerdir Eğil de kulak ver, bu gürültüsüz y (ığın) Bir vatan kalbinin attığı yerdir Necmettin Halil Onan
4 Tunç Kafiye: Dize sonundaki uyak yapan laf daha sonra gelen dize sonundaki uyak yapan sözün içinde olduğu gibi geçerse buna tunç kafiye denir Örnek: Susma sevgilim susma, bana bir şeyler söyle! Tutuver ellerimi uzakta bakma pek! Cevdet Yalçın Beyitteki ikinci dizenin son sözüne uyarı edilirse birinci dizenin son sözü içinde olduğu gibi yer aldığı görülmektedir
5 Cinaslı Uyak: Dize sonlarındaki yazılışları ve söylenişleri benzer fakat anlamları farklı sözlerin oluşturduğu kafiye tüüdü Örnekler: Kara gözler, kara gözler Kararmış kara gözler Gemim deryada kaldı Yelkenim kara gözler Anonim Bu dörtlükte geçen kara gözler, ikinci dizede gözün rengini belirlemekte; dördüncü dizede de bir yerin, kara parçasının gözlendiği, beklendiğianlamındadır Kafiye olarak değerlendirilen bu ses benzerliğini çizgi ve harf yardımıyla göstermeye kafiye düzenini sonuç, uyak örgüsü (uyak şemasını bulgu) denir Gâh eserim yeller gibi Gâh tozarım yollar gibi Gâh akarım seller gibi Gel gör beni aşk neyledi Akarsulayın çağlarım Gözü Yaşlı ciğerim dağlarım Şeyhim anuban ağlarım Gel gör beni aşk neyledi Yunus Emre Yukarıdaki şiirin uyak düzeni (uyak örgüsü) : a a a b c c c b
REDİF VE ÇEŞİTLERİ: Manzumelerde uyaklardan daha sonra gelen; söylenişleri, anlamları ve dizelerdeki işlevleri aynı olan ek, kelime veya kelime gruplarına redif denir Kimi şairlerde, bütün bir dize veya beytin tıpkı tekrarlandığı görülü Buna şarkılarda nakarat; tükülerde kavuştak; murabba gibi an şiirlerinde mütekerrir mısra adı verilir Redif uyaklardan sonra gelir
Redif örnekleri
: 1 Ilave olarak yapılan redife örnek: Ey, kumrulu bahçem, sümbüllü bonoım! Ey, bülbüllü derem, mineli dağım! Sizin ile geçti en güzel çağım, Orada dinledim en hoş sazı Burada bono, dağ, çağsözcükleri uyaklıdır, imekleri rediftir
2 Sözcük olarak yapılan redife misal : Yarin toprağına bir yüz süülsün Bülbüle nazire bir laf süülsün Burada yüzsözkelimeleri birbiriyle uyaklıdır Süülsünsözcükleri aynı işlevi yaptıkları için rediftir
3 Söz grubuyla yapılan redife örnek : Vefayı aşkı kim anlar kiminle söyleşelüm Sefayı aşkı kim anlar kiminle söyleşelüm Burada vefasefasözcükleri birbiriyle uyaklıdır başkaca kalan söz grubu da rediftir *
