Salih-i Sıbki

SÂLİH SIBKÎ

İnsanları Hakk'a dâvet eden, onlara dürüst yolu gösterip, hakîkî saâdete kavuşturan ve kendilerine “Silsilei aliyye denilen büyük âlim ve velîlerin otuz birincisidir Bitlis velîlerindendir Aslen Bitlislidir Doğum târihi bilinmemektedir 1852 (H1269) senesinde Cizre ’nin Buhtan Dağı köylerinden Basret ’te vefât etti Türbesi bu köydedirSalihi Sıbki Hz Sıbki ailesinden amcası Molla Resuli Sıbki den ilmi okuraynı zamanda Mevlana Halidi Bağdadinin Halifesi Seyyid Tahaı Hakkari ile birlikte Molla Resuli Sıbki de beraber ilim okurlarİlim tahsili bittiği vakit kendisin gibi talebe olan arkadası Seyyid Tahaı Hakkari ile birlikte karar verirlerSalihi Sıbki derki;Ben Halidi Cezeri ye gideceğimSeyyid Tahaı Hakkari de derki; Ben amcam Seyyid Abdullah ’ın mürşidi olan Mevlana Halidi Bağdadi ye gideceğimVe iki büyük veli kendilerine çizdikleri yolda yürürler Evliyânın büyüklerinden Şeyh Hâlid Cezirî'nin sohbetinde kemâle erdiBu zat Şeyh Halidi Cezeri ’nin büyük damadıdır Bu hocasının ikâmet ettiği Basret köyüne gidip ondan zâhirî ve bâtınî ilimleri öğrenip hilâfetle şereflenerek icâzet aldı Hocasının vasiyeti üzerine vefâtından sonradan Basret köyünde insanları irşâd ile meşgul oldu ve bölgenin halkını irşâd etti

Kerâmetleri öyle çoktur Cinler de onun sohbetinden faydalı hale getirmek için huzurunda toplanırdı Buhtan emiri Bedir Hanın oğullarından biri ölmüştü Talebelerinden bir kısmı ile birlikte Bedir Hana taziyeye gittiler Talebeleri yolda, Emire; “ ecrini artırsın, dayanıklılık versingibi şeyler söylenmesi için aralarında konuştular Bedir Han onların geldiğini duyunca adamlarıyla birlikte karşılamaya çıktı Büyük Kasaba dışarıda karşılayıp Şeyh Sâlih Sıbkî hazretlerinin elini öptü Atının üzengisinden tutup peşinde yürüdü Şehre girince oturdukları mecliste emirler, âlimler ve ırk toplandı Hürmet ile huzurunda oturdular Bedir Hana oğlunun vefâtından nedeniyle başın sağolsun derken Emire güya bir talebesine hitap eder gibi; “ ecrini artırsın Ey Dikte! Oğlunun vefâtını duyunca fazla sevindim! İnşâallah diğer oğullarının büyüğü, küçüğü de ölür! Yaşarlarsa senin gibi zâlim olurlar! Bu sözleri söyleyince; meclisinde bulunanlar ve talebeleri Dikte Bedir Hanın zâlim bir kimse olduğunu bildikleri için kızıp ona zarar vermesinden çok korktular Emir çok kızmasına karşın birşey diyemedi Fakat kendi kendine, ben bu zâtı bir tecrübe edeyim Eğer sahiden velî bir zât ise ona talebe olurum Böylece değilse şiddetli bir cezâ vereyim! dedi

Şeyh Sâlih Sıbkî köyüne döndükten sonradan, Dikte, adamlarından birine helal malından kırk mecidiye para verdi Bu paraların arasına da haram bir para karıştırdı Eğer bu haram parayı ayırmadan hepsini alırsa o velî değildir, diyerek gönderdi Emirin adamı Basret köyüne varıp paraları Şeyh Sâlih Sıbkî hazretlerine verip; “Bunlar size, Emir Bedir Hanın hediyesidir, diyerek kırk mecidiyeyi önüne koydu Emirin helal paralar arasına karıştırdığı haram parayı göstererek; “Bunu emire götür Bu para haramdır Onun helal malından değildir! diyerek gelen kimseye geri verdi Emirin adamı gelip durumu anlatınca, Emir Bedir Han onun velî bir zât olduğunu anlayıp ona âşık oldu Huzuruna gidip elini öptü ve sâdık talebelerinden olup, adaletli, tebeasını gözeten, haktan ayrılmayan bir emir oldu böylece âdil ve güzel ahlâklı bir dikte oldu fakat, adâleti ve hoş ahlâkı, âlimler ve ırk aralarında darbı mesel hâlini aldı
Şeyh Halidi Cezeri hz Vefatından sonradan Şeyh Salihi Sıbki hz Tüm halifelere gelip Basret dergahına biat edeceklerini bir mektupla bütün halifelerine bildirdiBunun üzerine kabul etmeyenler Şeyh Halidi Cezeri den sülük görebilen ve Salihi Sıbki den sülük görebilen halifeler den kabul edenler döndü kabul etmeyenler Mevlana Halidi Bağdadi nin diğer halifelerine gittilerMevlana Halidi Bağdadinin halifesi Ahmedi Hani Salihi Sıbki ye bir mektup yazarak;bu sözlerinizden vazgeçin dediMektubun üzerine Salihi Sıbki vazgeçmesine karşın bir takım halifeler gelmedilerBu anekdot tarihte emin olmadığından nedeniyle Salihi Sıbki nin torununun eşi Zİbariye adlı kitabında geniş bir şekilde yazmadığından dolayı bu halifelerden bahsedilmemektedirAraştırdığınız süre bunları öğrenebilirsiniz
Şeyh Sâlih Sıbkî hazretlerinin Şeyh Yahyâ isminde bir oğlu vardır Talebesi Şeyh KasımEl Toğari tarikata girer amel etmeye başlar İlimde de büyük yol kat ederek mecuzi olur Şeyh Salihi Sıbki vefatına yakın Şeyh Kasım ’ı Şeyh Hasani Nurani ’ye gönderir İcazetini Şeyh Hasani Nurani ’den alması gerektiğini söyler

Şeyh Salihi Sıbki Hazretlerinin halîfeleri şunlardır: Şeyh İbrahim, Şeyh Hamidi Mardini, ŞeyhülHazîn lakabıyla meşhur Şeyh Muhammed Fersâfî, Şeyh Muhammed Aynî, Şeyh Muhammed Ahtabî, Şeyh Hasan ElNurani ’dir Vefâtına yakın halîfelerinden Şeyh Muhammed Aynî ’nin mak geçip, Basret de kendine vekâlet etmesini vasiyet etti Şeyh Hasan ElNurani ’yi Diyarbakır ’ın Bismil ilçesi Aktepe Köyüne irşat ile vazifelendirmiştir Şeyh Salihi Sıbki Hazretleri; talebelerinden hilafete adalet kazanan Şeyh İbrahim, Şeyh Hasani Nurani ve Şeyh Hamidi Mardini ’ye der fakat; “Siz hilafete hak kazandınız ancak edeben gidin üstadım olan Şeyh Halidi Cezeri ’den hilafeti alınız! Demiştir ve bu üç zat da gidip Şeyh Halidi Cezeri ’den hilafet almışlar Basret köyündeki türbesi ziyâret mahallidir Türbesine ziyârete gelenlerden gereken yazınsal göstermeden içeri giren kimselerin, bir belâya tutulduğu halk arasında meşhurdur

Kaynaklar

1) Kitâbu AhvâlüdDürriyye fî SilsiletizZibâriyye
2) Pamuk Yayıncılık İstanbul ve Anadolu Evliyaları Ansiklopedisi s774
3) Türkiye Gazetesi Evliyalar Ansiklopedisi Cilt10
4) Tezkirei Meşayihi Amid Diyarbekir Velileri III MŞefik Korkusuz *