Romatoİd Artrİt: Romatİzma

Romatoİd Artrİt: Romatİzma Romatoid Artrit (Artrit Eklem iltihabı) en yaygın romatizmal hastalıktır ve daha artı kadınlarda olmak üzere nüfusun % 0,5 inde görülmektedir Hastalığın sebebi henüz tamamen açıklanamamıştır, ama kalıtımsal faktörler ile oto imunite ( bünyenin kendi dokularına karşı çalışması) süreçleri ile bağlantılar mevcuttur Tipik semptomlar arasında, geceleri ve gündüzleri el parmaklarında, çoğunlukla simetrik olarak, oluşan ağrılar ile sabahları bu eklemlerin 15 dakikadan daha pozitif tutuk ve hareketsiz olmasıdır Devamında diğer eklemlere de sıçrama gerçekleşir Eklemler deforme olur Ender olarak organlara da sıçrar (gözlere, tükürük ve göz yaşı bezlerine, cilde, kalp ve akciğerlere) Teşhisin konulmasında hastalığın geçmişi ile el ve ayakların röntgen filmleri belirleyici olmaktadır Laboratuar değerleri sadece us vermektedir Hastalığın sebep olacağı zararları alıkoymak ya da geciktirmek için uygun tedavinin süre geçirilmeden başlaması önemlidir Bu tedavi, temel ilaçlar dediğimiz ilaçlarla (özellikle Methotrexat) ve icabında irin önleyici başka ilaçların kombinasyonu ile yapılmaktadır Tamamlayıcı olarak fizik çare, Ergoterapi, Hasta jimnastiği ve cerrahi çare tezgâhtar olmaktadır Tanımlama Kronik Poliartritis olarak da adlandırılan Romatoid Artrit kronik iltihaplı bir hastalıktır Bu hastalık ağırlıklı olarak eklemleri etkilemekle birlikte ender de olsa göz ve cilt gibi iç organları da etkileyebilmektedir Sıklık Romatoid Artrit iltihaplı romatizmal hastalıklar içerisinde en sık görülenidir Almanya’da nüfusun yaklaşık % 0,5’i bu hastalıktan mustarip Bu hastalığın kadınlarda görülmesi erkeklere tarafından 3:1 oranında daha fazladır Romatoid Artrit her yaştaki insanda, hatta minik çocuklarda dahi görülebilmektedir aynı zamanda hastalık daha çok 35 ile 45 yaş arasında ve 60 yaştan sonradan başlamaktadır Sebepleri Romatoid Artritin oluşumuna neyin sebep olduğu konusu halen kesin olarak gevşemiş değil Ama muhtemelen hastalığın açılış sürecinde imun sistemine (bağışıklık) ait hücreler faal hale gelerek bir oto imünite sürecinin başlaması ile kendi vücutlarına karşı savaşa geçmektedirler Bu süreç birkaç adımda gerçekleşmektedir: Ak yuvarların özel bir şekli olan TLenfositleri etkin ülkü gelir Belirli yüzey molekülleri ağır Romatoid Artrit hastalarında daha sıklıkta görülmektedir böylece kalıtımsal bir akıntı muhtemeldir Hastalığın oluşumundaki sonraki adımlarda eklem iç zarı (sinovyal çeper), bağışıklık sisteminin yaklaşık olarak bütün hücreleri ile bağ dokusunun sinovyal hücreleri dahil almak üzere iltihaplanır Bu iltihap, hücreler aralarında iletişimi sağlayan bağışıklık sisteminin elçi maddeleri, yani Sitokinler göre yönetilmektedir Bir verici hücre tesir maddeleri (sitokin) çıkartır Bu maddeler kasıt hücreye ulaşır Gaye hücrenin hücreli zarında reseptörler bulunur Sitokin molekülleri bu reseptörlere kilit anahtar misali yanaşabilmektedirler Böylece hücre içlerine sinyaller gönderilir ve bu sinyaller gaye hücrenin belirli bir cevapta bulunmasına niçin olurlar Romatoid Artritin oluşumunda en manâlı sitokinler Ur Nekrose Faktörü alpha (TNF alpha) ve İnterlökin 1 (IL1) sayılmaktadır Sitokinlerin etkisi ile Sinovyalden yumru şeklinde bir doku oluşur Pannüs denilen bu doku muhakkak bir süre sonra kıkırdak, kemik, bağnaz aparatlar ile söz konusu ekleme ait diğer yapıları bozmaktadır Bu yıkıcı iltihab sürecinin sorumlusu olarak TNFalpha görülmektedir Bu mekanizmayı çözmek için yeni bir çare katkısı, TNFalpha’ nın kasıt alınarak antikorlar ya da çözünebilir TNFreseptörleri ile bloke edilmesidir Interlökin1 (IL1) kıkırdak dokusunun bozulmasını teşvik eder ve kemik yapısını bozan hücreleri, yani Osteoklastları, etkin ayla getirir Bu tesir organizmada alışılagelmiş olarak IL1 reseptör antagonisti IL1Ra tarafından düzeltilmektedir IL1Ra, hücreli zarındaki reseptörleri karşıt oyuncular ile, yani Reseptör antagonistleri ile bloke ederek kasıt hücrenin yanıt (tepki) vermesini engeller IL1Ra, reseptörün kilidine yerinde fakat “âmâ bir anahtar sunar IL1’ in yanaşabileceği kilitler böylece bloke edilmiş olurlar Gözenekli Olan içerisine bir sinyal verilmemiş olur Hücrenin dehşet cevabı gelmez Romatoid Artrit hastalığında, tatmin edici sayıda IL1 reseptör antagonisti bulunmadığından, bu denge bozulmuştur Tipik Belirtiler: Geceleri ve sabahları eklem ağrıları Sabahları 15 dakikayı geçen eklem tutulmaları Eklemlerin şişmesi, tipik olarak parmakların dip ve orta eklemlerinde Bitkinlik ve takatsizlikle birlikte genellikle kendini hasta algılama Birincil devrelerde ara sıra yalnızca eksik sayıda eklem etkilense de neredeyse daima belirlenmiş bir zaman sonradan poliartritis dediğimiz vücudun çok sayıda ufak ve büyük ekleminin iltihaplanması gerçekleşir Bu daha çok el ve parmak eklemlerinde görülür Baş boyun eklemi dıştan Omurga adeta hiç aldırmaz Hastalık seyrinin devamında eklemlerde altında tanım edilen şartların değişmesi gelişebilir: id Parmakların dışa kayması Parmak ucunun aşağıya katlanması Parmak kemiğinin yukarıya çıkıntı yapması Eklemlerin dış tarafında lastik benzeri düğümlerin gelişmesi Ama sadece eklemler yok başka organlar da etkilenmiş olabilir Organların etkilenmesi aşağıdaki şekillerde görülebilir: Akciğer Akciğerde tahvil dokusunun çoğalması (akciğer fibrozu) ya da plevra iltihabı (Plevrit) Yürek Perikard iltihabı (Pericarditis) Gözler Göz duvarlarında değişik katmanların iltihaplanması (Skleritis ve Episkleritis) ekstrem durumlarda gözün delinmesi (ör bir Ulcus cornae sonucu) Deri Romatizma düğümleri veya kılcal damar iltihabı (Vaskulitis) özellikle alt baldır ile but sırtında Tükürük ve göz yaşı bezleri Ağız ve favori kuruluk belirtili kronik irin (SiccaSyndrom TANI: Romatoid Artrit hastalığının teşhisi defalarca bir fazla bulguya dayanılarak konulur: Belirtiler, vücudun muayenesi, laboratuar verileri ve röntgen tetkikleri Kan değerlerinin tipik değişimleri aşağı verilmiştir: Kan çökelme hızı (BSG) ve CReaktifProtein (CRP) gibi iltihap değerlerinin yükselmesi Romatizma Faktörünün tespiti (değişik antikorlar) Hemoglobin bedel düşmeyle birlikte Cerahat anemisi Ancak uyarı edilmesi gereken bir husus, Romatoid Artrit hastalarının yalnızca takriben % 80 kadarında romatizma faktörünün tespit edilebilmesi ve romatizma faktörünün bir takım diğer hastalıklarda ve hatta dinç insanlarda da bulunabilir olmasıdır bu nedenle fazla pozitif spesifik olmamaktadır Romatoid Artrit hastalığının eklem bozucu sürecine yan olarak genelde bir kaç sene sonra eklemlerin röntgen filmlerinde tipik değişimler görülebilir: Ekleme yakın Osteoporoz ekleme yakın kemikte kireç tuzu eksikliği (erken dikkat çekici) Erozyonlar eklem yüzeyinin dış kenarında fare ısırığını andıran kemik hasarları Başboyun ekleminin de etkilendiği, boyun omurgasında omurların kayması Zamanında tipik değişiklikleri tanımlayabilmek için el ve ayakların röntgen filmleri özellikle yardımcı olmaktadır Teşhisi standartlaştırmak için American College of Rheumatology (ACR) 1987 yılında aşağıdaki teşhis kriterlerini belirlemiştir Romatoid Artrit için ACRKriterleri Eklemlerin sabahtan tutukluluğu (süresi: asgari bir saat) altı hafta Üç veya daha pozitif eklem bölgesinde dokunularak hissedilebilir şişlikler altı hafta El ya da parmak eklemlerinde artrit altı hafta Simetrik Artrit (bununla birlikte her iki eklem bölgesinde) altı hafta Romatizma düğümü Kanda romatizma faktörünün bulunması Tipik röntgen değişiklikleri (eklem yakınında Osteopeni veveya erozyon) Romatoid Artrit teşhisi için bu 7 kriterden en düşük 4 tanesinin söz konusu olması gerekmektedir ÇARE: Bir Romatoid Artrit hastasının tedavisi büyük deneyim gerektirmektedir, keza romatolog, ortopedist, hasta jimnastikçisi ve bir ergo terapistin disiplinli bir iş birliği içerisinde çalışmaları gerekir Peşine Düşüp Takip eden çare yolları mevcuttur: İlaçla tedavi En kullanışlı temel ilaçlar Eklemlere Kortizonlu preparatların enjeksiyonu NSAR Biyolojikler Hasta jimnastiği Bireysel ve grup jimnastiği Kuru terapi ve hareket banyosu Fizik çare Sıcak ve Soğuk uygulaması Masaj Elektro terapi Ergo terapi ve Rehabilitasyon Eklem koruma eğitimi Evde, işte ve bağımsızlık zamanda, genellikle günlük hayatta uyum Tezgâhtar madde tedariki Psikolojik önlemler Gevşeme eğitimi psikolojik olarak ağrıyı yenme Ruhsal takviye ve refakat Cerrahi tedavi (Synovektomi ve rekonstrüktif cerrahi) örn Eklemlerin bozuk durması veya fonksiyon kaybında ıslah edici operasyonlar Suni eklem uygulaması Hap tedavisi Romatoid Artrit’in eklem bozucu sürecine önlemek için aralıksız ve yeterli ilaç tedavisi uygulanmalıdır Buradaki maksat, eklemlerdeki iltihabı mümkün olduğunca yoklama aşağıda tutmaktır Burada vazgeçilemez ilaçlar arasında esas ilaçlar dediğimiz ilaçlar ya da diseasemodifying antirheumatic drugs (DMARD) dediğimiz ilaçlar önemli bir rol oynamaktadır Bu ilaçlar hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyebilirler Faal olan her Romatoid Artrit minimum bir veya daha artı esas ilaçla çare edilmelidir a) En elverişli temel ilaçlar Methotrexat Sulfasalazin Hydroxychloroquin Chloroquin Aurothioglukose (enjekte edilebilen altın) Auranofin (oral altın) Azathioprin Cyclosporin A Leflunomid Esas ilaçlar arasında yüksek etkisi ve ast etkileriyle Methotrexat özel bir yer almaktadı Methotrexat, esasen daha yüksek dozlarda kullanıldığı kanser tedavisinden gelmektedir Methotrexat çoğunlukla ilk seçilen esas tedavi ilacıdır Tablet halinde verilebildiği gibi enjeksiyon (kas içine, damara ve subkutan) olarak da verilebilmektedir Tüm temel ilaçlar belirli bir sürede etkilerini gösterebilirler Başlıca bu vakit 4 hafta (Methotrexat, Leflunomid) ile 6 ay (enjekte edilebilir altın) arasındadır Sadece bir esas ilaca yetersiz düzeyde tepki alınıyorsa öbür ilaçlar aralarında kombine edilmelidir Büyük araştırmalarda seçim edilen bir kombinasyon Methotrexat ile Cyclosporin A ya da Hydroxychloroquin plus Sulfasalazin ile olanıdır b) Eklemlere Kortizon preperatlarının enjekte edilmesi Romatoid Artrit tedavisinde diğer bir asıl gönder olarak kortizonlu preperatlar gösterilebilir (Glukokortikoidler) İltihaba karşı etkileri tez olduğundan hastaların şikayetlerini şipşak azaltmaktadır Düşük dozlu uzun süreli tedavide eklem bozulmasında fakat ilerleme yavaşlamaktadır Ne yazık fakat Glukokortikoidlerle yapılan uzun süreli ya da yüksek dozlu tedavilerde yan etkiler meydana gelmektedir, örn Osteporoz c) Steroidal olmayan anti romatik (NSAR) Örneğin Diclofenac veya Indometacin gibi anti cerahat etkili ağrı kesicilerdir Iki Taraflı eki prensibi olarak Prostaglandin üretimi için gereli olan Cyclooxygenase (COX) enzimini azaltırlar ağrı kesici etkileri iyi olduğundan Romatoid Artrit hastalığında kullanımına devam edilmektedir Sık rastlanan bir ast tesir mide ve onikiparmak bağırsağı ülserinin oluşumunu desteklemesidir Bu şart bilhassa ilaçlar Glukokortikoidlerle birlikte alındığında ortaya çıkabilir NSAR’ın bir öteki sınıfı Cyclooxygenase2(COX2) engelleyicileridir Bunlar sadece iltihap durumunda meydana gelen Prostaglandin üretimini bloke ederken, mide zarının koruması için gerekli olan Prostaglandini bloke etmezler d) Biyolojikler Romatoid Artrit hastalığında iki sitokin özellikle önemli bir rol oynarlar: İnterlökin 1 (IL1) ve ot gibi yaşama nekrose faktörü alpha (TNF alpha) Her ikisi de bağışıklık sisteminin hücreleri göre üretilir ve salgılanır Biyolojikler, iltihabı özendirme eden ve iltihabı engelleyen faktörler arasındaki dengesizliği kaldırırlar Bunlar IL1 ya da TNFalpha fazlasına karşı etkili olurlar