Rizenin Tarihi Yerleri

Rizenin Tarihi Eserleri


Rize Kalesi

Kale şehir merkezinin güney batısında yer alır İç kale ve aşağıda kalelerden meydana gelmektedir Yoğun yerleşme sebebiyle aşağı kale iyice değil olmuş batı tarafında ancak bazı sur parçaları günümüze kadar gelebilmiştir

İç Kale: 150 m yükseklikte doğal bir yükselti üzerinde kurulmuştur Planı düzgün olmayan bir yamuk şeklindedir Giriş kapısı doğudadır Dış kapıdan küçük avluya girilmekte ve buradan ikinci bir kapı ile kalenin asıl alanına girilmektedir İç kaleyi çevreleyen duvarlar kısmen düzgün kesme taş ve moloz taşlardan yapı edilmiştir Duvarların kalınlığı 1,5 m dir İç kale, yarım daire planlı beş kuleye sahiptir Yakın zamana değin çok yıkılmış durumda olan kale surları, Kültür ve Turizm Bakanlığı ’nca onarılmıştır

Altında Kale

Zamanında iç kaleden kuzeydoğu ve kuzeybatı yönlerine dürüst açılarak uzayan ve denize ulaşan surlarla çevriliydi Bugün sadece batı surlarının bir bölümü ile bir takım kule kalıntıları kalmıştır A Bryer ve D Winfield kadar batı surları üzerinde 9 kule ve 2 kapı yeri tespit edilmiştir Altında kale surları akıcı yontu taşlı, bir takım kısımlarda dürüst destek kemerleri yer almakta olup, bu kemerler tuğla örgülüdür Kuleler dikdörtgen veya dairesel planlı olup iki katlıydı Günümüze ulaşan kalıntılardan üstteki örtülerinin tuğla tonozlara sahip olduğu anlaşılmaktadır Doğu surlarından hiç bir iz kalmamıştır A BryerD Winfield planlarında surları tahmini göstermişlerdir Büyük ihtimalle surlar vadinin doğu yamaçlarından geçerek kale camisini içine alıyordu Tuzcuoğlu Konağı ’nın batı yanına yapılan bir kazıda sur izlerine rastlanmıştır Rize Kalesi ’nin tarihlendirilmesi için belirli verilere sahip değiliz Altında Kale surlarının bir takım bölümleri Alexios II (12971330 ) zamanında yapılan Trabzon Kalesi ’nin batı surları ile benzerlik gösterirler İç Kale ’den sonradan şehrin kayda değer bir kısmının korunması için aşağıda kale üretilmiş olmalıdır İç Kale, Justinyen vaktinde (527565) her tarafta yapı edilmiştir sonra Trabzon Kommenosları vaktinde da aşağı surlar inşa edilmiştir Kale Osmanlı döneminde de onarımlar görmüş ve kullanılmıştır

Zil Kalesi

Rize İli, Çamlıhemşin ilçesinde yer alan bölgenin en dikkate layık eserlerinden biridir İlçe merkezinin 15 km güneyinde Fırtına Deresinin batı yamaçları üstünde kurulmuştur Kalenin, üzerinde yapı edildiği sarp kaya kütlesi, denizden 750, akarsu yatağından ise yaklaşık 100 m yüksektedir Kale, dış surlar, orta surlar ve iç kaleden meydana gelmektedir Dış kalenin kapısına kuzey batı yönündeki patika bir yolla ulaşılır Kuzeydeki kapının söve taşları sökülmüştür Bir teras yardımıyla orta surlar seviyesine çıkılır ve ikinci bir kapı ile kale içerisine girilir Orta kale içerisinde üç önemli yapı bulunmaktadır Bunlar; muhafız binası, şapel ve baş kuledir Kulenin dört katlı olduğu, duvarlardaki hatıl izleri ve kiriş deliklerinden anlaşılmaktadır İçerisinde ince bir bölüntü duvarı ve dolgu toprak vardır Duvarlar üzerinde doğu yönünde kemerli pencereler, öteki taraflarda mazgal delikleri bulunmaktadır

Kulenin üstünün dendanlı bir teras biçiminde olduğu belirlenmiştir Duvarlar içerisinde dikey uzanan boru yuvaları, belki de kapanmış sarnıçlara su akıtıyordu Kalenin yapılış tarihini belirtecek belirlenmiş veriler olmamakla birlikte 14 ve 15 yüzyıllara tarihlendirilmektedir

Kız Kalesi

Pazar İlçe merkezinin batısında ufak bir yarımada üstünde kurulmuştur Sarp Kayalık bir zemin üzerinde bulunan kalenin kara ile bağlantısı kesilmiştir Yaklaşık 7 m eninde 7 m boyunda olup kare plana sahiptir Kalenin duvarlarında düzgün taş işçiliği görülür Giriş kapısı batıdadır Güney surları yıkılmıştır Sağlam kalan duvarlarda mazgal pencereleri ve yuvarlak kemerli üst kat pencereleri yer alır

Kız kalesinin kesin olarak kimler göre yaptırıldığı bilinmemektedir 13 ve 14 yüzyıllarda Trabzon Devleti zamanında yapıldığı sanılmaktadır Kale, Osmanlılar vaktinde da onarılarak kullanılmıştır

Kalei Bala

Çamlıhemşin İlçe merkezine 40 km uzaklıkta, Hisarcık Köyü sınırları içinde, Kasırga Deresi ’nin kaynaklarına hâkim bir noktada kurulmuştur Yazılmış kaynaklarda geçen bir diğer adı da Varoş Kale ’dir Kale, Kaçkarlar ’ın iç kısma geçit verdiği Baş Hemşin ve Tatos geçidine yakındır Kale çevresinde bazı yayla yerleşimleri vardır Kalenin surları epeyce mahvolmuş olmuştur Duvar işçiliği bakımından Zil Kale ile benzerlikler göstermektedir Duvar kalınlıkları 50 cm ile 1 m aralarında değişmektedir Kalenin ana planı dikdörtgen olarak tanımlanabilir Doğusu, güneyi ve kısmen kuzeyi de sarp kayalıktır Batı taraf eğimli bir arazi üzerindedir Giriş kapısı kuzey batıdadır Benzer cephenin doğusunda bir kapı izi daha vardır Mevcut kapı 1,10 m genişliğinde, 2,5 m yüksekliğindedir Kalenin sıradan uzunluğu 70 m genişliği ise 25 mdir Duvar izlerinden batı kulelerinin varlığı anlaşılmaktadır İç kısımda doğu duvarına bitişik tonozlu bir mekân kalıntısı vardır

Burası yüksek ihtimalle sarnıçtı Kalenin kurulduğu yer ve duvar işçiliği bakımından Zil Kale ile benzerlikler göstermektedir Zil Kale ile aynı tarihlerde (1415 yüzyıl) yapıldığı düşünülmektedir

Camiiler

Rize yöresinin camileri bölgenin varlıklı halk müziği mimarisinin etkisi aşağıda kalmışlar ve mahalli özellikleri bünyesinde barındırırlar Rize ’nin il merkezinde yer alan İskender Cafer Paşa Camisi Osmanlı alışılmış devrinden kalmıştır Diğer camiler ise yakın zamanlarda onarım görmüşlerdir İskender Cafer Paşa Camisi ’nin de son cemaat yeri yenilenmiştir

Eski fotoğraflardan anlaşıldığı üzere orijinalinde bu camiler, bir son cemaat yeri ve bir ibadet kısmından oluşan, kırma çatılı minik camilerdi Bu camilerin 1910–1920 ’li yıllarda son cemaat yerlerinin üstüne bağdadi tarzda birer kat yapıldığı ve 19401950 ’li yıllarda ise bir takım camilerin yuvarlak kemerli taşkın silmeli, barok niteliğinde yenilendiğini görmekteyiz Bu mahalli barok etkiler, kale camisi ve orta camide kendini iyiden iyiye hissettirir 1960 ’lı yıllarda kırma çatılı camilerin yıkılarak yerine taş ve beton malzemeyle, kubbeli camilerin yapıldığını görmekteyiz Böylece birkaç cami haricen kent merkezinde orijinal cami kalmamıştır Eski camiler orijinal ve tarihi değere sahiptiler

Günümüzde eski özelliğini yansıtan sadece İskender Paşa Camisi kalmıştır Orta Cami ve Gülbahar Hatun Camisi ilk kez elde etmek üzere, öteki camiler orijinaline uygun bir şekilde tekrar yapılmışlardır Büyük Kasaba merkezinde yapılan eski camilerden günümüze kadar gelebilen camilerin dış cepheleri taş malzemeyle, iç mekânları ise ahşap malzemeyle yapılmıştır Epeyce minik ölçekte yapılan bu camilerde dekor özellikleri ve çekicilik kaygısından fazla ihtiyaca binaen yapılmış yapılardır

İlçe ve köylerdeki camiler de Rize yöresinin dağınık yerleşme karakterine tarafından şekillenmişlerdir Bu camiler bir ya da iki mahallenin ihtiyacı için yapılmış, epeyce ufak camilerdir Camiler yapılırken ev mimarisinin genel özellikleri alınarak kullanılmıştır Yapı malzemesi olarak ahşap ve taş malzeme kullanılmıştır Ahşabın yeralma kolaylığından nedeniyle bazı camiler ahşap yığma tarzda yapılmışlardır Bu camiler iklim özellikleri ve malzemenin dayanıksızlığına bağlı olarak uzun yıllar ayakta kalamamıştır En manâlı örnekler Hemşin ’deki Bilen Köyü Camisi, İkizdere İlçesindeki Hacı Şeyh Camisi ve Fındıklı ’daki Meyveli Köyü camisidir Her üç cami de ahşap ustalığın manâlı özelliklerini yansıtmaktadır

Bu camiler eğimli araziye kuruldukları için az kalsın hepsinde, yüksek su basmanları yer alır Çamlıhemşin İlçesi ’nde yer alan Aşağıda Çamlıca Camisi ’nde olduğu gibi bazılarında zemin kata medrese bölümü yerleştirilmiştir Camilerin ön kısımlarında son cemaat yeri olmamakla beraber, namaz vakitlerinin beklenilmesi amacıyla sedirli bölümler vardır Süsleme bakımından ahşap öğelerin ağır bastığı camilerin kapıları, mihrapları, minberleri, korkulukları ve tavanları ahşap oyma olarak süslenmişlerdir Bilen Köy Camisi ’nin kapı ve minberi üzerinde herzamanki geometrik süslemeler yüzeyleri kaplar Minberin panolara ayrılarak, içlerine stilize vazoda çiçekler koyulan örnekleri Şimşirli, Kurtuluş Mahallesi, Zivane Köprüsü, Tunca, Işıklı ve Altında Çamlıca Camileridir *