Otizm belirtileri/nedenleri/tedvi

OTİZM NEDİR?

Konuşma, toplumsal muhaberesi başlatma ve sürdürme kalitesinde azalma, tekrarlayan hareketlerle karakterize gelişimsel bir bozukluktur.

Otizmin bebeklik devrinde başlayan çocukluk, ergenlik ve erişkinlik periyodunda de devam eden gelişimsel bir bozukluk olduğu kabul edilmektedir.

Görülme Sıklığı

Evvelki yıllarda yapılan araştırmalarda 8/10000

Son yıllarda yapılanlarda ise 20/10000 ‘dir.

Erkek çocuklarda görülme sıklığı kız evlatlara nazaran 4-5 kat ziyadedir.

OTİZMİN NEDENLERİ NELERDİR?

Otizm yapısal biyolojik kökenli bir hastalıktır.

Beyindeki birtakım merkezlerdeki gerek yapısal gerekse biyokimyasal hususların metabolizmasındaki bozukluğa bağlı geliştiği bilinmektedir.

Fakat tam olarak beyindeki hangi merkezlerde ve hangi yerlerde sorun olduğu şimdi bilinmemektedir.

Otizm genetik geçişli bir hastalıktır.

Bir kardeşte otizm varsa öteki kardeşte otizm olma mümkünlüğü 60 kat artmaktadır.

1. evlatta otizm varsa 2.çocukta olma mümkünlüğü olağan evlatlara nazaran %10-15 kadar ziyadedir.

Tek yumurta ikizlerinde çift yumurta ikizlerine nazaran görülme mümkünlüğü daha ziyadedir.

Gebelikteki problemler otizme yol açar mı? (Hastalıklar, ilaçlar, alkol v.b.)

Ana karnında bebeğin enfeksiyonlara, toksinlere maruz kalması, tevellüt sırasında oksijensiz kalması otizm gibisi illetlere yol açabilmektedir.

Hamilelikte ananın alkol ve uyuşturucu husus kullanmasının gayrı illetlere neden olduğu üzere otizm gibisi marazlara da neden olduğu bilinmektedir.

Anne-Babanın Tavrı Otizme Yol Açar Mı?

Otizm yapısal bir hastalıktır.

Hiçbir ana peder tavrı otizme yol açmaz.

Ama münhasıran erken bebeklik periyodunda ana ya da ana yanına konulabilecek bağlanma figürü ile âlâ muhabere kuramamış ya da ana ya da bakıcı tarafından ihmal edilmiş kimi çocuklarda otizm gibisi belirtiler görülebilir ki buna reaktif bağlanma bozukluğu denilmektedir.

Çok Tv İzlemek Otizme Yol Açar mı?

Otistik evlatlar tv ekranındaki bir kadro manzara ve ses materyallerine şiddetli ilgi gösterebilirler ve saatlerce ekran önünde kalmak isteyebilirler.

Tek başına tv seyretmek otizme yol açmaz lakin tv önünde uzun müddet bırakılan çocuklarda otizm gibisi belirtiler görülebilir.

Bu nedenle bu evlatların tv ile alakasını kesmek gerekir.

KLİNİK ÖZELLİKLER:

Otizmde 1yaş Öncesi Belirtiler Nelerdir?

Bu bebekler kendilerine hastır, içtimaî gülümsemeleri azdır, göz teması yok ya da çok azdır, kucağa alınmaktan çok hoşlanmazlar, yalnız kalmayı tercih ederler, yabancıya reaksiyon göstermezler, insan sesine çok ilgi göstermezler, isimleri seslenildiğinde bakmazlar (8-12 ay arası gelişmesi beklenir).

Otizmde 1-2 Yaş Arası Görülen Belirtiler Nelerdir?

Içtimaî gülümsemede, duygusal karşılık vermede, ortak dikkatte bariz bozulma devam eder.

Görsel izlemeleri olağandışıdır, nesnelere uzun uzun bakarlar.

Kaba ve ince motor becerilerde bir ölçü gerilik görülür ve tuhaf motor davranışları vardır.

Oyunları kısıtlı ve yineleyicidir, taklit oyunlarını beceremezler.

Olumlu his sözleri azalmıştır.

Lisanı anlamada, sözel muhabere kurmada, vücudu muhabere maksatlı kullanmada yani jest ve mimiklerde tuhaflıklar vardır.

Göz münasebeti kısıtlılığı sürmektedir.

Umum olarak bu periyotta gelişimin her yerinde bilhassa bilişsel gelişim yerinde bir gerilik vardır.

Otizmde 2-3 Yaş Arası Görülen Belirtiler Nelerdir?

1-2 Yaş arası belirtiler devam eder

Ağrıya duyarsızlık,

Tatlara haddinden fazla hassaslık başlar.

Motor stereotipiler(tekrarlayıcı bedensel hareketler) eklenir.

Birden fazla olgu lisan gelişimini kazanamaz, lisan gelişimi başlayan olgularda da lisan otizme hastır.

Otizmde 3-6 Yaş Arası Belirtiler Nelerdir?

Yaşıtları ile yaşa iyi ilgi kuramazlar.

Güçlü hayali içerikli oyunlar oynayamazlar.

Kısıtlı jest ve mimiklerle insan münasebetlerinde kendine özgüdürler.

%30’u konuşmayı bu yaşlarda öğrenir gelgelelim kazanılan lisan kendine mahsustur.

Ekolali(tekrarlayıcı konuşma), zamirleri ve hareket vakitlerini aksine kullanma, lisanı çevre olarak kullanmada isteksiz olma başlar.

Otizmde İlkokul Çağında Görülen Belirtiler Nelerdir?

Kimilerinde bu periyotta de bağlantıdan tümden uzaklık, yineleyici davranışlar, kısıtlı ilgi sahaları devam eder.

Kimi küme ise ilgi kurmak velev lakin kendisi faal olarak başlatamaz, nasıl ilgi kuracağını bilemezler.

Lisan ekolalik(tekrarlayıcı konuşma) de olsa lisanın içtimaî tasarrufu artmıştır.

Lisanın olmadığı otistik çocuklarda daha çokça davranış sıkıntıları görülür.

Otizmin Ergenlik Devrinde Görülen Belirtileri Nelerdir?

%30-40’ı şimdi lisanı kazanamamıştır.

Öfke kontrolünde güçlük, dürtü denetiminde ve cinsî davranışların denetiminde güçlük yaşanır.

Kendine ve diğerlerine zarar verme davranışları artabilir.

Zeka geriliği eşlik ediyorsa problemler bu periyotta daha çok artabilir.

TANI KOYMA SÜRECİ

Tanı evlat ve ergen ruh sıhhati mütehassısı tarafından konmalıdır.

Tanı ölçütlerine nazaran, 3yaştan itibaren otizm tanısı konulabilir denilmektedir.

Lakin deneyimli bir evlat ve ergen psikiyatrisi eksperi 2 yaşında otizm tanısını kıymetlendirebilir.

Birinci 1 yaştan itibaren otistik belirtiler varsa bu evlatları riskli evlatlar olarak kabul edip tedaviye yönlendirmek gerekir.

Tedavi teşebbüsleri ne kadar erken başlarsa karşılık o kadar güzel olur.

Tanı psikiyatrik muayene, klinik özellikler, gelişimsel özellikler ve aileden alınan hikayeye nazaran konur.

Başkaca otizmin belirtilerini tarayan ve şiddetini ölçen testlerden izlem sırasında yararlanılabilir. Gelişim testleri ve zeka testleri istenebilir.

Ayırıcı tanı açısından kan tetkikleri, görüntüleme tetkikleri(MRG, BT), EEG istenebilir.

Eşlik eden zihinsel gerilik ve öteki anomaliler varsa genetik, epilepsi eşlik ediyorsa noroloji konsultasyonu istenir.

TEDAVİ

Tedavide en tesirli yol eğitimdir.

Şimdi otizmi tedavi eden bir ilaç geliştirilememiştir.

Çeşitli belirtileri azaltmada işe yarayan kimi ilaçlar vardır lakin bunları otizmi temelden yok etmemektedir.

Otistik evlatların %80’i ilaç kullanmaktadır.

İlaçlar, öfke denetimi, hırçınlığı, hareketliliği, tekrarlayıcı davranışları, takıntıları azaltmak için kullanılır.

Otizmde Kullanılan İlaç Kümeleri Nelerdir?

Atipik antipsikotikler

Antidepresanlar

Dikkat eksikliği ilaçları

Otizmde Eğitime Ne Devir Başlanmalıdır?

Eğitim tanı konur konmaz başlamalıdır. Velev tam tanı konulmadan evvel gelişiminde eksiklikler varsa riskli evlat olarak değerlendirilmişse acilen eğitime başlamak gerekir.

Eğitim eksik olanı mekanına koyma eğitimidir.

Eğitim Kurumunda Verilen Eğitim Ehliyetli Midir?

Kimi devletlerde yalnızca eğitim kurumlarında haftalık 20-30-40 saatlik programlar yürütülmektedir.

Memleketimizde ise haftada 2-3 saatlik eğitim dışında ailelere de meskende uygulayabilecekleri eğitim programı yürütmelerini, kendileri uygulayamıyorsa da haneye mesken eğitim programını uygulayacak bu mevzuda deneyimli birini getirmelerini öneriyoruz.

Otizm Teşhisi Konulan Evlatlar Sıradan Mektebe Gidebilir Mi?

Otizmi olan evlatların olağan zekalı olan yüksek işlevli öbeği, aşikâr seviyede çevre beceriler kazandıktan sonra alışılagelmiş mektepte kaynaştırma sistemi içerisinde konum alabilirler.

Tedavide Uygunsuz(Alternatif) Yaklaşımlar Nelerdir?

Neuro feedback

Diyet

Ağır metalden arındırma

Hiperbarik Oksijen üzere formüllerin hiçbir ilmî kanıtı yoktur ve tedavide önerilmemektedir.

Otizm Tedavisinde Hangi Usuller Tesirlidir?

Eğitim tedavileri en tesirli yoldur.

Bunların içinde en işe yarayan davranış tahlili teknikleridir.(haftada 20-40saat uygulanır)

Son devirlerde bu programlara toplumsal beceri programları da katılmaktadır.

Programın sürekliliği ve bütün ortamlarda uygulanabilir olması değerlidir.

Tedavide Ailenin Rolü Nedir?

Aile tedavinin en değerli kesimidir.

Eğitimin eğitim kurumu dışındaki kalan kısmı meskende yürütülmelidir.

Bütün aile bireylerine muayyen hizmetler düşer.

Otizm Düzelir Mi?

Günümüzde gelişen eğitim programları ile otizm tanısı ortamların %20-25’nin otizm tanısını kaybettiği söyleniyor.

Otistik olup umumi adaptasyonu uygun olan %30’luk küme vardır. Bunlara da güzel işlevli otistik küme denilmektedir.

Otizmde Ne Nispette Düzelme Bekleyebiliriz?

Son datalara nazaran otizmde tam düzelme %3-%25 arasındadır.

Yalnızca birinci 2 yaş öbeğini ele alan araştırmalar, 4 yaşa gelindiğinde %18-%37 nispetinde bu evlatların bu tanıyı kaybettiğini göstermektedir.

Bu da erken eğitim programlarının yararını göstermektedir.

Uzm. Dr. Birsen Şentürk Pilan

Evlat ve Ergen Ruh Sıhhati Mütehassısı