Osmanlı Devletinde Tanzimat Dönemi

Tanzimat Dönemi Osmanlı Devleti

OSMANLI TANZİMAT DÖNEMİ (1839 –1876) OSMANLI TANZİMAT DÖNEMİ (1839 –1876)

Tanzimat Fermanı (Gülhanei Hattı Hümayun) (1839) :

Boğazlar ve Mısır sorununda Avrupa devletlerinin desteğini almak ve azınlıklara ayrıcalık verme baskılarına son vermek nedeniyle Abdülmecid vaktinde Dışişleri bakanı Mustafa Reşit Paşa göre hazırlanmış ve Gülhane parkında okunmuştur II Mahmut döneminde başlayan batılı toplum oluşturma çalışmalarına sürat vermiştir


Osmanlı Devleti ’nde bütün ıslahatlarda olduğu gibi Tanzimat Fermanı ’nda da icat isteği halktan yok yönetici tabakadan gelmiştir (Meşrutiyetler hariç) Tanzimat Fermanı ilk olarak padişahın üstünde bir kanun gücü olduğunu göstermiştir (Bu yönüyle Magna Charta ’ya benzer) Bir hukuk devleti olma yolunda kayda değer bir adımdır, anayasacılık hareketi başlamıştır

Maddeleri :

¨ Halkın can, mal ve iffet güvenliği sağlanacaktır
¨ Askerlik, vatan hizmeti haline getirilmiş, askere alma ve terhis işlemleri kayıtlı kurallara tarafından yapılacaktır
¨ Vergiler, herkesin gelirine kadar alınacaktır
¨ Kanunlar herkese eşit uygulanacak ve mahkemeler açık olacak
¨ Herkese mal, mal, edinme ve istediği gibi tasarruf hakkı sağlanacak
¨ Sus Payı ve iltimas önlenecek

Mülkiyet hakkı teminat altına alınmıştır

Batılılaşma hareketi hızlanmıştır

Tanzimat Dönemi Yenilikleri :

Islahat Fermanı bildiri edilmiştir (1856)
İl genel meclisleri kurulmuştur
İltizam yolu ile aşar vergisi toplama usulü kaldırılmış, maliye bakanlığı göre toplanması kararlaştırılmıştır
Cizye miktarının belirlenmesi işi patrikhaneye verilmiştir
Ilk kağıt para basılmıştır (Kaime – 1844)
Birincil dış borç İngiltere ’den alınmıştır (Kırım Harbi esnasında – 1854)

Ilk demiryolu hattı kurulmuştur (İzmir – Okumuş hattı)
Birincil telgraf okulu açılmıştır
Eğitim bakanlığı belirlenmiş, okullar ilk, orta, lise ve yüksekokul diye kısımlara ayrılmıştır
Hoca okulları ve mülkiye mektebi açılmıştır
Kız öğrenciler öncelikle okullara alındı
Şer ’i kanunların yanında Avrupai tarz kanunlar üretilmiş bu da hukukta ikilik ortaya çıkmasına sebep olmuştur

Islahat Fermanı (1856) :

Kırım savaşı ’nın sonunda 1856 ’da Paris ’te toplanan uzlaştırma konferansına sunulmuştur

Fermanın sunulmasındaki gaye Osmanlı Devleti üzerindeki baskıları azaltmak konferanstan olumlu sonuçlar olmak ve iç işlerimize karışmalarını engellemek olmakla beraber Avrupa devletlerinin iç işlerimize müdahalesine daha pozitif zemin hazırlamıştır

Ferman daha çok hıristiyan azınlığa ve onların haklarını, ayrıcalıklarını genişletmeye yöneliktir

Maddeleri :

Din ve mezhep özgürlüğü sağlanacaktır
Okul, kilise, hastahane gibi binaların tamiri ve baştan inşaası sağlanacaktır
Hıristiyan ve yahudi azınlığı aşağılayıcı sözler yasaklanmıştır
Hıristiyan azınlıklara devlet memurlarına ve farklı alanlara yönlendirilmiş okullara girme imkanı verilmiştir
Mahkemelerin açık yapılması, herkesin kendi dinine kadar yemin etmesi, hapishanelerin ıslahı ve kanunların azınlıkların diline çevrilmesi kararlaştırılmıştır

Cefa, dayak ve angarya kaldırılmıştır
Vergiler herkesin gelirine göre alınacak
Azınlıklara bedelli askerlik getirildi
Hıristiyanlar da il genel meclisine aza olabilecekler
Yabancılara da vergilerini vermek şartıyla mülk mal sahibi olma imkanı verilmiştir
Azınlıklara da banka, şirket, mektep açma imkanı verilmiştir

Müslüman halka bir ayrıcalık getirmezken gayrı müslim halkın hakları daha da genişletilmiştir

I MEŞRUTİYET DÖNEMİ (1876)

Balkan bunalımını görüşmek üzere İstanbul Konferansı toplandığı esnada Avrupa devletlerinin iç işlerimize karışmasını engellemek için 23 Aralık 1876 ’da Osmanlıcılık fikrini savunan Jön Türklerin gayretleriyle Kanuni Esasi ilan edilerek Meşrutiyet dönemi başlamıştır Meclisi Ayan ve Mebusan elde etmek üzere iki tane meclis açılmıştır Ayanlar meclisi üyeleri padişah tarafından seçilir ve ölene dek üye kalırlar Meclisi Mebusan üyeleri 50000 kişide 1 edinmek üzere halk müziği tarafından seçilir Anayasaya tarafından yürütmeden padişah ve hükümet, yasamadan meclis sorumludur Ama son laf padişahındır Hükümet padişaha aleyhinde sorumludur Padişahın meclisi açma kapatma yetkisi vardır

Anekdot1 : Insanlar padişahın yanında ilk önce yönetime katılmıştır
Anekdot2 : 93 harbini gerekçe eden II Abdülhamit meclisi fethetmiştir
Not3 : 1881 ’de dış borçlarımızla ilgili Duyunı Umumiye (dış borçlar genel idaresi) kurulmuştur

II MEŞRUTİYET DÖNEMİ (1908)

İttihat ve Terakkiciler ’in baskıları sonucu II Abdülhamit 1908 Reval Görüşmeleri sırasında meşrutiyeti yeniden bildiri etmiştir Türkçülük fikri devlet üzerinde etkin olmaya başlamıştır

II Meşrutiyet ile yönetimi gerçekte ele geçiren İttihat ve Terakkiciler 1913 Babı Ali baskını ile iktidarı resmen ele geçirmişlerdir (23 Ocak 1913)

Bir Takım yeniliklerle yürürlüğe giren Anayasaya göre padişahın meclisi açma, kapatma yetkisi sınırlandırılmış, hükümet meclise karşı sorumluluk sahibi hale gelmiş, devlet kademelerine gelebilmek için müslüman olma şartı kaldırılmıştır

31 Mart Vak ’ası (13 Nisan 1909)

İttihat ve Terakki yönetiminden hoşnut olmayanlar ve muhalifler isyan etmişler, Selanik ’
te oluşturulan Mahmut Şevket Paşa komutasındaki hareket ordusu gelerek isyanı bastırmıştır

BILGIRejimi değiştirmeye karşın ilk isyan hareketidir II Abdulhamit isyanla alakalı görülerek meclis kararıyla tahttan indirilmiştir Mustafa Kemal bu orduda Kurmay Yüzbaşı olarak görev yapmıştır Bu dönemde kız öğrenciler için yüksekokul açıldıBILGI *