Orhun Yazıtları Tam Metin

Orhun Yazıtları Tam Metni nedir
Orhun kitabeleri Tam Metin



Kultigin Anıtı tam metni

Guney Yuzu:

Tanrı gibi gokte olmuş Turk Bilge Kağanı, bu zamanda oturdum Sozumu tamamiyle işit Bilhassa kucuk kardeş yeğenim, oğlum, butun soyum, milletim, guneydeki Şadpıt beyleri, kuzeydeki Tarkat, Buyruk beyleri, Otuz Tatar Dokuz Oğuz beyleri, milleti! Bu sozumu iyice işit, adamakıllı dinle: Doğuda gun doğusuna, guneyde gun ortasına, batıda gun batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, onun icindeki millet hep bana tabidir Bunca milleti hep duzene soktum O şimdi kotu değildir Turk kağanı Otuken ormanında otursa ilde sıkıntı yoktur Doğuda Şantung ovasına kadar ordu sevk ettim, denize ulaşmama az kaldı Guneyde Dokuz Ersin'e kadar ordu sevk ettim, Tibet'e ulaşmama az kaldı Batıda İnci nehrini gecerek Demir Kapı'ya kadar ordu sevk ettim Kuzeyde Yir Bayırku yerine kadar ordu sevk ettim Bunca yere kadar yuruttum Otuken ormanından daha iyisi hic yokmuş İl tutacak yer Otuken ormanı imiş Bu yerde oturup Cin milleti ile anlaştım Altını, gumuşu, ipeği ipekliyi sıkıntısız oylece veriyor Cin milletinin sozu tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş Tatlı sozle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzak milleti oylece yaklaştırırmış Yaklaştırıp, konduktan sonra, kotu şeyleri o zaman duşunurmuş İyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yurutmezmiş Bir insan yanılsa, kabilesi, milleti, akrabasına kadar barındırmazmış Tatlı sozune, yumuşak ipek kumaşına aldanıp cok cok, Turk milleti, oldun; Turk milleti, oleceksin! Guneyde Cogay ormanına, Togultun ovasına konayım dersen, Turk milleti, oleceksin! Orda kotu kişi şoyle oğretiyormuş: Uzak ise kotu mal verir, yakın ise iyi mal verir diyip oyle oğretiyormuş Bilgi bilmez kişi o sozu alıp, yakına gidip, cok insan, oldun! O yere doğru gidersen, Turk milleti oleceksin! Otuken yerinde oturup kervan, kafile gonderirsen hic bir sıkıntın yoktur Otuken ormanında oturursan ebediyen il tutarak oturacaksın Turk milleti, tokluğun kıymetini bilmezsin Aclık, tokluk duşunmezsin Bir doysan aclığı duşunmezsin Oyle olduğun icin, beslemiş olan kağanının sozunu almadan her yere gittin Hep orda mahvoldun, yok edildin Orda, geri kalanınla her yere hep zayıflayarak, olerek yuruyordun Tanrı buyurduğu icin, kendim devletli olduğum icin, kağan oturdum Kağan oturup ac, fakir milleti hep toplattım Fakir milleti zengin kıldım Az milleti cok kıldım Yoksa, bu sozumde yalan var mı? Turk beyleri, milleti, bunu işitin! Turk milletini toplayıp il tutacağını burda vurdum Yanılıp oleceğini yine burda vurdum Her ne sozum varsa ebedi taşa vurdum Ona bakarak bilin Şimdiki Turk milleti, beyleri, bu zamanda itaat eden beyler olarak mı yanılacaksınız? Ben ebedi taş yontturdum Cin kağanından resimci getirdim, resimlettim Benim sozumu kırmadı Cin kağanının maiyetindeki resimciyi gonderdi Ona bambaşka turbe yaptırdım İcine dışına bambaşka resim vurdurdum Taş yontturdum Gonuldeki sozumu vurdurdum On Ok oğluna, yabancına kadar bunu gorup bilin Ebedi taş yontturdum İl ise, şoyle daha erişilir yerde ise, işte oyle erişilir yerde ebedi taş yontturdum, yazdırdım Onu gorup oyle bilin Şu taş dım Bu yazıyı yazan yeğeni Yollug Tigin

Doğu Yuzu:

Ustte mavi gok, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insan oğlu kılınmış İnsan oğlunun uzerine ecdadım Bumin Kağan, İstemi Kağan oturmuş Oturarak Turk milletinin ilini toresini tutuvermiş, duzenleyi vermiş Dort taraf hep duşman imiş Ordu sevk ederek dort taraftaki milleti hep almış, hep tabi kılmış Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz cokturmuş Doğuda Kadırkan ormanına kadar, batıda Demir Kapı'ya kadar kondurmuş İkisi arasında pek teşkilatsız Gokturk oylece oturuyormuş Bilgili kağan imiş, cesur kağan imiş Buyruku yine bilgili imiş tabii, cesur imiş tabii Beyleri de milleti de doğru imiş Onun icin ili oylece tutmuş tabii İli tutup toreyi duzenlemiş Kendisi oylece vefat etmiş Yascı, ağlayıcı, doğuda gun doğusundan Bokli Collu halk, Cin, Tibet, Avar, Bizans, Kırgız, Uc Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı, bunca millet gelip ağlamış, yas tutmuş Oyle unlu kağan imiş Ondan sonra kucuk kardeşi kağan olmuş tabii, oğulları kağan olmuş tabii Ondan sonra kucuk kardeşi buyuk kardeşi gibi kılınmamış olacak, şğlu babası gibi kılınmamış olacak Bilgisiz kağan oturmuştur, kotu kağan oturmuştur Buyruku da bilgisizmiş tabii, kotu imiş tabii Beyleri, milleti ahenksiz olduğu icin, Cin milleti hilekar ve sahtekar olduğu icin, aldatıcı olduğu icin, kucuk kardeş ve buyuk kardeşi birbirine duşurduğu icin, bey ve milleti karşılıklı cekiştirdiği icin, Turk milleti il yaptığı ilini elden cıkarmış, kağan yaptığı kağanını kaybedi vermiş Cin milletine beylik erkek evladı kul oldu, hanımlık kız evladı cariye oldu Turk beyler Turk adını bıraktı Cinli beyler Cin adını tutup, Cin kağanına itaat etmiş Elli yıl işi gucu vermiş Doğuda gun doğusunda Bokli kağana kadar ordu sevk edi vermiş Batıda Demir Kapıya kadar ordu sevk edi vermiş Cin kağanına ilini, toresini alı vermiş Turk halk kitlesi şoyle demiş: İlli millet idim, ilim şimdi hani, kime ili kazanıyorum der imiş Kağanlı millet idim, kağanım hani, ne kağana işi gucu veriyorum der imiş Oyle diyip Cin kağanına duşman olmuş Duşman olup, kendisini tanzim ve tertip edemediğinden yine teslim olmuş Bunca işi gucu verdiğini duşunmeden, Turk milletini oldureyim, kokunu kurutayım der imiş Yok olmaya gidiyormuş Yukarıda Turk tanrısı, Tuk mukaddes yeri, suyu oyle tanzim etmiş Turk milleti yok olmasın diye, millet olsun diye babam İltiriş Kağanı, annem İlbilge Hatunu goğun tepesinde tutup yukarı kaldırmış olacak Babam kağan on yedi erle dışarı cıkmış Dışarı yuruyor diye ses işitip şehirdeki dağa cıkmış, dağdaki inmiş, toplanıp yetmiş er olmuş Tanrı kuvvet verdiği icin babam kağanın askeri kurt gibi imiş, duşmanı koyun gibi imiş Doğuya, batıya asker sevk edip toplamış, yığmış Hepsi yedi yuz er olmuş Yedi yuz er olup ilsizleşmiş, kağansızlaşmış milleti, cariye olmuş, kul olmuş milleti, Turk toresini bırakmış milleti, ecdadımın toresince yaratmış, yetiştirmiş Tolis, Tarduş milletini orda tanzim etmiş Yabguyu, şadı orda vermiş Guneyde Cin milleti duşman imiş Kuzeyde Baz Kağan, Dokuz Oğuz kavmi duşman imiş Kırgız, Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı hep duşman imiş Babam kağan bunca Kırk yedi defa ordu sevk etmiş, yirmi savaş yapmış Tanrı lUtfettiği icin illiyi ilsizletmiş, kağanlıyı kağansızlatmış, duşmanı tabi kılmış, dizliye diz cokturmuş, başlıya baş eğdirmiş Babam kağan oylece ili, toreyi kazanıp, ucup gitmiş Babam kağan icin ilkin Baz Kağanı balbal olarak dikmiş O tore uzerine kağan oturdu Amcam kağan oturarak Turk milletini tekrar tanzim etti, besledi Fakiri zengin kıldı, azı cok kıldı Amcam kağan oturduğunda kendim Tarduş milleti uzerinde şad idim Amcam kağan ile doğuda Yeşil Nehir, Şantung ovasına kadar ordu sevk ettik Batıda Demir Kapıya kadar ordu sevk ettik Kogmeni aşarak Kırgız ulkesine kadar ordu sevk ettik YekUn olarak yirmi beş defa ordu sevk ettik, on uc defa savaştık İlliyi ilsizleştirdik, kağanlıyı kağansızlaştırdık Dizliye diz cokturduk, başlıya baş eğdirdik Turgiş Kağanı Turkumuz, milletimiz idi Bilmediği icin, bize karşı yanlış hareket ettiği icin kağanı oldu Buyruku, beyleri de oldu On Ok kavmi eziyet gordu Ecdadımızın tutmuş olduğu yer, su sahipsiz olmasın diye Az milletini tanzim ve tertip edip Bars bey idi Kağan adını burda biz verdik Kucuk kız kardeşim prensesi verdik Kendisi yanıldı, kağanı oldu, milleti cariye, kul oldu Kogmenin yeri, suyu sahipsiz kalmasın diye Az, Kırgız kavmini duzene sokup geldik Savaştık ilini geri verdik Doğuda Kadırkan ormanını aşarak milleti oyle kondurduk, oyle duzene soktuk Batıda Kengu Tarmana kadar Turk milletini oyle kondurduk, oyle duzene soktuk O zamanda kul kullu olmuştu Cariye cariyeli olmuştu Kucuk kardeş buyuk kardeşini bilmezdi, oğlu babasını bilmezdi Oyle kazanılmış, duzene sokulmuş ilimiz, toremiz vardı Turk, Oğuz beyleri, milleti, işitin: Ustte gok basmasa, altta yer delinmese, Turk milleti, ilini toreni kim boza bilecekti? Turk milleti, vazgec, pişman ol! Disiplinsizliğinden dolayı, beslemiş olan bilgili kağanınla, hur ve mustakil iyi iline karşı kendin hata ettin, kotu hale soktun Silahlı nereden gelip dağıtarak gonderdi? Mızraklı nereden gelerek surup gonderdiMukaddes Otuken ormanının milleti, gittin Doğuya giden, gittin Batıya giden, gittin Gittiğin yerde hayrın şu olmalı: Kanın su gibi koştu, kemiğin dağ gibi yattı Beylik erkek evladın kul oldu, hanımlık kız evladın cariye oldu Bilmediğin icin, kotuluğun yuzunden amcam, kağan ucup gitti Once Kırgız kağanını balbal olarak diktim Turk milletinin adı sanı yok olmasın diye, babam kağanı, annem hatunu yukseltmiş olan Tanrı, il veren Tanrı, Turk milletinin adı sanı yok olmasın diye, kendimi o Tanrı kağan oturttu tabii Varlıklı, zengin millet uzerine oturmadım İşte aşsız, dışta elbisesiz; duşkun, perişan milletin uzerine oturdum Kucuk kardeşim Kul Tigin ile konuştuk Babamızın, amcamızın kazanmış olduğu milletin adı sanı yok olmasın diye, Turk milleti icin gece uyumadım, gunduz oturmadım Kucuk kardeşim Kul Tigin ile, iki şad ile ole yite kazandım Oyle kazanıp butun milleti ateş, su kılmadım Ben kendim kağan oturduğumda, her yere gitmiş olan millet ole yite, yaya olarak cıplak olarak donup geldi Milleti besleyeyim diye, kuzeyde Oğuz kavmine doğru, doğuda Kıtay, Tatabı kavmine doğru, guneyde Cine doğru on iki defa buyuk ordu sevk ettim, savaştım Ondan sonra, Tanrı bağışlasın, devletim var olduğu icin, kısmetim var olduğu icin, olecek milleti diriltip besledim Cıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldım Az milleti cok kıldım Değerli illiden, değerli kağanlıdan daha iyi kıldım Dort taraftaki milleti hep tabi kıldım, duşmansız kıldım Hep bana itaat etti İşi gucu veriyor Bunca toreyi kazanıp kucuk kardeşim Kul Tigin kendisi oylece vefat etti Babam kağan uctuğunda kucuk kardeşim Kul Tigin yedi yaşında kaldı Umay gibi annem hatunun devletine kucuk kardeşim Kul Tigin er adını aldı On altı yaşında, amcam kağanın ilini, toresini şoyle kazandı: Altı Cub Soğdaka doğru ordu sevk ettik, bozduk Cinli Ong vali, elli bin asker geldi, savaştık Kul Tigin yaya olarak atılıp hucum etti Ong valinin kayın biraderini, silahlı, elle tuttu, silahlı olarak kağana takdim etti O orduyu orda yok ettik Yirmi bir yaşında iken, Caca generale karşı savaştık En once Tadıgın, Corun boz atına binip hucum etti O at orda oldu İkinci olarak Işbara Yamtar'ın boz atına binip hucum etti O at orda oldu Ucuncu olarak Yigen Silig beyin giyimli doru atına binip hucum etti O at orda oldu Zırhından kaftanından yuzden fazla ok ile vurdular, yuzune başına bir tane değdirmedi Hucum ettiğini, Turk beyleri, hep bilirsiniz O orduyu orda yok ettik Ondan sonra Yir Bayırkunun Uluğ Irkini duşman oldu Onu dağıtıp Turgi Yargun Golunde bozduk Uluğ İrkin azıcık erle kacıp gitti Kul Tigin yirmi altı yaşında iken Kırgıza doğru ordu sevk ettik Mızrak batımı karı sokup, Kogmen ormanını aşarak yuruyup Kırgız kavmini uykuda bastık Kağanı ile Songa ormanında savaştık Kul Tigin, Bayırku'nun ak aygırına binip atılarak hucum etti Bir eri ok ile vurdu, iki eri kovalayıp takip ederek mızrakladı O hucum ettiğinde, Bayırku'nun ak aygırını, uyluğunu kırarak, vurdular Kırgız kağanını oldurduk, ilini aldıkO yılda Turgiş'e doğru Altın ormanını aşarak, İrtiş nehrini gecerek yuruduk Turgiş kavmini uykuda bastık Turgiş kağanının ordusu Bolcu'da ateş gibi, fırtına gibi geldi Savaştık Kul Tigin alnı beyaz boz ata binip hucum etti Alnı beyaz boz tutturdu İkisini kendisi yakalattı Ondan sonra tekrar girip Turgiş kağanının buyruku Az valisini elle tuttu Kağanını orda oldurduk, ilini aldık Turgiş avam halkı hep tabi oldu O kavmi Tabarda kondurduk Soğd milletini duzene sokayım diye İnci nehrini gecerek Demir Kapıya kadar ordu sevk ettik Ondan sonra Turgiş avam halkı duşman olmuş Kengeris'e doğru gitti Bizim askerin atı zayıf, azığı yok idi Kotu kimse er kahraman er bize hucum etmişti Oyle bir zamanda pişman olup Kul Tigini az erle eriştirip gonderdik Buyuk savaş savaşmış Turgiş avam halkını orda oldurmuş, yenmiş Tekrar yuruyup

Kuzey Yuzu:

ile, Koşu vali ile savaşmış Askerini hep oldurmuş Evini, malını eksiksiz hep getirdi Kul Tigin yirmi yedi yaşına gelince Karluk kavmi hur ve mustakil iken duşman oldu Tamag Iduk Başta savaştık Kul Tigin o savaşta otuz yaşında idi Alp Şalcı ata binip atılarak hucum etti İki eri takip edip kovalayarak mızrakladı Karluk'u oldurduk, yendik Az milleti duşman oldu Kara Gol'de savaştık Kul Tigin otuz bir yaşında idi Alp Şalcı akına binip atılarak hucum etti Az ilteberini tuttu Az milleti orda yok oldu Amcam kağanın ili sarsdığında; millet, hukumdar ikiye ayrıldığında; İzgil milleti ile savaştık Kul Tigin Alp Şalcı akına binip atılarak hucum etti O at orda duştu İzgil milleti oldu Dokuz Oğuz milleti kendi milletim idi Gok, yer bulandığı icin duşman oldu Bir yılda beş defa savaştık En once Togu Balıkta savaştık Kul Tigin Azman akına binip atılarak hucum etti Altı eri mızrakladı Askerin hucumunda yedinci eri kılıcladı İkinci olarak Kuşalgukta Ediz ile savaştık Kul Tigin Az yağızına binip, atılarak hucum edip bir eri mızrakladı Dokuz eri cevirerek vurdu Ediz kavmi orda oldu Ucuncu olarak Bolcuda Oğuz ile savaştık Kul Tigin Azman akına binip hucum etti, mızrakladı Askerini mızrakladık, ilini aldık Dorduncu olarak Cuş başında savaştık Turk milleti ayak titretti Perişan olacaktı İlerleyip gelmiş ordusunu Kul Tigin puskurtup, Tongradan bir boyu, yiğit on eri Tonga Tigin mateminde cevirip oldurduk Beşinci olarak Ezginti Kadız'da Oğuz ile savaştık Kul Tigin Az yağızına binip hucum etti İki eri mızrakladı, camura soktu O ordu orda oldu Amga kalesinde kışlayıp ilk baharında Oğuza doğru ordu cıkardık Kul Tigini evin başında bırakarak, mudafaa tedbiri aldık Oğuz duşman, merkezi bastı Kul Tigin oksuz akına binip dokuz eri mızrakladı, merkezi vermedi Annem hatun ve analarım, ablalarım, gelinlerim, prenseslerim, bunca yaşayanlar cariye olacaktı, olenler yurtta yolda yatıp kalacaktınız Kul Tigin olmasa hep olecektiniz Kucuk kardeşim Kul Tigin vefat etti Kendim duşunceye daldım Gorur gozum gormez gibi, bilir aklım bilmez gibi oldu Kendim duşunceye daldım Zamanı Tanrı yaşar İnsan oğlu hep olmek icin turemiş Oyle duşunceye daldım Gozden yaş gelse mani olarak, gonulden ağlamak gelse geri cevirerek duşunceye daldım Muthiş duşunceye daldım İki şadın ve kucuk kardeş yeğenimin, oğlumun, beylerimin, milletimin gozu kaşı kotu olacak diyip duşunceye daldım Yascı, ağlayıcı olarak Kıtay, Tatabı milletinden başta Udar general geldi Cin kağanından İsiyi Likeng geldi On binlik hazine, altın, gumuş fazla fazla getirdi Tibet kağanından vezir geldi Batıda gun batısındaki Soğd, İranlı, Buhara ulkesi halkından Enik general, Oğul Tarkan geldi On Ok oğlum Turgiş kağanından Makarac muhurdar, Oğuz Bilge muhurdar geldi Kırgız kağanından Tarduş İnancu Cor geldi Turbe yapıcı, resim yapan, kitabe taşı yapıcısı olarak Cin kağanının yeğeni Cang general geldi

Kuzeydoğu Yuzu:

Kul Tigin koyun yılında on yedinci gunde uctu Dokuzuncu ay, yirmi yedinci gunde yas toreni tertip ettik Turbesini, resimini, kitabe taşını maymun yılında yedinci ay, yirmi yedinci gunde hep bitirdik Kul Tigin kendisi kırk yedi yaşında bulut cokturdu Bunca resimciyi Tuygut vali getirdi

Guneydoğu Yuzu:

Bunca yazıyı yazan Kul Tiginin yeğeni Yollug Tigin, yazdım Yirmi gun oturup bu taşa, bu duvara hep Yollug Tigin, yazdım Değerli oğlunuzdan, evladınızdan cok daha iyi beslerdiniz Ucup gittiniz Gokte hayattaki gibi

Guneybatı Yuzu:

Kul Tiginin altınını, gumuşunu, hazinesini, servetini, dort binlik at surusunu idare eden Tuygut bu Beyim prens yukarı gok taş yazdım Yollug Tigin

Batı Yuzu:

Batıdan Soğd baş kaldırdı Kucuk kardeşim Kul Tigin icin, ole yite işi gucu verdiği icin, Turk Bilge Kağanı, nezaret etmek uzere, kucuk kardeşim Kul Tigini gozeterek oturdum İnancu Apa Yargan Tarkan adını verdim Onu ovdurdum