Omurgalılar

Omurgalılar OMURGALILAR Omurgalılar, sırtları her tarafında uzanan omurgalarıyla bütün öbür hayvanlardan ayrılır Omurga, kıkırdaktan, kemikten ya da her ikisinden oluşan iskeletlerinin en manâlı bölümü ve temel eksenidir Omurgalılar genelde omurgasızlardan daha iri ve daha karmaşık yapılıdır Birincil omurgalılar takriben 510 milyon yıl önce ortaya meydana çıkan ilkel balıklardır Omurganın kaslarla hareket ettirilebilen esnek bir takviye oluşturduğu, böylece bu hayvanların hızlı yüzmesine olanak sağladığı düşünülmektedir Omurga ayrıca, içindeki kanalda yer alan ve sinir sisteminin en hayati bölümlerinden olan omuriliği korur Omurilik, gövde ve uzantıları ile beyin aralarında bir sinir köprüsü kurar Bu geniş hayvan grubu balıklar, amfibyumlar, sürüngenler, kuşlar ve memelilerden oluşur MEMELİLER (MAMALİA) Yavrularını süt salgılayan göğüs bezleriyle beslediklerinden bu hayvanlara Mammalia adı verilmiştir Bu hayvanlar Jura'da memeli güya sürüngenlerden (Synapsida daha alçak sınıfının Therapsida takımından) bambaşka bir dal şeklinde meydana gelmişlerdir Bu gruptaki hayvanların esas özelliklerinden birisi de tümünün vücudunda az yada çok sayıda kılın bulunmasıdır Memeliler üç başlıca gruba ayrılır Bunların arasında tekdelikliler yada yumurtlayan memeliler olarak bilinen grup ornitorenk ve ekidnelerden oluşur Bu acayip hayvanların yavruları, kışlar gibi yumurtadan çıkar, fakat sonra anne sütüyle beslenir İkinci grupta keseliler yer alır Keselilerin yavruları fazla az gelişmiş olarak doğar Yeni doğanların uzunluğu genellikle 6 santimetreyi aşmaz Esas keseliler arasında opossum, tasmanyaşeytanı, bandikut, kuskus ve kangru sayılabilir Eteneli memeliler en geniş memeliler grubunu oluşturur Plasenta adıyla da belli etene, annenin içinde gelişen ve yavru ile anne arasında köprü kurarak doğana dek yavruyu besleyen bir organdır Eteneli memeliler başlıca 10 grup altına toplanabilir: Böcekçiller (Insectivora) en çok eski dünyada bulunmakla birlikte bir ölçüde Kuzey Amerika’ya da yayılmıştır Köstebekler, kirpiler ve sivrifareler en aşina üyeleridir Yarasalar (Chiroptera), uçan memelileri kapsar yaklaşık olarak tüm kocaman yarasalar meyveyle beslenirken, küçüklerinin birçok böcekleri avlar Primatlar (Primates) maymunlar ve insanlardan oluşur Gelişmiş beyinleri ve el becerileriyle uyarı çekerler Dişsizler (Edentata) ya dişten büsbütün yoksundurlar yada ağızlarında kolay yapılı birkaç diş taşırlar Armadillo, karıncayiyen ve tembelhayvan bu grubun üyeleridir Kemiriciler (Rodentia) tür ve kişi sayısı en çok olan memelilerdir Cins sayısı 4000’i aşan memelilerin yarısından çoğunu kemiriciler oluşturur Denek, fare ve sıçanın yanı sıra oklukirpi, kunduz ve sincap da kemiriciler aralarında yer alır Etçiller (Carnivora) aslan, kaplan, pars, sırtlan, sansar, ayı, kedi, ve köpeği de içeren yırtıcı hayvanlardır Denizde yaşamaya büyük bir ahenk gösteren foklar ve morslar ise genel olarak yüzgeçayaklılar (Pinnipedia) adıyla bambaşka bir grupta toplanır Balinalar (Cetaca) adeta büsbütün kılsız, balık biçimdeki memelilerdir Suyun dışarıya yaşayamazlar Reel balinaların yanı sıra yunuslar ve musurlar da bu grupta yer alır Mavi balina yaşamış en kocaman hayvandır Filler (Proboscidea) günümüze yalnız iki türüyle ulaşabilmiş kara hayvanlardır Tektoynaklılar (Perissodactyla) at, eşek, zebra, tapir ve gergedandan oluşurlar Toynaklar, bu ve sonraki grubun etap parmaklarını çevreleyen, kalınlaşarak başkalaşıma uğramış tırnaklarıdır Çifttoynaklılar (Artiodactyla) deve, geyik, zürafa, sığır, antilop, keçi ve koyun gibi gevişgetirenlerin yanı sıra domuz, pekari ve suaygırı gibi gevişgetirme özelliği bulunmayan hayvanları da kapsar KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ 1 Vücutları genelde kayıtlı vakit aralıklarında dökülen kıllarla kaplıdır Derilerinde ter, yağ, koku ve süt bezleri gibi dağıtılmış salgı bezleri bulunur Bazı memelilerin cisim ve kuyruk kısımlarında sürüngenlerinkine eş pullar vardır 2 Balinalar (Cetacea) ve Deniz inekleri (Sirenia) gibi deniz memelileri haricen kalanlarda dört üye vardır Bu deniz memelilerinde arka üyeler kaybolmuştur Her bir üyede 5 ya da daha az sayıda parmak bulunur Gerek üyeler ve gerekse parmaklar farklı alanlara yönlendirilmiş hayat biçimlerine kadar, mesela, yürümek, koşmak, tırmanmak, yüzmek, uçmak ve firar etmek gibi görevleri yerine getirecek şekiller kazanmışlardır Parmak uçlarında boynuz yapısında tırnak ve toynaklar, parmak altlarında ise etli yastıklar mevcuttur 3 İskelet iyi bir şekilde kemikleşmiştir Kafataslarında 2 oksipital kondil, boyunlarında 7 tane omur bulunur Kuyrukları uzun ve hareketlidir 4 Her iki çenede de mevcut olan dişlerin kök kısımları çukurluklar içerisine gömülüdür Dişler beslenme durumlarına göre dağıtılmış şekiller gösterir Bazılarında dişler bulunmaz Dilleri genelde hareketlidir Gözlerinde hareketli göz kapakları, kulaklarında etli bir dış kulak kısmı bulunur 5 Kalpleri 2 kulakçık ve 2 karıncık edinmek üzere 4 odacıklıdır Kuşların aksine bunlarda yalnız sol aort kökü bulunmaktadır alyuvarları dairesel ve çekirdeksizdir 6 Solunumları yalnız akciğerlerle olur Larinkste ses çıkarmaya yarayan ses telleri bulunur Yürek ve akciğerlerin yer aldığı göğüs boşluğunu karın boşluğundan ayıran ve diyafram adı bahşedilen kaslı bir bölme vardır Böyle bir yapı memeliler dışarıda hiç bir hayvan grubunda görülmez (kuşlardaki bölme adaleli değildir) 7 Ceset sıcaklığı sabittir ve çevre koşularına emrindeki olarak değiştirme göstermez (Homoiothermus) Beden sıcaklığı aaaabolizma sonucunda sağlanır (endeterm) Cisim üstünde bir kıl örtüsünün varlığı, deri altında vücudu saran bir yağ tabakasının bulunması ve lekeli kan ile pak kan dolaşımının birbirlerinden büsbütün bölünmüş olması, vücut sıcaklığının değişmezliğini karşılayan özelliklerinden bazılarıdır 8 Sidik keseleri vardır ve boşaltım maddesi değişken haldedir 9 Beyinleri gelişmiş, cerebrum ve cerebellum kısımları epeyce büyüktür Beyinden 12 çift sinir çıkar 10 Erkeklerinde bir kopulasyon organı (penis) mevcuttur Testisleri genellikle karın boşluğu dıştan bulunan ve scrotum adı bahşedilen torbalar içerisinde bulunur Yumurtaları küçük ve kabuksuzdur Yumurtanın gelişmesi yumurta kanalı (ovidukt)'nın değişmesiyle meydana gelen döl yatağında (uterus) tamamlanır Amnion, korion ve allantois gibi embriyonik zarlar mevcuttur Çoğunlukla embriyoyu uterusa bağlayarak onun beslenmesini ve solunumunu sağlayan bir plasenta bulunmaktadır yavrular doğumdan sonradan dişi hayvanın süt bezlerinden salgılanan süt ile beslenir Memeliler sürüngenlerden meydana gelmiş olmalarına karşın onlardan bir çok yapı farklılıklar gösterirler Bu farklılıkların en önemlileri şunlardır: 11 Memelilerde vücut örtüsü olarak pullar yerine kıllar bulunur Yalnız bazı memelilerin vücutlarında ve kuyruk bölgelerinde sürüngenlerden kalma bir nitelik olarak hala pullar mevcuttur 12 Memelilerin kafatasında iki oksipital kondil bulunur (sürüngenlerde bir tane) ve beyin kutusu daha büyüktür 13 Memelilerde göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran adaleli bir diyafram vardır 14 Memelilerde alt çene kemiği bir parça halindedir (sürüngenlerde çok sayıda) 15 Memelilerde alt çene kemiği aracısız kafatası ile eklem yapmaktadır (sürüngenlerde quadratum ile eklem yapar) 16 Memelilerin orta kulağında incus, malleus ve stapes almak üzere üçlü bir kemik zinciri vardır (sürüngenlerde yalnız stapes karşılığı olan Columella iç kulakta bulunur, diğer iki kemik çene ile birleşmiştir) 17 Memelilerde belirtilen zamanlarda dökülen dişler bulunur (sürüngenlerde dişler açıklanmış zamanlarda değiştirilmez) 18 Memelilerde kalp dört odacıklıdır ve yalnız sol aort kökü mevcuttur 19 Memelilerde ses kutusu gelişmiştir (sürüngenlerde körelmiştir) 20 Memeliler yavrularını salgıladıkları süt ile beslerler 21 Vücutlarında kılların bulunması, görme, işitme ve koku alma duyularının fazla gelişmiş olması, beyinlerindeki cerebrum ve cerebellum kısımlarının gelişmişliğine alt olarak bütün faaliyetleri iyi bir şekilde koordine edebilmesi, öğrenme ve öğrenilen şeylerin hatırda tutulmasına yarayan bir hafıza oluşumu ise memelilerin kuşlardan daha evrim geçirmiş olduklarını kanıtlayan özelliklerdir