okul öncesi duyuların öğretilmesi

mektep öncesi duyuların öğretilmesi duyularla ilgili hikaye duyusal deneyler mektep öncesi dokunma kartları dokunma kartları örnekleri DUYU NÖROPSİKOLOJİK : Her bir duyu organından beyne uzanan iletim yollarının ve beyindeki bu iletilere yanıt veren bölgelerin dahil olduğu duyu bilgisi sürecinin gelişimi Duyu Eğitimi; Duyu eğitim oyunları Montessori metodunda manâlı bir yere sahiptir Data, maharet ve kavramların kazanılması bu materyaller kullanılarak sağlanır OKULÖNCESİ DÖNEMDE DUYU EĞİTİMİ Okulöncesi yılları çocuğun aktif olarak çevresine yöneldiği,çok değişik uyarıcılarla batmış dış dünyayı keşfetmeye çalıştığı,insan yaşamının en temel becerilerinin kazanıldığı manâlı yılardırBütün alışkanlık ve becerilerimizin kazanılmasında kuşkusuz duyu organlarının rolü büyüktür(Duyu organlarımız,dış dünyayla ilişki kurmamızı karşılayan antenlerimizdir Sağlıklı her bebek,şehvetli bir kapasite ile dünyaya gelirBüyüme ve gelişme sürecinde,olgunlaşan ve deneyimlerle öğrenen çocuk,bu kapasitesini,ulaşacağı en üst düzeye getirebilirDuyu eğitimi,çocuk doğduğu andan itibaren başlayan bir eğitimdirSayı eğitimine açtırmak için gelişimsel olgunluk yaşı saptama edilebilir ama,duyu eğitimi için bir yaş sınırlaması getirmek büyük bir yanlış olacaktırÇocuk zaten öğrendiği her şeyi duyularıyla algılayarak öğrenmiştirÇocuk öğrenmeye başladığı an duyular kullanılmaya başlanmıştırVe duyu eğitimine başlanmıştırO halde mektep öncesinde duyu eğitimi deyince ne anlıyoruz?Mektep öncesinde ICODEduyuların geliştirilmesiICODE esastır Yeni doğanın görme,işitme,dokunma,lezzet ve koku gibi uyaranlara karşısında sağduyu olduğu tartışmasız kabul edilmektedirTartışılan,hangi duyunun en önce geliştiği ve en esas duyu olduğudurBu konuda farklı düşünceler vardır Bazı görüşlere göre;dokunma duyusu,en esas duyudurBu görüşlere kadar;dokunma duyusu,en esas duyudurBu görüşe kadar,çocuk daha anne karnındayken,dokunma ve basınç etkisindededir ve seslere karşısında duyarlıdır Harlow 1958 çalışmalarından,çocuğun doğduğu andan itibaren annenin teninin sıcaklığını hissettiğini ve dokunma duyusunun en önce uyarılan duyu olduğunu açıklama etmektedirGerçekten de,çocuk nesnelere ait özellikleri öğrenirken ,onları manupule eder ve anında ağzına götürmek isterDokunma duyusu,duyusal yaşantı ve deneyimin ilk ve en temel yolu olmakla birlikte,zamanla görme duyusunun bunu bastırdığı ve çocuğun çevresini algılamasında,bütün diğer duyu organlarının daha kayda değer olduğu savunulmaktadır Öteki bir görüşe göre de ufak çocuk dokunma duyusuyla algılayamadığı birçok şeyi önce, gözüyle algılamaktadırPiaget ve Inhelder 1956 bebeklerin dağıtılmış geometrik şekilleri dokunarak değil,önce görsel olarak algılayıp,ayırt ettiklerini belirtmektedirlerYine,Fantz 1961,bebeklerin bir takım nesneleri diğerlerine tarafından daha pozitif seçim ettiklerini ve daha uzun süre baktıklarını ortaya koymuşturBebekler insan yüzlerini,diğer şekillere;contras şekilleri,düz şekillere;dairesel şekilleri buruşuk şekillere daha çok tercih etmişlerdirGibson ise,`suni uçurum deneyi`ile bebeğin görsel olarak algıladığı boşluğu, eliyle dokunarak,düz yüzey olduğunu algılayabildiğini göstermiştir Ama, bütün bu görüşlerin ortak noktası,duyu organı hangisi olursa olsun, öğrenmenin,duyu organlarıyla gerçekleştiğidirGözümüze,kulağımıza,dilimize ve tenimize gelen uyarıcılar,duyu organlarına ulaşır ve bunları uyarırAlgısal gelişim,zihinsel gelişimin en can alıcı sürecidirBu nedenle duyusal gelişim de zihinsel gelişimle aynı platformda incelenmektedirNormal bir gelişme sürecinde,duyu organları da fonksiyon olarak,basitten karmaşığa içten bir olgunlaşma gösterir Örneğin,yeni doğan bebek,ani ışığa ve sese karşı bütün beden olarak tepki verirAyağının tabanına,avucuna,yanağına dokunulduğunda,bu durumdan haberdar olduğunu belirten tepkiler verirYine öbür tatları fark ettiğini,bahşedilen yiyeceği yiyip yemediğini anlayabilirizAmonyak,asetit asit gibi belirgin kokular,yeni doğanın tepkier vermesine yol açar,fakat yetişkinlerin ayrım edebileceği çok hafif bir kokuyu bebeklerin fark edemediği de bilinmektedir Bütün bu tepkiler,çocuğun doğuştan olan getirdiği doğal tepkileri,`refleskleridirGelişme sürecinde,bu tepkiler,gitgide artarak daha kompleks yapılara ulaşırHer duyu organı,ayrıca kendi fonksiyonlarını geliştirir,ayrıca de duyu organları,birbirlerinin fonksiyonlarıyla koordineli olarak çalışmaya başlarÖrneğin;çocuk,önce duyduğu sese yalnızca ceset olarak tepki verirken,daha sonra o sesin geldiği yöne doğru döner,bakar ve o sese varmak üzere uzanırYine ilk olarak,tüm uyarıcılara tepki verirken,sonra uyarıcının özelliğine özgü tepkiler vermeyi öğrenirÖrneğin;bebek önce,tüm gördüğü yüzlere gülerken,zamanla yalnızca tanıdık yüzlere gülmeye başlarBu konuyla ilgili olarak okulöncesi döneme ait misal de şu olabilir: Eğitimci,önce çocuklardan gürültüsüz olmalarını ve çevrelerindeki sesleri dinlemelerini isterHerhangi bir ses duyduklarında oturdukları yerden kalkıp başka bir yere oturmalarını söyler ve duydukları her sesin kaynağı hakkında konuşulurBurada hedef,çocukların çevredeki seslere dikkatlerini yöneltmelerini sağlamaktır sonra eğitimci,aynı oyuna devem edeceklerini ama,bazı şartların değişmesi yapacaklarını belirtirBu kez,herhangi bir ses duyduklarında yok,eğitimcinin belirttiği (mesela araba sesini ya da çocuk sesini ya da kapının açılış sesini duyduklarında) sesi duyduklarında,yerlerini değiştirmelerini isterBurada gaye,öbür seslerin ayırt edilmesini sağlamaktır(Bu koşul,algısal gelişmenin sonucu varılan bir noktadır) Karşılaştığı şeyin ne olduğunu,ne işe yaradığını ve yapı özelliklerini daha önceki deneyimleriyle öğrenen çocuk,benzer koşul,kişi veya nesneyle karşılaştığında,onu tanımak için daha eksik ipucuna gereksinim duyarÇocuk jurnal yaşantısında kullandığı bir nesneyi,ya da bildiği bir kişiyi,görmeden,yalnızca dokunarak ya da sadece sesini duyarak,ya da yalnızca bir parçasını görerek tanıyıp ayırt edebilirAma,burada önemli bir noktayı parlatmak gerekirDış çevremiz sayısız uyarıcılarla donatılmıştırBir nesnenin ya da bir kişinin beş duyumuzla algılayabileceğimiz birçok özelliği vardırÇocuğun,herhangi bir şeyin bütün özelliklerine yönelmesi muhtemel değildirÇocuk,oysa nesnenin veya kişinin en ayırt edici özelliğine ya da kendi açısından en manâlı,en ilgi çekici özelliğine dikkatini yoğunlaştırabilirBu algının seçici olma özelliğidirMinik bir çocuk bir nesneyi veya bir kişiyi önce tam olarak algılar,daha sonra onu yaratıcı parçaları,özellikleri,farkına varır ve sonra da o şey ya da kişiye aynı özellikte olan şeyleri birbirinden ayıran kritik özellikleri ayırt eder Öteki bir örnek,çocuk önce arabasını bütünüyle algılar,daha sonra,onun tekerleği,direksiyonu vb özellikleri ile bütünü arasında ilişki kurar ve en son olarak da diğer bir arabayla kendi arabası arasındaki farkı,ayrım etmeye başlar Minik çocukla,yetişkin söz konusu uyarıcıyı nasıl algılar? id Erişkin bir kişi, gördüğü bir nesneyi,kişiyi veya olayı öteki yetişkinlerle benzer şekilde algılarBu ICODEnesne değişmezliğiICODEdirÖrneğin hangi perspektiften bakılırsa bakılsın kitap,kitap olarak algılanır,bu`nesnenin şekil değişmezliği`dirYine erişkin birey kitabı,öbür mesafelerden gördüğünde büyüklüğünün değişmediğini bilir,bu ICODEnesnenin büyüklüğünün değişmezliğiICODEdirFakat çocuk ayrı perspektiften baktığında nesneyi daha büyük ve küçük olarak algılarÜstelik bu dönemde çocuk egosantriktir de,yani,herkesin her şeyi kendi algıladığı gibi algılayacağını düşünürAma,deneyimlerle ve yaşının getirdiği olgunlaşma ile çocuk bu yanılgılarını düzeltebilirDuyuların gelişimi ve kavrama konusunda bahşedilen bu kuramsal veri çerçevesinde,okulöncesi eğitimde duyu eğitimi konusunda neler yapılabilir? ilk olarak,çocuklara duyu eğitimiyle kazandırılabilecek niyet davranışların saptanması gerekmektedir Duyu Eğitiminde Saptanacak Hedefler 1 Çocuğun kendi bedeninin farkına varmasını temin etmek 2 Kendini öteki kişilerden,diğer canlılardan ve nesnelerden ayıran özelliklerinin farkına varmasını karşılamak 3 Çocuğun duyu organlarına ait fonksiyonlarının farkına varmasını temin etmek ve ayırt etmesini sağlamak 4 Duyu organlarını bir amaca varmak için bilinçli olarak kullanabilme yeteneği kazandırmak “Görmüyorsan,karanlıkta yolunu bulmak için neler yapabilirsin?(Ses dinleme,dokunma,yolu üstünde neler olduğunu anımsama,vb) 5 Çocukların çevreye dikkatlerini yoğunlaştırmalarını bilgi vermek 6 Belleklerini çalıştırmalarına ve geliştirmelerine yardım etmek Bu hedeflere ulaşmak için,eğitimde uyarı edilmesi gereken bir takım noktalar vardırBunlar aşağıdaki şekilde gruplandırılabilinir 1 Duyu organlarının fizyolojik olarak,dinç olup olmadığının teftiş edilmesi gerekirÇocuğun bu konuya ilişkin problemi olduğu anlaşıldığında,gerekli sağlık durumu kuruluşlarına sevk edilerek tedavi edici önlemler alınması yoluna gidilmelidir 2 Çocuğun bir ön değerlendirmesi yapılmalıdırHangi gelişim düzeyindedir?Nelere ilgisi vardır?Alaka duyduğu ve başarılı olduğu alanlar nelerdir?Bu durumların saptanarak çocuğun başarılı olduğu alanla ilgili yeteneklerinin daha da geliştirilmesi ve başarısız olduğu alanlarında desteklenmesi için plan yapılması gerekmektedir Mesela eğitimci dikkatini bir noktada toplamakta zorluk çeken,dikkati dağılan çocuk için,görsel ve işitsel dikkatini geliştirecek yönlendirmeleri daha sık kullanabilir Eğitimci ve sınıftaki öteki çocuklar çoğu kez bu çocuğun adını söyleyerek herhangi bir şeye sağlayabilirler veya eğitimci çocuğun kendisiyle yakın arkadaşıyla ilgili özellikleri ve değişiklere uyarı ini çekebilirSaçlarını bu şekilde tokalamak sana fazla yakışmış,bak Ayşe de senin gibi senin gibi saçlarına tokalar takmış,dün saçlarının nasıl olduğunu hatırlıyor musun? 3 Duyu eğitimini,herhangi bir vakit dilimi içine yerleştirmek olası değildirDoğumdan ölüme değin bütün hayat süreci,duyu eğitimi olarak kabul edilmelidirÇünkü,açıkgöz olduğumuz her lahza,duyularımız iş başındadır Duyu eğitiminde,iki ayrı yaklaşma biçiminde yararlanılabilir:Çocuk günlük hayat deneyimleri sırasında ilgisini yönelttiği durumlar,eğitim amacı olarak değerlendirilebilirBu “fırsat eğirimi olarak tanımlanan,çocuğun yaşarken öğrenmesini amaçlayan bir yaklaşma biçimidirDiğeri de yapılandırılmış veya yarı yapılandırılmış koşullarda yapılan eğitim şeklidirBirinci durumda bilhassa eğitim amaçlı bu durum organize edilmez,o anda yaşanan olaylardan yararlanılırİkinci durumda ise,saptanan hedefler doğrultusunda bir eğitim organize edilirHer iki eğitim durumu da çocuğun gelişimine manâlı katkılar sağlamaktadırMesela,oyun saatinde çocuklar köşelerde oynarlarken,eğitimci çocuklardan birkaçını yanına çağırır ve o andaki durumdan duyu eğitimi için yararlanır • “Evcilik köşesinde oynayan arkadaşlarının sesini dinle ve kimlerin oynadığını söyle • “Arkanı dönme,bana bak ve sınıftaki sesleri dinle,kimlerin sesini duyuyorsun?Ne söylediklerini anlayabiliyor musun?Arkadaşlarının konuşmalarından hangi köşede oynadıklarını anladın mı? • “Dikiş köşesindeki çocukların seslerini dinle,kimlerin sesini duyamıyorsun? • “Hemen odada bütün köşelere dikkatlice bakın ve yanıma gelinBlok köşesinde kimler oynuyor?Aliş hangi köşede oynuyorEn kalabalık köşe hangisi?Boş olan köşe hangisi?Evcilik köşesinde çocuklar nasıl bir oyun oynuyorlar? • Eğitimcinin evvelden planladığı bir uygulamada da şu olabilir: Eğitimci çocuklara ayrı özellikleri olan nesneler verirMesela;kağıtlar,kadeh içinde su,sünger,paralar(kağıt ve bozuk para),kesme şeker,pamuk,naylon torba,deniz taşları,kurdela vb Her çocuk kendisine verilen bu malzemelerle önce serbestçe oynar ve manipule ederEğitimci,çocukları ellerindeki araç gereç ile neler yapabileceklerini ve neler yapamayacaklarını sorarVe uygulamalı olarak çocukların bunları gerçekleştirmesine fırsat verirMesela Suyu başka kaplara dökebilirizBir kadeh suyu üç barbar ayırabilirizSonra istersek hepsini yine toplayabilirizFakat suyu yere dökersek tekrar geri toplayamayızSuyu cama dökersek,altında doğru aktığını görebilirizSuyu iki parmağımız aralarında tutamayız,minicik bir torbaya,şişeye doldurabilirizBütün malzemeler hakkında ayrıntılı bir şekilde konuşulabilinir Özet Olarak,duyu eğitimi esnasında,özel olarak yapılandırılmış eğitim olanaklarından kullanmak kadar,çocukların yaşadıkları esas eğitimsel bir anlam katılması da önemlidir,diyebiliriz 4 Çocuk jurnal yaşantısı sırasında nesnelerin birbirlerine kadar bambaşka özelliklerini giriştiği test yanılma pratikleriyle öğrenebilirMesela,çocuk taşımak istediği bir oyuncağını,kaldırmadığını görünce ,bunun diğer bir oyuncağına tarafından,ağır olduğunu algılayabilir,ama eğitimcinin yönlendirerek uyarı çekmesi gereken durumlar olduğu da unutulmamalıdırkaynakhanemizcom