Obezite ameliyatı sonrasında oluşan çapraz bağımlılık

Çapraz bağımlılık; bağımlılığın geçişi olarak isimlendirilmektedir. Yani dürtüsel bir davranışın ortadan kaldırılmasıyla sair dürtüsel davranışların meydana çıkmasıdır.Önceleri yalnızca alkol ve husus bağımlılığı için varolabileceği düşünülürken şimdilerde yeme bozukluğu olan kimselerde de meydana geldiği görülmektedir. Obezite cerrahisi geçiren hastaların yeme ile ilgili bağımlılıklarının ameliyat sonrasında, öbür bağımlılık yapan hususlar ya da bağımlılık eşdeğeri davranışlarla taraf değiştirdiğini gösteren ilmî çalışmalar da mevcuttur. Amerikan Bariatrik Cerrahi Derneği obezite cerrahisi hastalarının %5’inde cerrahi sonrasında yeni bağımlılık çeşitlerinin oluştuğunu söylerken, diğer yayınlarda bu nispetin %20-30’lara yükselebildiği söz edilmiştir. Bu hususta yapılan ilmî araştırmalara maalesefki kanıt oluşturabilecek kadar yerinde sayıda değildir. Ancak yapılan hasta konsültasyonları çerçevesinde bir grup sonuçlar elde edilmiştir. Obezite cerrahisi öncesi yeme bağımlılığı olan şahıslarda cerrahi sonrasında arttığı ileri sürülen dürtüsel-bağımlılık çeşidindeki davranışlar şunlardır;

Sigaraya başlama ya da mevcut sigara tüketiminde arttırma

Kahve tüketiminde artış

Alkol tüketiminde artış

Ağrı kesici tasarrufunda artış

Kumar, egzersiz, seks ve diyaneti uğraşlar üzere davranışsal bağımlılıklarda artış.

Yapılan çalışmalar çapraz bağımlılığı olan insanların dimağ görüntüleme usullerinde dimağın armağan mekanizmasından sorumlu nahiyelerinde dopamin ismi verilen bir kimyasal hususun ölçüsünün azaldığını göstermektedir. Bu durum husus bağımlılığı olan bireylerin dimağlarında olan durumla birebir örtüşmektedir. Bu benzeşme ölçüsüz yeme davranışı olan kimselerin leziz azıklara yönelmesinin bir çeşit bağımlılık olarak kavramsallaştırılabileceğine işaret etmektedir. Alkol ve husus bağımlılığı ve öteki dürtüsel davranışlar obezite cerrahisine hasta seçiminde değerlendirilmekte ve bu durumların varlığı obezite cerrahisi uygulanmasında dikkate alınmalıdır. Ameliyat öncesi bir bağımlılığın mevcudiyeti ameliyat sonrasında çapraz bağımlılık açısından ayrıyeten bir risk oluşturmaktadır.

Besin Bağımlılığı nedir ? Besin Bağımlılığının Semptomları Nelerdir?

Besin bağımlılığı, bireyin kendini durduramayacak halde besin tüketmesi ve akabinde kilo alımlarının fark edilmesi ile kendini göstermektedir. Yeme bağımlıları, yemeği, gerilim, duygusal çatışma ve günlük meselelerle baş etmek için kullanmaktadır. Birey umumide, yeme davranışlarında bir sorun olduğunun farkındadır.

Besin bağımlılığı, umumiyetle, erken çocukluk periyodundaki yeme davranışları ile şekillenmektedir. Birçok yeme bağımlısı, gerilimli durumlarla başa çıkmayı hiç öğrenememiş ve her devir yemeği bir baş etme yolu olarak kullanmıştır.

Bireyin kimi durumlarda çokça kilosu gözetici hizmet olarak görülmektedir. (örneğin sosyofobik bireyler vb.) Bu bireylerde zayıflama düşünmesi depresyona sebep olabilmektedir. Yeme bağımlıları ölçüsüz kilolu olmanın, sairlerini kendilerinden uzak tutabileceği inancına sahip olabilmektedirler.

Anoreksiya ve bulimia nervozanın bilakis, erkeklerde besin bağımlılığı nispeti epey ziyadedir.

Besin bağımlılığı olan bireyler kilolarının arttığını hissettikleri her an biraz daha diyet yapmaya yaklaşmaktadır. Ama diyet yapmak onlar için bir gerilim ögesi olması sebebi ile tekrar bu gerilim ile başa çıkamayarak çok besin bağımlılığına sebep olmaktadır. Bu döngüyü güçsüzlük, suçluluk, utanma ve başarısızlık hisleri takip etmektedir.

**Diyet ve şiddetli yeme, duygusal sebepler ortadan kaldırılmadıkça, kısır döngü içinde hayat uzunluğu devam edebilmektedir..

Toplumsal hayatta bireyler, besin bağımlılığını yeteri kadar önemsememektedir. Insanlar, tıbbi ve ruhsal tedaviye yönlendirilmesi gerekirken, diyet ve zayıflama merkezlerine yönlendirilmekteler.Anoreksiya ve bulimia üzere, besin bağımlılığı da önemli bir duygusal meseledir, yaratacağı sıhhat sorunları yüzünden mevtle sonuçlanabilmektedir.

Besin Bağımlılığının Belirtileri

Çok yeme

Yemek yemeyi durduramama korkusu

Depresyon

Ölçüsüz yeme sonrası kendini küçümseme yahut aşağılama

Toplumsal aktivitelerden kaçınma

Topluluk içinde az yeme

Kilo verince daha hoş bir hayata sahip olunacağı inancı

Kişinin kendisiyle ilgili, kiloya bağlı olarak geliştirdiği özgüven eksikliği

Çevre ve profesyonel başarısızlığın ziyade kilolara bağlanması

Yeme alışkanlıklarından kaynaklanan fizyolojik ve ruhsal eza

Kilonun, hayatın odak noktası haline gelmesi

Besin bağımlılığının Yaratabileceği Sıhhat Riskleri

Kilo alımı

Hipertansiyon ve halsizlik

Kalp ve dolaşım sistemi şikâyetleri

Hareket kısıtlanması

Adet düzensizlikleri

Diyabet

Eklem şikâyetleri

Varis

Mide ve sindirim sistemi illetleri

Uykusuzluk

Hamilelik sırasında kan zehirlenmesi

Nefes darlığı

Yüksek kolesterol

Kalp buhranı ve mevt

Çapraz Bağımlılık için sağlıklı yollar

Cerrahi operasyon sonrası hastalar çalışılan ekip tarafından armağan olarak düşündükleri yeme davranışlarını farklı ortamlara atfetmeleri gerektiği konusunda bilgilendirilmelidir. Örneğin; egzersiz yapmak. Egzersiz hem kişinin saatlerini düzenlemekte hemde içinde barındırdığı enerjiyi düzenlemesini sağlamaktadır. Eğerki kişi egzersizi armağan döngüsü içerisinde oturtmaya çabalarsa ve bunu alışkanlık haline getirirse kurabiye ve pasta üzere azıkların ölçüsüz alınmasıyla sağlanan durumdakine benzeri bir tesirle dopamin salınımında artışa sebep olmaktadır. Egzersiz insana başlangıçta vücudun sistemi sebebi ile armağan hissi vermemektedir. Lakin kişinin vücudunun alışması ile birlikte âlâ hissettirmeye başlamaktadır. Egzersiz dışında, kişinin kendisine yeni hobiler yaratması ve bu yolla daha etkin devir geçirmesi egzersiz noktasına yapılabilecek alternatif olabilmektedir. Kişinin çevre hayatını düzenlemesi en kıymetli çapraz bağımlılığı önleyici prosedür olabilmektedir.

Uzm. Klinik Psikolog- Bariatrik Psikolog

Merve PEHLİVAN