Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Multiple Skleroz (MS), beyini ve omuriliği etkileyen nörodejeneratif bir hastalıktır MS’te bağışıklık sistemi, sinir hücrelerini çevreleyen bir kılıf olan miyelin kılıfa saldırır Miyelin kılıf hasar gördüğünde de, beyin ile vücudun geri kalanı arasında iletişim problemi ortaya çıkar Son aşamada MS, sinir hücrelerin daha kötü bir duruma gelmesine ve kalıcı hasar almasına neden olur
MS’in belirtileri kişiden kişiye çeşitlilik gösterir Çünkü belirtiler, etkilenmiş olan sinir hücrelerin miktarına ve hangi sinir hücrelerinin etkilendiğine bağlıdır Ciddi düzeyde MS’ten etkilenmiş bazı hastalar bağımsız olarak yürüme yeteneğini kaybedebilirler Bu hastalık, tüm dünyada 2,5 milyon insanı etkilemektedir
Multiple Skleroz’un Belirtileri
MS belirtileri, etkilen sinir hücrelerinin sayısına ve türüne bağlı olarak kişiden kişiye değişebilir
Bu belirtiler:
Bir veya daha fazla uzuvda zayıflık ve hissizlik
Genelde bir gözde kısmi ya da tamamen görme kaybı
Çift görme
Vücudun bir kısmında karıncalanma ya da acı hissi
Alışılmadık bir yürüme biçimi
Konuşma bozukluğu
Bitkinlik
Epilepsi
Depresyon
Kas kasılması ve spazmlar
İdrar kesesinde fonksiyon bozukluklarıdır
Yukarıdaki belirtilerden herhangi biri ile karşılaşıldığında, kişi mutlaka bir doktora başvurmalıdır
Çoğu MS hastasında, bazen iyileşen bazen de kötüleşen bir tablo görülür Başka bir deyişle, Belirtiler hafifleşip kaybolmaya başladıktan sonra tekrar kötüleşebilir Ayrıca, hastalarda yeni belirtiler görülebilir ya da var olan belirtiler kötüye gidebilir Kötüleşen belirtiler genelikle hareket ve yürüme bozukluğu ile ilgilidir Hastalığın ilerlemesi kişiden kişiye değişir
Multiple Sklerozun Nedenleri
MS’in kesin nedeni bilinmemektedir MS’te bağışıklık sistemi vücudun kendi dokularına saldırdığı için, otoimmün hastalıklar sınıfındadır Sonuç olarak, bağışıklık sistemi miyelini parçalar
Miyelin, nöronlarda bulunan akson isimli yapıyı çevreden yalıtan bir kılıf görevi gören, ağırlıklı olarak yağ asitlerinden oluşan bir yapıdır Yapı ve işlev olarak, elektrik tellerini dış ortamdan yalıtan kablolara benzetilebilir Koruyucu miyelin hasara uğradığında, sinir hücreleri çıplak kalır Sinir hücreleri aracılığıyla sinyal iletimi sırasında, sinyal bloke olabilir ya da daha yavaş iletilebilir Sinir hücreleri de hasara uğrayabilir
Bazı insanların neden MS’e yakalandığı ve diğerlerinde neden MS görülmediğinin sebebi tam olarak bilinmemektedir MS riskinin, genetik ve çevresel faktörlerin kombinasyonu ile belirlendiği düşünülmektedir
Multiple Skleroz Risk Faktörleri
Yaş: MS her yaşta ortaya çıkabilir Fakat, en yaygın olarak yaşları 15 ile 60 arasında olan kişilerde görülür
Cinsiyet: Kadınlarda MS gelişme olasılığı erkeklere kıyasla iki kat daha fazladır
Aile geçmişi: Ebevenlerden ya da kardeşlerden birinde MS görülmüş olması, riski arttırır
Bazı enfeksiyonlar: EpsteinBarr gibi bazı virüslerin MS ile ilişkili olduğu bilinmektedir
Irk: Özellikle Kuzey Avrupa kökenli beyaz ciltli kişilerde MS, diğer ırklara göre daha yaygın görülür
Bazı otoimmün hastalıklara sahip olmak: Eğer kişide tiroid hastalığı, tip 1 diyabet ya da inflamatuar bağırsak hastalığı varsa, MS geliştirme riski daha fazladır
Sigara içmek: Sigara içen kişilerde, bazı MS belirtileri görülüyorsa, MS geliştirme riskleri yüksektir
Multiple Skleroz Tanısı
MS için spesifik bir test yoktur MS’in tanısı, hastada görülen belirtilere göre koyulur
Tanı için, doktor bazı testler önerebilir
Bu testler:
Kan testi: Bu test, belirtileri MS’e benzeyen diğer hastalıkları belirlemede kullanılır Buna ek olarak, MS’e özgü işaretleri saptayan testler geliştirilmeye devam etmektedir
Omurilikten sıvı alınması: Omurilik kanalından az miktarda sıvı örnek olarak alınır ve laboratuvarda analiz edilir Bu örnek, MS ile ilişkili olan antikorlarda bir anormallik olup olmadığını gösterir Ayrıca bu sayede, belirtileri MS’e benzeyen diğer hastalıkların varlığı da ortaya çıkabilir
MRI: Beyin ve omurilikte, MS sonucu ortaya çıkan lezyonlar görüntülenebilir
Multiple Skleroz Tedavisi
Günümüzde MS için kesin bir tedavi yöntemi henüz yoktur Fakat hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve belirtileri hafifletmek için bir takım tedavi yöntemleri uygulanmaktadır
Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için beta interferonlar gibi, bağışıklık sisteminin sinir hücrelerine saldırmasını önlemek için bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar hastaya verilir Fakat bu ilaçların vücutta karaciğer hasarı oluşturma ve kanser oluşumunu tetikleme gibi yan etkileri vardır
Belirtileri hafifletmek için ise, kas gevşeticiler ve fiziksel terapi uygulanır Bunlara ek olarak, bitkinliği azaltmak için doktor ilaç verir Ayrıca, belirtileri azaltmak için MS hastasının da hayatında yapacağı bazı değişiklikler vardır Bunun için hasta; düzenli olarak dinlenmeli, egzersiz yapmalı, omega3 ve D vitamini açısından zengin bir diyet yapmalı ve stresten uzak durmalıdır
MS Tedavisi İçin Yapılan Bilimsel Çalışmalar
MS hastalığında ortaya çıkan nöron dejenerasyonunu onarmak için ve miyelin sentezleyen oligodendrosit hücrelerini takviye etmek için nöral kök hücrelerden yararlanma fikri ortaya çıktı Nöral kök hücreler, nöron ve oligodendrosit gibi farklı sinir hücrelerine dönüşebilme kapasitesine sahiptirler Farelerde oluşturulan MS modelinde, nöral kök hücreler beyine aktarılmıştır Aktarılan nöral kök hücrelerin, oligodentrositlere farklılaşamadığı gözlemlenmiştir Buna rağmen, MS’in neden olduğu kanbeyin bariyerindeki hasarları onarabildiği gözlemlenmiştir
Hastaların kendi deri hücrelerinden uyarılmış pluripotent kök hücrelerinin elde edilip, nöron hücrelerine farklılaştırıldığı teknoloji de fare modelinde kullanılmıştır Fakat burada, uyarılmış pluripotent kök hücrelerinden kaynaklanan bazı sorunlar ortaya çıkmıştır Bunlardan biri, transfer edilen kök hücrelerin MS koşulunda bağışık sisteminin saldırısı altında hayatta kalıp, farklılaşamamasıdır Diğer bir sorun ise, uyarılmış pluripotent kök hücrelerinin içerdikleri aktif cMyc onkogeni nedeni ile tümör oluşturabilmelidir Bu sorunlardan dolayı, kök hücrelerin tedavi olarak kullanılabilmesi için daha çok çalışma yapılmalıdır Bunun için, hücre aktarımından sonra bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanılması ve deri hücrelerinin uyarılmış pluripotent kök hücre aşamasını atlayarak doğrudan nöral öncü kök hücrelere farklılaşacak şekilde programlanmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır Yapılan araştırmaların sonucuna göre, deri hücrelerinin kök hücrelere programlanması üzerinden yapılan çalışmalar, bu tehlikeli hastalık için en umut verici yöntemler olarak ortaya çıkmaktadır
Kaynakça:
1) :wwwmayoclinicorgdiseasesconditionsmultiplesclerosisdiagnosistreatmentdrc20350274
2) Xie ve ark Induced stem cells as a novel multiple sclerosis therapy Curr Stem Cell Res Ther 2019 ; 11(4): 313320
MS’in belirtileri kişiden kişiye çeşitlilik gösterir Çünkü belirtiler, etkilenmiş olan sinir hücrelerin miktarına ve hangi sinir hücrelerinin etkilendiğine bağlıdır Ciddi düzeyde MS’ten etkilenmiş bazı hastalar bağımsız olarak yürüme yeteneğini kaybedebilirler Bu hastalık, tüm dünyada 2,5 milyon insanı etkilemektedir
Multiple Skleroz’un Belirtileri
MS belirtileri, etkilen sinir hücrelerinin sayısına ve türüne bağlı olarak kişiden kişiye değişebilir
Bu belirtiler:
Bir veya daha fazla uzuvda zayıflık ve hissizlik
Genelde bir gözde kısmi ya da tamamen görme kaybı
Çift görme
Vücudun bir kısmında karıncalanma ya da acı hissi
Alışılmadık bir yürüme biçimi
Konuşma bozukluğu
Bitkinlik
Epilepsi
Depresyon
Kas kasılması ve spazmlar
İdrar kesesinde fonksiyon bozukluklarıdır
Yukarıdaki belirtilerden herhangi biri ile karşılaşıldığında, kişi mutlaka bir doktora başvurmalıdır
Çoğu MS hastasında, bazen iyileşen bazen de kötüleşen bir tablo görülür Başka bir deyişle, Belirtiler hafifleşip kaybolmaya başladıktan sonra tekrar kötüleşebilir Ayrıca, hastalarda yeni belirtiler görülebilir ya da var olan belirtiler kötüye gidebilir Kötüleşen belirtiler genelikle hareket ve yürüme bozukluğu ile ilgilidir Hastalığın ilerlemesi kişiden kişiye değişir
Multiple Sklerozun Nedenleri
MS’in kesin nedeni bilinmemektedir MS’te bağışıklık sistemi vücudun kendi dokularına saldırdığı için, otoimmün hastalıklar sınıfındadır Sonuç olarak, bağışıklık sistemi miyelini parçalar
Miyelin, nöronlarda bulunan akson isimli yapıyı çevreden yalıtan bir kılıf görevi gören, ağırlıklı olarak yağ asitlerinden oluşan bir yapıdır Yapı ve işlev olarak, elektrik tellerini dış ortamdan yalıtan kablolara benzetilebilir Koruyucu miyelin hasara uğradığında, sinir hücreleri çıplak kalır Sinir hücreleri aracılığıyla sinyal iletimi sırasında, sinyal bloke olabilir ya da daha yavaş iletilebilir Sinir hücreleri de hasara uğrayabilir
Bazı insanların neden MS’e yakalandığı ve diğerlerinde neden MS görülmediğinin sebebi tam olarak bilinmemektedir MS riskinin, genetik ve çevresel faktörlerin kombinasyonu ile belirlendiği düşünülmektedir
Multiple Skleroz Risk Faktörleri
Yaş: MS her yaşta ortaya çıkabilir Fakat, en yaygın olarak yaşları 15 ile 60 arasında olan kişilerde görülür
Cinsiyet: Kadınlarda MS gelişme olasılığı erkeklere kıyasla iki kat daha fazladır
Aile geçmişi: Ebevenlerden ya da kardeşlerden birinde MS görülmüş olması, riski arttırır
Bazı enfeksiyonlar: EpsteinBarr gibi bazı virüslerin MS ile ilişkili olduğu bilinmektedir
Irk: Özellikle Kuzey Avrupa kökenli beyaz ciltli kişilerde MS, diğer ırklara göre daha yaygın görülür
Bazı otoimmün hastalıklara sahip olmak: Eğer kişide tiroid hastalığı, tip 1 diyabet ya da inflamatuar bağırsak hastalığı varsa, MS geliştirme riski daha fazladır
Sigara içmek: Sigara içen kişilerde, bazı MS belirtileri görülüyorsa, MS geliştirme riskleri yüksektir
Multiple Skleroz Tanısı
MS için spesifik bir test yoktur MS’in tanısı, hastada görülen belirtilere göre koyulur
Tanı için, doktor bazı testler önerebilir
Bu testler:
Kan testi: Bu test, belirtileri MS’e benzeyen diğer hastalıkları belirlemede kullanılır Buna ek olarak, MS’e özgü işaretleri saptayan testler geliştirilmeye devam etmektedir
Omurilikten sıvı alınması: Omurilik kanalından az miktarda sıvı örnek olarak alınır ve laboratuvarda analiz edilir Bu örnek, MS ile ilişkili olan antikorlarda bir anormallik olup olmadığını gösterir Ayrıca bu sayede, belirtileri MS’e benzeyen diğer hastalıkların varlığı da ortaya çıkabilir
MRI: Beyin ve omurilikte, MS sonucu ortaya çıkan lezyonlar görüntülenebilir
Multiple Skleroz Tedavisi
Günümüzde MS için kesin bir tedavi yöntemi henüz yoktur Fakat hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve belirtileri hafifletmek için bir takım tedavi yöntemleri uygulanmaktadır
Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için beta interferonlar gibi, bağışıklık sisteminin sinir hücrelerine saldırmasını önlemek için bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar hastaya verilir Fakat bu ilaçların vücutta karaciğer hasarı oluşturma ve kanser oluşumunu tetikleme gibi yan etkileri vardır
Belirtileri hafifletmek için ise, kas gevşeticiler ve fiziksel terapi uygulanır Bunlara ek olarak, bitkinliği azaltmak için doktor ilaç verir Ayrıca, belirtileri azaltmak için MS hastasının da hayatında yapacağı bazı değişiklikler vardır Bunun için hasta; düzenli olarak dinlenmeli, egzersiz yapmalı, omega3 ve D vitamini açısından zengin bir diyet yapmalı ve stresten uzak durmalıdır
MS Tedavisi İçin Yapılan Bilimsel Çalışmalar
MS hastalığında ortaya çıkan nöron dejenerasyonunu onarmak için ve miyelin sentezleyen oligodendrosit hücrelerini takviye etmek için nöral kök hücrelerden yararlanma fikri ortaya çıktı Nöral kök hücreler, nöron ve oligodendrosit gibi farklı sinir hücrelerine dönüşebilme kapasitesine sahiptirler Farelerde oluşturulan MS modelinde, nöral kök hücreler beyine aktarılmıştır Aktarılan nöral kök hücrelerin, oligodentrositlere farklılaşamadığı gözlemlenmiştir Buna rağmen, MS’in neden olduğu kanbeyin bariyerindeki hasarları onarabildiği gözlemlenmiştir
Hastaların kendi deri hücrelerinden uyarılmış pluripotent kök hücrelerinin elde edilip, nöron hücrelerine farklılaştırıldığı teknoloji de fare modelinde kullanılmıştır Fakat burada, uyarılmış pluripotent kök hücrelerinden kaynaklanan bazı sorunlar ortaya çıkmıştır Bunlardan biri, transfer edilen kök hücrelerin MS koşulunda bağışık sisteminin saldırısı altında hayatta kalıp, farklılaşamamasıdır Diğer bir sorun ise, uyarılmış pluripotent kök hücrelerinin içerdikleri aktif cMyc onkogeni nedeni ile tümör oluşturabilmelidir Bu sorunlardan dolayı, kök hücrelerin tedavi olarak kullanılabilmesi için daha çok çalışma yapılmalıdır Bunun için, hücre aktarımından sonra bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanılması ve deri hücrelerinin uyarılmış pluripotent kök hücre aşamasını atlayarak doğrudan nöral öncü kök hücrelere farklılaşacak şekilde programlanmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır Yapılan araştırmaların sonucuna göre, deri hücrelerinin kök hücrelere programlanması üzerinden yapılan çalışmalar, bu tehlikeli hastalık için en umut verici yöntemler olarak ortaya çıkmaktadır
Kaynakça:
1) :wwwmayoclinicorgdiseasesconditionsmultiplesclerosisdiagnosistreatmentdrc20350274
2) Xie ve ark Induced stem cells as a novel multiple sclerosis therapy Curr Stem Cell Res Ther 2019 ; 11(4): 313320
