Muhasebenin temel kavramlari

Muhasebenin Esas Kavramları

Muhasebe işlemleri ve olayları kaydederken belirtilmiş prensiplere uyar Bu Nedenle, muhasebe ıuygulamaları belirtilen kurallara dayanmış ve gerçekte ortaya çıkabilecek bazı karışıklıklar önlenmiş olur Mu*hasebenin esas kavramları ve prensipleri Amerikan Yeminli Hesap Uzmanları Enstitüsü'nün Muhasebe Prensipleri Kurulunun yayınladığı bültenlerde yer almıştır Muhasebenin temel kavramları muhasebe bilgisinin bir esasa dayanmasını, bu bilgiyi kullananlara sağlıklı, tu*tarlı ve karşılaştırılabilir data sunulmasını sağlar



Esas muhasebe kavramları şu şekilde sıralanmışiır



a Sosyal Sorumluluk Kavramı

b Şahsiyet kavramı

c İşletmenin sürekliliği kavramı

d Para ölçüsü (parayla ölçülme) kavramı

e Dönemsellik kavramı

f Maliyet esası kavramı

g Tarafsız doküman (tarafsızlık ve belgelendirme) kavramı

h Tutarlılık kavramı

i Muhafazakarlık (ihtiyatlılık) kavramı

j Tam açıklama kavramı

k Önemlilik kavramı

I Özün önceliği kavramı



Birincil beş kavram işletme ile ilgili olup, işletme ile muhasebe fonk siyonları arasındaki ilişkiyi kurar Bunlara esas varsayımlar da den mektedir Temel muhasebe kavramlarının son yedisi ise tamamen muhasebe tescil düzeni ve rapodama tekniği ile ilgili kavramlardır



Sosyal yükümlülük kavramı; muhasebenin ahlaklı, adaletli ve nesnel olması gerektiğini, işletmeyle ilgili dağıtılmış gruplara (hissedarlar, çalışanlar, müşteriler, satıcılar, tüketiciler, devlet) reel ve doğru bilgileri eksiksiz ve nesnel bir şekilde sunması gerektiğini açıklama eder



Kişilik kavramı; işletmenin işletme sahiplerinden ve üçüncü şahıslardan öbür bir kişiliğe âahip olduğunu buna alt olarakta işletmeye konan varlıkların işletmenin kişiliğine ait olduğunu kabul eder Kişilik kavramı sebebiyle işletme sahiplerince işletmeye konan anapara işletmenin kişiliğine ait olmakta buna karşılık, işletme konan sermaye kadar işletme sahiplerine borçlanmaktadır Işletme sahiplerinin kişisel işlemleri bu kavram sebebiyle işletmenin kâr ve zararını etkilemez



İşletmenin sürekliliği kavramında işletmenin belirsiz bir zaman faa*liyetine devam edeceği varsayılmaktadır Böylece belirtilen süreler so*nunda işletmenin tasfiyesi, düşünülmemekte ve işletme varlıklarını piyasa değeri ile değerlendirme probleminden kaçınılmaktadır Fakat günümüzde enflasyon muhasebesinin uygulanması ile bu kavramın kabul ediliş sebepleri geçerliliğinikaybetmiştir



Para ölçüsü kavramı, muhasebenin işletme faaliyetlerini kayde*derken standart bir ölçü birimi ile itade etmesi gerektiğini açıklar Bu 8lçü birimi muhasebenin uygulandığı üilkenin para birimidir Para öl*çüsü kavramı para biriminin değer zamanla bir değişme olma*dığını kabul eder Para biriminin satınalma gücü sabittir Bu kavramın kabul ettiği para biriminin satın alma gücünün değişmediği varsayımı günümüzde geçerliliğini kaybetmiştir Enflasyon muhasebesinde pa*ra birimi ile açıklama edilen işlemler bugünkü satınalma gücünü ifade edecek katsayılarla çarpılarak aktüel değerler haline getirilmektedir



Dönemsellik kavramı, işletmenin faaliyetlerinin neticesinin görüle*bilmesi için kabul edilmiştir Böylece, genellikle bir takvim yılı olan muhasebe dönemi itibariyle işletme faaliyetleri değerlendirilerek işlet*menin kairı ya da zararı hesaplanır Muhasebe dönemi başında bütün hesapların açılması ve muhasebe dönemi sonunda tüm hesapların kapatılması bu kavram sebebiyledir Her muhasebe dönemi başında bir önceki dönem sonunda kapatılmış hesapların yeniden açılması işletmenin devamlılığı kavramını evraklar üstünde yerine getirmiş ol*maktadırMuhasebe dönemi bazı özel durumlarda bir yıllık yılından az ya da fazla olabilir



Maliyet kavramı işletmeye alınan kıymetlerin yapılan harcamala*rın ve sağlanan gelirlerin elde edildikleri tutarlarla kaydedilmesini itade eder Bu kavram vasıtasıyla gerçekte ortaya çıkabilecek işletme faaliyetlerinin kaydedilmesi ile ilgili karışıklıklar önlenmiştir Bu kavram da günümüzde geçerliliğini kaybetmişttr Gelişmiş ülke*lerde işletme değerlerinin maliyet değeri ile olan girişleri dönem son*larında aktüel değerlerine göre düzeltilmektedir



Nesnel belge kavramı, işlemler ve olaylar muhasebe detterlerine kaydedilirken mutlaka bir müsbet belgeye dayandırılması gerektiğini belirtir İşletme faaliyetleri tarafsız bir belgeye dayandırılırken evrak*nin gerçek ve geçerli olması, belge üzerindeki rakamlarla defter kayıtlarının uyuşması gerekmektedir



Tutarlılık kavramı, muhasebe tescil ve raporlama sisteminin yıllar baştan başa sürekli bir şekilde uygulanması gerektiğini ifade eder Bu kavramın uygulanması ile işletmenin farklı dönemlerdeki mali tablola*n aralarında, benzer sektördeki işletmelerin finansal tabloları arasında istikrarlı*lık bulunacaktır Şüphesiz gelişen ve değişen şartlar karşısında işlet*melerin hesap planları ve raporlama teknikleri bu değişikliklere ce*vap verecek esnekliğe sahip olarak hazırlanmaktadır



Muhafazakarlık kavramı, temkinli, sağduyulu olma şeklinde açıklan*mıştır İşletmenin karşılaştığı ya da karşılaşabileceği zararlar için karşılık ayırmasını, gelecekteki gelişmesini sağlayabilmesi için karın bir kısmını dağıtmayarak ihtiyat (değiştirme akçe) olarak ayırmasını açıklama eder



Bütün açıklama kavramı ise finansal tabloların işletmeye ait tüm olayları tam ve detaylı olarak göstermesi gerektiğine işaret eder Açıklanması gereken bilgiler, işletmenin mevcut durumu ile ilgili bilgi*ler ve gelecekte gerçekleşmesi ihtimal dahilinde olan olaylarla ilgili bilgiler olarak gruplandırılabilir İşletmenin mevcut durumu ile ilgili bil*gilere mali tablolardaki bilgiler, ipotekli veya rehinli değerler, kullanı*mı şarta emrindeki paialar, vadesi geçmiş borç ve alacklar misal göste*rilebilir Gelecekte gerçekleşmesi olası olaylarla ilgili bilgilere de, demin karara bağlanmamış davalar, stokların ve iştiraklerin piyasa değerindeki düşüşler, örnek olarak gösterilebilir İşletmeler, mali tab*lolarda yer almayan oysa işletme ile ilgili karar alıcıların kararlarını etkileyecek bilgiteri parasal tabloların dip notlarında belirtmelidirler



Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi ya da finansal bir olayın nlsbi önem ya da değerinin mali analizlerde ya da alınacak kararlarda etkili olacak düzeyde olması durumunda bu hesap veya fınansal olayların finansal tablolarda yeralması gerektiğini açıklama eder



Özün önceliği kavramına kadar, işlemlerin muhasebeye yansıtıl*masında ve onlara ilişkin değerlemelerin yapılmasında, işlemlerin bi*çimleri ile özleri aralarında farklılık çıkarsa biçimlerinden çok özlerine öncelik verilmesi gerekmektedir



Kavramların işletmeler açısından geçerliliği bulunmadığı ya da ortadan kalktığı durumlarda bu husus mali tabloların eklerinde belir*tilir *