Modern Turk Tiyatrosu

Modern Tiyatro, Modern Turk Tİyatrosu ozellikleri,

Modern Turk Tiyatrosu

Cumhuriyet devri:
Modern Turk Tiyatrosundan kasıt Cumhuriyetin ilanından gunumuze dek olan zamandırOsmanlı imparatorluğunun cokuşu ve Cumhuriyetin ilanı ile tiyatro gibi kamusal gorevini en yaygın bicimde gercekleştirecek bir sanat dalının gelişmesi icin olanaklar hazırlanmıştırCumhuriyet doneminin ilk yıllarında bocalama,daha sonra ortaya cıkan bilinclenme,sorunların tanınması ve cozumlenmesi bu doneminin getirdiği olgulardırDevletin sanatı desteklemesi ile teknik kadrolar gelişmiştirHalk evleri yoluyla eğitim,odenekli tiyatroların ve okulların kurulması Cumhuriyetin getirdiği değişikliklerdirAncak bu ilgi sonradan azalmış ve ortaya cıkan gevşeklik Devlet eliyle yonetilen sanat kurumlarına da yansımıştır27 Mayıs hareketinin ardından değişen sadece siyasi yapı olmamıştır, tiyatro da etkilenmiştirZira tiyatro toplumsal ve siyasal olaylardan etkilenen bir sanat dalıdır
Cumhuriyetin ilk yıllarında Osmanlıda olduğu gibi oyunlar aynen Batıdan alınıp aktarılmıştırYazarlarımız oyunlarında genellikle toplumsal sorunlara değinmişlerdir61 Anayasasından sonra yazarlarımız daha rahat calışmışlardırCunku istedikleri konulara yonelebilmişlerdirYasaklayıcı zihniyet eskiye oranla etkisini kaybetmiştir
Cumhuriyet donemi kendi icinde ceşitli evrelerden oluşmuşturBunlar;
1)1Dunya Savaşı kuşağı
2)Cumhuriyetin ilk 20 yılında cıkan yazarlar
3)2 Dunya savaşı kuşağı
4)1950 kuşağı
5)1960 kuşağıdır

1Dunya Savaşı Kuşağı:
Gerek ilk dunya savaşı gerekse Kurtuluş savaşı bu donem tiyatrosunda iz bırakmıştırBu kuşağın en onemli tiyatro yazarı Musahipzade CelaldirYazar oyunlarını gecmişin olaylarından alır(Selma haric)oyunlar gunumuze de ışık tutmaktadırBaşlıca oyunları Balaban Ağa,PazartesiPerşembe,Fermanlı Deli Hazretleri,Atlı Ases Ve Gulsum,Kafes ArkasındadırBu kuşağın başka bir onemli yazarı Reşat Nuri GultekindirBaşlıca oyunları İstiklal,Yaprak Dokumu,Eski ŞarkıdırBaşka bir yazar Huseyin Rahmi GurpınardırKadın Erkekleşince adlı oyunu yazmıştırAnlaşılacağı uzere bu donemde Ataturk Turkiyesinin devrimci niteliği,cağdaş medeniyetler seviyesine ulaşma isteği etkilidir

2)Cumhuriyetin ilk 20 yılındaki yazar kuşağı:
Bu evrenin yazarları genellikle ruhsal celişkiler,değer yargılarının değişmesi,efsanelere yonelerek ulusculuğu getiren duşuncelere yonelmişlerdirNazım Hikmet,Necip Fazıl Kısakurek eserlerinde kişilerin ruh hallerini cok iyi belirtmişlerdirAyrıca Vedat Nedim TorKor adlı oyunu,Cevdet Kudret Tersine Akan Nehri,Halit Fahri hayaleti, Faruk Nafiz Camlıbel Yayla Kartalını yazmıştırCumhuriyetin ilanından sonra Nazım Hikmet ekonomik acıdan somuru konusunu işlemiştirAyrıca bu donemde ulkuculuğun de ovulduğu destanlardan yaralanılarak meydana getirilmiş eserler vardır

3)2 Dunya Savaşı Kuşağı:
Bu yazarlarımız eserlerinde batılılaşma duşuncesinin nasıl yanlış anlaşıldığını işlemişlerdirAile teması sadece dar ahlak kuralları icerisinde değil,aynı zamanda ekonomik durumu icerisinde de ele alınırBu kuşağın belli başlı uc onemli yazarı vardırAhmet Kutsi Tecer,Cevat Fehmi Başkut ve Ahmet Muhip Dranastır

4)1950 Kuşağı:
Cumhuriyet doneminin hem oyun yazarlığı hem de ceşitli tiyatro yonelişleri acısından en yoğun kuşağıdırSorunları sadece belirtmeyen aynı zamanda cozum de sunan bir anlayış hakimdirBu kuşağın dort onemli ozelliği vardırBunlar bireyden topum sorunlarına yonelme,olaylardan ve durumlardan toplum sorunlarına yonelme,evrensel anlamda sorunlar ve bu yoldan toplumu irdeleme ve son olarak koy sorunlarını irdelemedirBu kuşağın onemli yazarları Melih Cevdet Anday,Haldun Taner,Nazım Kurşunlu,Cetin Atlan,Turgut Ozakman,Aziz Nesin,Orhan Asena,Necati Cumali,Recep Bilginer,Cahit Ataydır

5)1960 Kuşağı:
Bu kuşak daha onceki kuşaktan politik eğilimleri ve daha sert olmalarıyla ayrılırBu donemde sadece toplumsal sorunlar değil Turkiyenin dış politikası da eleştiriliryazarlar arasında bu donemde uc farklı eğilim vardırBunlar toplum duzensizlikleri dunya siyaseti ve nedenlerine genellemesine yoneliş,efsane yada tarihe dayanarak cağın eleştirisi ve son olarak insanlık sorunları uzerine genellemesine yoneliştirOnemli yazarlar Sermet Cağan,Adalet Ağaoğlu,Kerim korcan,Vasıf Ongoren,Turan Oflazoğludur

Muhsin Ertuğrul
Turk Tiyatrosunu gelişmesi icin calışmış ve Turk Tiyatrosunun babası diye anılan Muhsin Ertuğrul sahneye ilk 1909da Burhanneddin Kumpanyası ile cıkmıştırYabancı ulkelerde unlu sanatcıları tanımıştır,yanlarında calışmıştırDaha sonra arkadaşlarıyla kurduğu toplulukla Cumhuriyet tiyatrosunun ilk topluluğu olmuşturDarulbedayi adlı tiyatro dergisini cıkarmıştırTiyatro Meslek Okulu acmıştırCeşitli şehir tiyatrolarında calışmıştırBunlara başkanlık etmiştir

1970den bu yana Turk Tiyatrosu
Bilindiği gibi yetmişli yıllar toplumsal huzursuzlukların yoğun olduğu donemlerdir12 Eylul harekatı ve 12 Mart muhtırası sanatı da etkilemiştirZaten tiyatroyu toplumsal yaşayıştan ayırmak mumkun değildirYetmişlerin başarında durmadan coğalan ozel tiyatrolar dikkatimizi cekmektedirBelli oyunlarda on plana cıkan oyuncular kendi tiyatroları kurmuşlardırVe onemli oyunları cok yeterli olmayan kadrolarla oynamışlardırKalite de bir duşukluk olmuşturOzel tiyatrolar daha cok guldurulerle seyirci kazanmak isterken sloganist sol taktiğiyle de ticari kaygılarını karşılamaya calışmışlardırDostlar Tiyatrosu ve Kent Oyuncuları bu donemde kurulmuşturHalk evlerinin kapatılması bir cok şeyde olduğu gibi tiyatroda da olumsuz etki yapmıştırOyun yasaklamaları bu donemi ilginc bir duruma getirmiştir60lı yıllarda başlayan geleneksel tiyatrodan cıkarak cağdaş bir sentez yakalama yonelişi ozellikle bu donemde yoğunluk kazanmıştırSonradan ozel tiyatrolar ekonomik nedenlerden dolayı kapanmaya başlamıştırTiyatro bunalıma girmiştirCunku Cumhuriyet yıllarındaki desteklerden,calışmalardan başka yeni calışmalar yapılmamıştırBu bunalım zamanla iyice belirginleşmiştirAncak bu noktada yabancı ulkelerdeki bunalımla bizim ulkemizdeki bunalımı ayırmak gerekirBizim tiyatromuz batıyı taklit ettiği icin bir sıradanlık yaşamaktadırBatı ise teknolojik gelişmelerle değişen toplum duzenlerini anlatmak icin kullanılan cok fazla tiyatro akımlarının yorgunluğunu yaşamaktadır75li yıllarda tiyatro uzerinde baskılar artmıştırAma gelişmeler yaşanmaktadırMuhsin Ertuğrulun cabasıyla cocuk tiyatroları kurulmuştur77 donemi tiyatrolar icin bir soluk alma donemi olmuşturYeni hukumet sanata onem verince bazı sorunlar cozumlenir gibi olmuştur78 yılında Muhsin Ertuğrul hayata gozlerini yummuşturBu tiyatromuz icin buyuk bir kayıptır
70den bu yana oyun yazarlığında azalma gorulurBunda baskılar ve yasaklamaların etkisi vardıronemli oyunlar şunlardırTuran Oflazoğlunun Genc OsmanBizans DuştuKosem Sultan3selim,Ozdemir Nutkunun Soylevi tarihsel oyunlardırVasıf Ongoren Asiye Nasıl Kurtulur ile toplumsal sorunları Almanya Defteriyle gurbetci sorunlarını dile getirmiştirOrhan Asena Seyişbaşı Konağıyla aile ilişkilerini,Aziz Nesin ve Haldun Taner taşlamalı gulduruleriyle toplumsal sorunları anlatmıştır

Bu tur tiyatrolar ulkemizde 19yydan sonra başlamıştırCumhuriyetin ilanıyla duzenli bir odeneğe kavuşmuşlardır1931 yılında Şehir Tiyatrosu adını almıştırŞehir tiyatrosu ulkenin iniş cıkışına gore bir gelişim gostermiştirCeşitli evrelerden gecmiştirBunlar Dağınıklık Donemi,İlk duzenli donem,Gelişim Donemi,Savaş sonrası donemi ve Yukselme donemidir1966dan sonra da ceşitli evreler meydana gelmiştir
1)Şaşkınlık donemi:
Muhsin Ertuğrulun kusup kitapları arasına gitmesiyle bu kurum bir tutarsızlık yaşamıştırDolayısıyla bir cok genc oyuncu şehir tiyatrosundan ayrılmıştırErtuğrulun kusmesi siyasilerin kendisini şehir tiyatroları başkanlığından almalarındandırHer ne kadar sonradan goreve cağrılsa da bunu kabul etmemiştir
2)Canlanma Donemi:
Zobunun gorevden ayrılması ile şehir tiyatrolarının başına tekrar Muhsin Ertuğrul getirilmiştirParlak tasarılarıyla tiyatroya canlılık katmıştırGeniş yığınlara eserleri ***urmuşturAyrıca cevresinde kendisini destekleyen bir de genclik bulunmaktaydı
3)Atılım Donemi:
Donemin belediye başkanın şehir tiyatrosuna el koyunca Ertuğrul gorevine gelmemiş ve sonra gorevinden ayrılmıştırHayati Asılyazıcının goreve gelmesiyle tiyatronun kadrosuna genc oyuncular dahil edilmiş ve tiyatro gelişmiştirVe 1980 yılına dek atılımlar devam etmiştir
4)1980den sonra geriye duşuş:
Değişen belediye başkanı Asılyazıcıyı gorevden almış ve yerine Vasfi Rıza Zobuyu atamıştırZobu kendi huyuna suyuna giden oyunların oynanmasına izin vermiştirBu da Tiyatromuza zarar vermiştirZobu semt tiyatrolarını teker teker kapatmaya başlamıştır Anlaşılacağı uzere siyasi baskılar tiyatromuz uzerinde cok etkili olmuştur

Ozel Tiyatrolar

Ozel tiyatrolar genel olarak ya sanatsal kaygı gutmuştur ya ticari kaygı gutmuşturTicari kaygı gudenler zamanla şovlara yonelmişlerdir ama devletin 1982 yılında ozel tiyatrolara odenek ayırmasıyla bir canlanma meydana gelmiştirYetmişli yıllarda cıkan surekli tiyatrolar icerisinde Genco Erkalın yonettiği Dostlar tiyatrosu,Kenter kardeşlerin Kent Oyuncuları,Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu,Nejat Uygur Tiyatrosu vb tiyatrolardırAyrıca 80li yılların başından başlayarak Anadolunun bazı amator topluluklarının bir bolge tiyatrosu niteliğinde gorev yaptıkları da izlenmektedir

Cocuk Tiyatrosu

70li yılların başlarından itibaren gelişme gostermiştirPedagoglar psikologlar ve eğitimciler ortak calışmalar yapmışlardır ve cocuk tiyatrosuyla daha bilimsel ilgilenilmiştirHaldun Taner ve MErtuğrulun yonlendirmeleriyle ACOK (Anadolu Cocuk Oyunları Kolu) kurulmuşturAyrıca ceşitli cocuk oyunlar ı toplulukları kurulmuş ve oyunlar sergilenmiştirACOK Hamburgda duzenlenen festivalde başarı kazanmıştır
ACOK tan başka uzerinde durulması gereken başka bir topluluk Salih Kalyon tarafından kurulmuş ACTdir(Ankara Cocuk Tiyatrosu)