Mobbing...

Mobbing Hissi hücum Ayrımcılık Örgütsel korkutma Özellikle Amerika ve Almanya’da son senelerin en dikkat çeken konularından biri olan “mobbing, Türkiye’de az önce üzerine pozitif düşülmeyen bir vaka O Kadar fakat, uzmanlar bu kelimenin tam karşılığı konusunda akıl birliğine bile varmamış Kavram olarak böylece bilinmese de, iş hayatına atılmış olan neredeyse herkesin aşina olduğu bir olgu olan mobbing, İngilizce'de örgütsel zorlamaanl gelen “mob kelimesinden geliyor Türkçe'de bütün karşılığı olmamakla beraber, rutin kullanımının birine karşı cephe oluşturma, duygusal saldırıda yeralma seslenmek olduğu söylenebilir Mobbing terimi ilk olarak hayvan davranışlarını inceleyen Konrad Lorenz tarafından 1960'lı yıllarda kullanıldı Lorenz’in bu kelimeyle tanımlama etmeye çalıştığı şey, küçük hayvan gruplarının büyük bir hayvana karşı toplu şekilde atağa kalkma durumuydu Konrad Lorenz’den sonra aynı terimi PeterPaul Heinemann çocuklardan kurulu bir grubun yalnız bir çocuğa hitabe alıp zarar vermesini tasvir etmek için kullandı İki kullanımda da iki taraflı olan şey, grup oluşturan bireylerin tek kalmış bir bireye zarar vermesiydi Sonraları, Amerika odaklı araştırmalarda, örgütsel çalışmaların yürütüldüğü eğitim birimleri, askeri birimler ya da iş yerlerindeki örgütsel saldırılar için diğer başka terimler kullanılmaya başlandı Okullardaki örgütsel kuvvet vakalarında bullying terimi kullanılırken, iş yerlerindeki vakalara mobbing denmesi yerinde görüldü Bullying, içinde somut şiddeti de barındırırken, mobbing daha sofistike tavırların takınıldığı, bedensel değil psikolojik baskı ve korkutma politikalarının benimsendiği meslek yeri psikolojilerini tanımlamada kullanılıyor Konu hakkında yoğun araştırmaların yapıldığı Amerika ve Almanya’nın dışarıda dünyanın yaklaşık olarak her yerindeki iş yerlerinde bu stil bir tutum şeklinin olduğu kabul ediliyor Varlığı konusunda us birliğine varılmış olmasına rağmen, tasvir konusunda iki taraflı bir sonuca ulaşılamamış olması, semptomların saptanmasında güçlük çekilmesi, diğer taraftan mobbing’in ilk evrelerinde yaşananların iş yerlerinde akıntı eden rutin anlaşmazlıklar veya jurnal sorunlar olarak kabul ediliyor olması, örgütsel alıştırma ortamlarında mobbing teşhisinin konmasını güçleştirmektedir Cinsel taciz ve ayrımcılığın mobbing e dahil olup olmadığı da akademisyenler arasındaki bir diğer ağız dalaşı konusu Yapılan tanımların müşterek 3 noktası bulunuyor Bu 3 noktaya dikkat edilirse, mobbing teşhisini koymak azıcık olsun kolaylaşabiliyor Bunlar: Mobbing uygulayan kişinin amacına bakmaksızın gerçekleştirdiği eylemin, kurban üzerindeki etkisi Bu etkinin mağdura verdiği zarar Mobbing’in devam etmesine karşın ısrarlı davranış Mobbing hakkındaki araştırmaları zora sokan şey, kurbanların başlarına gelenlerin tümünü ifade edememesi ve hitabe bölge grubun davranışlarını ilk kez bilinçli olarak yapmaması Şirketinize yeni biri geldi diyelim Son zamanların revaçta deyimiyle ondan “elektrik alamadınız Belli Belirsiz bir uzaklık koydunuz Kahve molalarında onunla birlikte olmaktansa başkalarıyla süre geçirmeyi tercih ediyorsunuz Öğle tatiline çıkarken onu çağırmayı birkaç kere unutuverdiniz Dalıp size seslendiğini geç fark ettiniz Bu müşteri bir iki şanssız olaydan sonradan, onun da size aleyhinde mesafeli olduğunu ayrım edip, mesafeyi ayrıntılarıyla belirginleştirdiniz Yaptığı her şey, ortaya attığı her zihin size batmaya başladı Bunu öteki iş arkadaşlarınızla paylaştınız ve sizinle benzer fikirde olanlar olduğunu gördünüz Uyarı edin Olur Ya siz de mobbingin infaz grubunun bir parçası olmaya doğru gidiyorsunuz! Mobbingde en ilginç nokta, bireyi dışlayan grubun verdiği zararın farkında olan olmaması ve başlıca tüm olanların suçlusu olarak kurbanın “uyumsuzluğunu görmesi Dolayısıyla davranışlarının benzeri onlara karşısında takınılan hitabe yüzünden aldıkları bir tedbir olarak görüyorlar öte yandan, her tarafta beri dışlanmış olan kurban, maruz kaldığı şeyleri tanımlamakta ve açıklama etmekte zorlanıyor Sürecin başında “kimse benimle konuşmuyor, öğle yemeğinde beni çağırmıyor, ben yokmuşum gibi davranılıyor gibi şikayetler, kulağa önemsiz gibi gelse de, günün çoğunun geçirildiği bir mekanda insanın yok sayılması çalışanın ayrıca performansını hem de ruhsal dengesini fena yönde etkileyebilecek bir şart Kitleleri mobbinge iten unsurlar Meslek yerlerinde insanları bireye karşısında gruplaşmaya iten sebeplerin başlıcaları şöyle: Yönetimin mükemmelik arayışı: Çalıştığınız ortamın mükemmele yakın olmaması, çalışanların size aleyhinde tavır almak için çok iyi olmamanızı bahane etmesine engel değildir Etik değerlerin kaybolması: Etik dışı davranışların adi karşılandığı, bir takım değerlerin şimdiden kaybedildiği kurumlar, mobbing’in oluşması için ideal ortamlardır Örgüt yapısındaki radikal değişiklikler: Kurumun yönetimsel yapısındaki beklenmedik değişiklikler, çalışanlar aralarında yeni statü farkları yaratacak, bir takım işten çıkarılmalar ve yeni işe alımlar çalışanlar aralarında tatsızlık yaratacaktır Bu gibi durumlarda da mobbingle yüz yüze gelmek mümkündür id Şehvetli zekadan mahrumiyet: Özellikle liderlik görevini üstlenmiş şahısların çalışanlarına aleyhinde takınması gereken tavırlar konusunda başarılı olamaması ofis içindeki gerginlikleri tırmandıracak, huzurlu bir etraf oluşmasını engelleyecektir öte taraftan, insan ilişkilerinde başarılı olan bir idareci, mobbing girişimlerini erkenden ayrım edip önüne geçebilir Iş uygun maruz kalınan yüksek derecede stres: Iş ortamının ve yapılan işin strese sebep olması, çalışanlar arasındaki ilişkilerin gerilmesine yol açabilir İşlerini aksatan çalışan, diğerleri tarafından tepki görebilir veya üstün bir başarısı yüzünden kendisine konuşma alınabilir Iş yerindeki tekdüzelik: Her gün aynı mekana gidip benzer şeyleri yapmaktan bıkkın şahısların, sırf rutin hayatlarına biraz renk katmak, dedikodu malzemesi dışında tutmak, bir şeyle meşgul olmak için böyle bir yıldırma politikasına giriştikleri de görülmüştür Örgüt bireylerinin genel özellikleri: Örgütsel hareketlere iten unsurların dıştan, mobbinge sebep veren kişisel özellikleri de gözardı etmemek gerekir Bireyi dışlayan grup üyelerinin bazılarında fena şahsiyet özelliklerine sahip olma, ayrıcalıklı hak sahibi olduğuna inanma, narsist kişilikli olma, diğerlerini grup normlarına uymaya baskı gibi karşılıklı özellikler görülmüştür Ama bu özellikleri bütün grup üyelerine mal etmek yanlış olur Sürü psikolojisinin etkisinde kalan bir takım kişiler bu özelliklere sahip olmasalar da diğerleriyle aynı tavır biçimini benimseyebilmektedirler Kurbanların müşterek özellikleri Konu hakkında yapılan araştırmalarda, mobbinge niyet olanların şahsiyet özelliklerinde veya geçmişlerinde bu eylemlere sebep olabilecek müşterek bir nokta bulunmamış Hatta kurbanların azımsanamayacak bir çoğunluğunun üstün özelliklere sahip; akıllı, marifetli, galibiyet odaklı, kendilerini işine adamış kişiler olduğu sonucuna ulaşılmış Bilhassa yaratıcılık tarafı gelişmiş olan kişiler, getirdikleri yeni görüşler yüzünden, taşların pozitif oynamamasını isteyen gelenekçi eski çalışanlar tarafından korkutma politikasına maruz bırakılabiliyor Departmanınızdaki diğer çalışanlardan çok daha üstün bir performans gösteriyor, fazla daha fazla çalışıyor, fazla daha artı mesaiye kalıyorsanız, bu “fena davranışlarınız iş arkadaşlarınız kadar cezalandırılmak istenebilir Yıldırmaya maksat olanlarda gözlemlenen öteki müşterek özellikler, sosyal hayatta içlerine kapanık olmaya meyilli, kendilerine güvenleri az, içten ve uslu olmaları Bu koşul, yıldırmaya ant etmiş grubun iştahını kabartmakla kalmıyor, işlerini de bir nebze kolaylaştırıyor Mobbing öldürmez, süründürür mü? Mobbingde gelinen kademe, kurbanın ne dek zarar göreceğini ve bu saldırıdan nasıl bir yarayla kurtulacağını da belirleyen bir ölçüt olarak kabul ediliyor İnatla ciddiye alınmayan bu “iş yeri terörünün insanın maksimum işine malolacağın düşünmek büyük bir kusur olur Kurbana verdiği zararlardan önce, mobbingin çeşitlerini tanıyıp, bu cins davranışların nelere niçin olabileceğini kendimiz düş etmeye çalışalım 1 Grup: Iletişim Biçimi ve Etkileri Üstünüz göre açıklama etme fırsatınızın sınırlanması Kesintisiz sözünüz kesilmesi Meslektaşlarınızca açıklama fırsatınız sınırlanması Azarlanmanız ve size yüksek sesle bağırılması İşinizle ilgili olarak yaptığınız her şeyin sürekli eleştirilmesi Özel yaşamınızın aralıksız eleştirilmesi Telefonla rahatsız edilmek Sözlü olarak tehdit edilmek Korkutma mektubu elde etmek Palavracı olduğunuzun ima edilmesi 2 Grup: Sosyal İlişkilere Saldırı İnsanların sizinle konuşmaması Kimseyle konuşmanıza meydan verilmemesi ve röportaj hakkından mahrum kalmanızın sağlanması Diğer çalışanlardan izole edilmenizin sağlanması Sizinle konuşmanın, meslektaşlarınıza yasaklanması Size, yokmuşsunuz gibi davranılması 3Grup: İtibara Atak Arkanızdan kötü konuşulması Yalan Yanlış söylenti çıkarılması Alaya alınmanız Us hastasıymış gibi muamele görmeniz Psikiyatrik değerlendirme geçirmeye zorlanmanız Herhangi bir özrünüzle alay edilmesi El kol hareketleriniz, yürüyüşünüz, sesiniz taklit edilerek alaya alınmanız Politik veya dini inançlarınızla alay edilmesi Özel yaşamınızla alay edilmesi Milliyetinizle alay edilmesi Öz saygınızı etkileyecek bir meslek yapmaya zorlanmanız Mücadele ve başarınızın hileli bir şekilde değerlendirilmesi Kararlarınız aralıksız sorgulanması küçük düşürücü isimlerle çağrılmanız Cinsel imalarda bulunulması 4Grup: Yaşam ve Iş Kalitesine Hücum Size manâlı görevler verilmemesi Görevleriniz kısıtlanması Anlamsız görevleri yapmanız istenmesi Yeteneklerinizden daha düşük görevler verilmesi Kesintisiz yeni görevler verilmesi Öz saygınızı etkileyen görevler verilmesi Gözden düşmeniz için niteliğinizin haricen görevler verilmesi Oluşan zararların faturası size çıkarılması İşyerinize ve evinize zarar verilmesi 5 Grup: Aracısız Sağlığı Etkileyen Saldırılar: Bedenen zor bir tayin yapmaya zorlanmanız Maddi zor uygulanması Hafif kuvvetle korkutma edilmeniz Bedenen taciz edilmeniz Cinsel olarak taciz edilmeniz Uzun vakit bu nesil davranışlara maruz kalan kurbanların gelebileceği son radde, malesef istifa ederek işten ayrılmak ve ekonomik olarak hasar görmek değildir… Fiziki ve ruhsal olarak da zarar görmek olasıdır Kurbanlarda görülen tepkiler ve rahatsızlıklar üç aşamada incelenmekte Birinci aşamada kurbanın sinir sisteminin yıprandığı, hiper atikliğin ortaya çıktığı görülür Birey nedensiz ağıt krizlerine girer, alınganlaşır, uyku düzeni bozulur, kolay sinirlenip kolay demoralize olur Bu safha sonrasında stres kaynaklı mide şikayetleri, meslek konusunda maksimum gönülsüzlük, aralıksız işe geç kalma gibi belirtiler başgösterir Gelinebilecek en fena nokta ise üçüncü aşamadır Bu aşamadaki kişi, şiddetli bir depresyona girmiştir ve intihara yönelme gözlenebilir Ne yapılabilir? Doğruyu söylemek icabında, Türkiye’de daha tanımı konusunda bile bir anlaşmaya varılmamış ve pozitif araştırma yapılmamış olan bu konu hakkında bir çözüm üretmek fazla zorlama Daha doğrusu, soruna çözüm olması namına atılan adımların işe yarayabilmesi için, ilk önce sorunun adının konması ve teşhis edilmesi gerekiyor Ancak bütün dünyada kurumlarda yüzyılın bu kitlesel rahatsızlığından kurtulmak için alınan önlemler ve iyileştirici çalıştırmalar bulunmakta Bunlar arasında en yaygın kullanılan ve adeta her örgüt için uygulanabilir özellikte olanların birkaçı şöyle: Örgüt içi statü ve tahsis dağılımı gibi hassas konularda belirsizliklere yer verilmemesi, her şeyin tanımının ikilemlere sebep olmayacak şekilde açık yapılması mobbingin doğmasına engel teşkil edecek bir etraf sağlanmasına tezgâhtar olur Örgüt içi iletişimde dürüstlük ve samimiyet kavramlarının kaybolmaması, zayıfsa güçlendirilmesi gerekir Şikayet ve performans değer biçme mekanizmalarının olabildiğince dinç çalışmasına özen gösterilmelidir Böylece adaletsizlik olduğu inancına dayalı mobbing hareketlerinin önüne geçilebilir İşe alım süreçlerinde adayların yeterliliklerine bakılırken, şahsiyet özelliklerine ve şehvetli zekalarına da önem verilmeli, iş ortamında sorun çıkaracak karakter özellikleri olup olmadığına uyarı edilmelidir Bu noktalarda itinalı davranılırsa, duygusal atak, dışlama, ayrımcılık gibi iş ortamını cehenneme çevirecek talihsizliklerden olabildiğince kaçınılacaktır seçme parça