Maddenin Dördüncü Hali: Plazma

Plazmayı iyi anlamak için önce maddenin atom yapısını öğrenmek gerekir Maddenin atomlardan oluştuğunu biliyoruz Atomlar da bir çekirdek ve bu çekirdeğin çevresinde dönen elektronlardan oluşur Çekirdeğin iki atomaltı parçacığı vardır: Proton ve Nötron Nötronların elektrik yükü yoktur Protonlar pozitif (+), elektronlar eksi () yüklüdür Mıknatıslarda zıt kutuplar birbirini çeker, değil mi? Aynı şekilde protonlar da çekidek çevresinde dönen elektronları çekerler Yoksa, elektronlar dönmenin etkisiyle uzaklaşıp giderlerdi Bir atomda yer alan proton ve elektron sayıları eşittr Böyle bir atom yüksüzdür Lakin elektron kazanabilir ya da kaybedebilir Bu durumda iyonlaşırlar aniden kimya bilminin içine daldık, ama bunları çakmak fazla kayda değer Çünkü maddenin plazma halinde atomlarserbest elektronlar ve iyonlara ayrışır Maddeyi bu ışık halkası getiren yüksek sıcaklık, yüksek voltaj ya da yüksek basınçtır Milyonlarca derecedeki bir sıcaklık, çekirdek çevresinde dolanan elektronları hızlandırır Elektronlar pek hızlanır ama,protonların çekim etkisinden kurtulurlar
Bunları kavramak baskı olabilir Çünkü plazma çevremizde sıklıkla görebileceğimiz bir madde hali değildir gerçi farkında olan olmadanplazmayla ilgili bir şeyler duymuş ya da görmüş olabilirsiniz Sözgelimi, floresan lamba Yanan bir floresan lambanın içinde maddenin içinde maddenin plazma hali bulunur Lambayı başlamak için elektrik düğmesine bastığınızda yüksek elektrik voltajı uygularsınız Elektrik, ince uzun tüpte akarken tüpün içindeki gazın atomlarını uyarır ve yükler Bu da lamba içinde plazma, dolayısıyla ışık oluşmasına neden olur Diğer bir plazma örneği, neon lambalardır Benzer şekilde elektrik, neon atomlarını yükler ve bir tüpün içindeki gaz plazmaya dönüşür Peki, yıldırımlara ne dersiniz Fırtınalı havalarda gördüğünüz yıldırımlar da çevresindeki havanın plazma haline gelmesine neden olur Atmosferin yoğun radyasyona uğrayan manyetosfer katmanında oluşan “kuzey ışıklarını biliyor musunuz? Güneş rüzgarlarıyla uzaya savrulan yüklü parçacıklar, Dünya ’nın manyetik alanına yakalanır Burada yakalanan parçacıklar, manyetik bölge boyunce ilerler ve bir bölümü yelken direği bölgelerinde atmosfere girer Bu parçacıklar, oksijen ve azot atomlarıyla çarpışır ve elektronları uzaklaştırarak, uyarılmış düzeylerde iyon oluştururlar Bu iyonlar, floresan veya neon lambalarda olduğu gibi ışınım yapar Bu kendine özgü olağanüstü güzellikteki ışınıma “kuzey ışıkları (aurora) denir İşte bu ışıkların kaynağı plazmadır Alaska, İskoçya veya Norveç ’in kuzeyi gibi bölgelerde havanın açık olduğu bazı gecelerde kuzey ışıklarını bakmak olasıdır
Birçok insan, Güneş ve* gezegenler arasında uzayınboş olduğunu düşünür Oysa Güneş, yıldızlar, gökadalar, yıldızlar arası ve gökadalar arası uzayda da plazma bulunur Bilimadamları, görünür evrendeki maddenin %99 ’unun plazma olduğunu tahmin ediyorlar Görünür evren diyorlar; çünkü evrenin kütlesinin %90 ’ının “karanlık madde, yani bileşimi veya hali hakkında hiçbirşey bilmediğimiz* bir biçimde olduğunu düşünüyorlar
Plazmanın günlük yaşamımızdaki yerini de merak etmiş olabilrsiniz Belki de plazma TV ’leri duymuşsunuzdur Yüksek aydınlatma verimiyle lambalarla, yarıiletkenlerin üretimiyle ve elektronik eşyalarla plazma teknolojisi evimize girmeye başlıyor

Plazmanın çoğu değişik alanda kullanılmasının bir nedeni de iyi bir iletken, dolayısıyla elektrik ve manyetik alanlara yanıt veren etkili bir radyasyon kaynağı olması Uzmanlar bu kaynağın nükleer kaza riski olmadığını da ekliyorlar İyi, etkin ve dürüst kullanılırsa plazma, yeni alanlarda da yaşamımıza girebilecek ucuz bir güç kaynağı gibi gözüküyor
Kaynaklar:
http:wwwplasmasorgbasicshtm http:wwwchem4kidscom httplutospaceswerieduIMAGEglossaryplasmahtml http:www4thstatecom http:wwwpubliclanlgovalpplasma