Lohusalık

Lohusalık

Doğumdan sonraki 6 hafta lohusalık olarak adlandırılır Bu dönemde gebeliğin kadında yarattığı fizyolojik ve psikolojik değişimler hamilelik önceki haline döner Her organ ve sistemin hamilelik öncesi haline dönmesi farklı zamanlar alır bu nedenle insanlar aralarında lohusanın mezarı 40 gün açık kalırsözü yaygın olarak kullanılır Bu söz gerçekleri yansıtmaktadır Çünkü doğum ve lohusalık döneminde ortaya meydana çıkan hastalıklar hayatı korkutma eder boyutta olabilir

Lohusalık dönemi çok erken, erken ve geç lohusalık olarak 3 döneme ayrılır

Çok erken lohusalık doğumdan sonraki ilk 24 saati, erken lohusalık ilk 1 haftayı, geç lohusalık da geri kalan süreyi temsilcilik eder Üreme orgaları 6 haftada normal haline döner ve emzirmeyen annelerin büyük bir kısmı bu dönem sonunda adet görmeye başlar

Doğum sonrası beligin olarak fark edilebilen birincil değişim rahim boyutlarında olur Bu küçülmeye involüsyon adı verilir

Uterin involüsyon
Gebelik boyunca rahim takriben 11 kat büyür, ama doğumdan sonradan süratle küçülmeye başlar Bebek doğdukan derhal sonra takriben 20 hamilelik haftasında olduğu boyuta iner Bu evrede ağırlığı takriben 1 kg kadardır Birinci haftanın sonunda 12 gebelik haftasındaki büyüklüğüne dönen uterus, 6 hafta sonunda hamilelik öncesi boyutuna iner

Doğumdan derhal sonradan rahim kasılmalarının gücü doğum sırasındaki güçlerden fazla daha fazladır Bunlara peşine düşüp takip eden ağrılar (afterpains) adı verilir Bu ağrılar 23 gün değin devam edebilir Daha önce doğum yapmışlarda daha fazla hissedilir Ilk 12 saatte sıklıkları daha fazladır, bu saatten sonradan gerek sıklığı gerekse şiddeti artan bir şekilde azalır

Doğumda plasentanın ayrılmasından anında daha sonra, plasentanın uterusa yapıştığı bölge sanki yarıya küçülür Bu küçülme bir uçtan bir uca açıkda olan damar uçlrı kapanır ve kanama azalırRahimin içini döşeyen ve endometrium adı verilen zar tabakasının normale dönmesi 3 hafta alırken plasentanın yerleştiği aşan 6 haftada iyileşir İyileşmenin tam olamadığı durumlarda şiddetli kanamalar görülebilir

Doğumdan sonra rahim içinden gelen sıvıya LÖŞİ (lochia) adı verilirBirincil gelen taze kırmızı kan löşi rubra olarak adlandırılırBu sıvının içinde kan ve doku parçacıkları bulunurBirkaç gün içinde miktarı azalır ve rengi açılır Artık bu istikrarsız löşi seroza olarak isimlendirilir 2 haftadan sonra daha koyu kıvamlı ve açık renkli löşi alba gelmeye başlar Doğumdan takriben 4 hafta sonra bu akıntılar kesilir

Löşi içeriği açısından enfeksiyona fazla müsait bir ortamdırbu nedenle hijyene fazla dikkat edilmelidir

Doğum esnasında 10 cm açılan ve tamamen incelip kağıt gibi olan serviks (rahim ağzı) açıklığı 1 hafta sonunda yaklaşık 1 santimetreye iner Rahim ağzı olağan doğum yapmışlarda bundan böyle yuvarlak değil yassı bir dış görünüş alır Rahim ağzının görünümü kişinin doğum yapıp yapmadığını belirli eder Serviksin ayrıntılarıyla iyileşmesi yine 6 hafta kadar bir zaman alır

Doğum sırasında çok pozitif zorlanan ve esneyen vajinna dokusu yavaş yavaş iyileşmeye başlar ve 3 hafta sonunda nihai halini alır fakat katiyen doğum yapmadan önceki gerginliğine gelemez

Geb elik boyunca genişleyen ve esneyen karın kasları ve pelvik kaslar 6 hafta daha sonra toparlanır ve bu dönemden daha sonra egzersiz önerilir Dolaşım, boşaltım, iç salgı bezleri gibi diğer sistemlerde olan şansın dönmesi de 6 hafta sonunda olağan haline döner

Lohusalığın komplikasyonları
Doğumdan anında sonra ciddi ve ani komplikasyonlar görülebilir böylece lohusa en az 24 saat gözlem aşağı tutulmalıdır Sık aralıklarla tansiyon ölçümleri yapılmalı, kanama denetim edilmelidir

Doğum esnasında bahşedilen ve sancıları destekleyen ilaçlar tansiyonda ani artışlara neden olabilirBu dönemde bulantı ve kusmalar görülebilir Kusulan materyalin solunum yollarına kaçması zaatürreden ani ölüme değin pekçok soruna yol açabilir

Nedeni tamamen bilinmemekle birlikte doğumda plasentanın çıkmasından hemen sonradan annede titreme nöbeti görülür Bu ciddi bir koşul değildir ve bir zaman sonradan kendiliğinden geçer

Kanama
Erken lohusalığın en manâlı komplikasyonu kanamadır Bayağı doğumdan sonradan 500 mililitreden fazla kanama olması olağandışı olarak kabul edilir En kayda değer ve ciddi nedeni atonidir Atoni doğumdan sonradan rahmin kasılmaması ve dolayısı ile açıkta olan damarların kapanamamasıdırSon derece ivedi ve hayatı korkutma eden bir durumdur Fazla kısa zamanda fazla fazla miktarda kanama olur Yerinde ortamlarda yapılmayan doğumlarda ivedi ameliyat şartları yok ise anne kaybedilebilir bu nedenle evde yapılan doğumlar son derece risklidir

Tedavide önce elle rahim masajı yapılır ve damar yolu ile rahim kasılmasını karşılayan ilaçlar verilir Eğer tedavi netice vermez ise ivedi bir işlem ile rahmin alınması dahi gerekebilir Bu ameliyat atonide hayat kurtarıcıdır

Emboli
Anne hayatını korkutma eden başka bir durumda amniyon mayii embolisidir Burada bebeğin amniyon sıvısı annenin kan dolaşımına geçer ve akciğerler, beyin vb gibi organlara giden damarlarda tıkanıklığa yol açar Anne çok kısa bir sürede hayatını yitirir Tedavisi ne yazik ancak fazla güçtür ve yüz güldürücü değildir Çağdaş obstetrideki en manâlı anne ölüm nedeni amniyon mayii embolisidir

Enfeksiyon
Lohusalık humması olarak adlandırılan koşul doğumdan sonraki birincil 24 saatten sonra ortaya meydana çıkan ve benzer gün içinde olmamak kaydı ile 2 ya da daha fazla sefer ateşin 38 oC ya da daha artı olması durumudur En sık nedeni üreme, boşaltım ve memelerin enfeksiyonudur Doğum eyleminin uzaması, zarların erken açılması gibi durumlar enfeksiyon riskini arttırır En sık görülen enfeksiyon rahim içinin iltihaplanmasıdır Buna endometrit adı verilir Çoğunlukla 3 gün ortaya çıkar ve alev 40 dereceye dek yükselebilir Löşi oldukça kötü kokuludur Olay karın boşluğuna dek yayılabilir

Muayenede rahim oldukça hassas ve ağrılıdır Enfeksiyonun kan yolu ile yayılması meydana kazanç ise hayatı tehdit eder

Tedavide yatak istirahati, istikrarsız desteği ve yerinde antibiyotik kullanımı önerilir %5 vakada ise idrar yolu enfeksiyonu ortaya çıkar Çoğunlukla 2 ya da 3 günde bulgu verir

Vajinada olan yaralanmalar İYE riskini arttırır Tedavide yerinde antibiyotikler önerilir

Gebelik öncesi var olan her türlü sistemik hastalık lohusalık döneminden olumsuz yönde etkilenebilir böylece lohusalı kda son derece titiz olunmalıdır

Dikkat edilmesi gereken noktalar
Gebelikte olduğu gibi lohusalıkda da bazı konulara dikkat edilmelidir Günümüzde normal doğumdan sonra 1 gün sezaryenden sonradan ise 2 gün hastanede kalmak yeterlidir Doğum sonrası eve dışarı giden anne doğum şekli ne olursa olsun muhtemel olduğunca dinlenmelidir Oysa bu dinlenme yatak istirahati şeklinde olmamalıdır Sürekli uzanmak yarardan fazla hasar getirir

Ev içerisinde dolaşmak, kolay ev işleri yerine getirmek hem kişinin kendine olan güvenini arttırır ayrıca de kan dolaşımını destekler

Doğum sonrası eve çıkan anne dilediği ve kendisine dokunmadığını bildiği herşeyi yiyip içebilirProtein içerikli gıdalar ile taze meyve ve sebzeler bilhassa önerilir Süt veren annelerin günde 26002800 kalori almaları önerilir

Bebek dünyaya geldikten sonra barsak hareketlerinde yavaşlama ve kabızlık olabilir bu nedenle dışkıyı yumuşatan lifli gıdalar ve bol akışkan alınması kabızlığı durdurmak açısından yararlıdır

Olağan doğumdan sonradan hemencecik sezaryen sonrası ise 2 günden itibaren ayakta duş şeklinde banyo yapılabilir Banyo esnasında zorlanmadıkça vajinaya su kaçmaz Vajinanın yıkanması ise sakıncalıdır

Normal doğum sırasında açılıp dikilen epizyotomi genelde hekim solak olmadığı sürece sağ tarafta olurOtururken ve yatarken sağ tarafa tartı vermemek gereklidir Epizyo ağrısını gidermek için ılık oturma banyoları önerilebilir Tuvaletten daha sonra da epizyo bölgesi ılık pak su ile tercihan içine antiseptik katılmış bir su ile yıkanmalıdır D

oğum sonrası karın kaslarını sağlamlaştırmak için egzersiz önerilirancak egzersizlere 6 hafta sonra başlanmalı ve kasları çok zorlayan egzersizlerden kaçınılmalıdır

Doğum sonrası cinsel arzularda bir zaman azalma olur Genelde istek 12 haftadan sonra eski haline döner Doğumdan sonraki 3 haftadan itibaren cinsel ilişkiye izin verilir

Hekim anneyi doğumdan 6 hafta sonra kontrole çağracaktırBu kontrolde yukarıda anlatılan değişikliklerin gerçekleşip gerşekleşmediği incelenir Hiçbir yakınmanız olmasa bile bu kontrolü ihmal etmeyiniz

Kaynak: Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr Alper Mumcu
*