Kurtuluş Savaşı Ansiklopedik Bilgi

Kurtuluş Savaşı hakkında Bilgi
Kurtuluş Savaşı geniş Bilgi
Kurtuluş Savaşı hakkında detaylı Bilgi

Kurtuluş Savaşı Ansiklopedik Bilgi

Kurtuluş Savaşı (İstiklal Harbi), I Dunya Savaşı'ndan yenik cıkmışOsmanlı İmparatorluğu'nun savaşı kazanan devletlerce paylaşılmasına karşı Turk ulusunun Mustafa Kemal Ataturk onderliğinde verdiği mucadeledir

Savaş Oncesi Donem,
Kurtuluş savaşı oncesi,1 Dunya Savaşı'nın başlangıcına kadar dayanırBuyuk Savaş'tan mağlup ayrılmış olan Osmanlı Devleti, galip devletler ile Mondros Ateşkes Antlaşması'nı imzalamıştı Bu antlaşmanın 7 maddesi, galip devletlere istedikleri her yeri istedikleri zaman işgal etme hakkını tanıyordu Boylelikle işgaller bu antlaşmanın arkasına sığınılarak yapılabilecekti

1: İngiliz ve Fransız ortaklaşa işgal bolgesi

2: Yunan işgal bolgesi

3: İtalyan işgal bolgesi

4: Fransız işgal bolgesi

5: Ermeni işgal bolgesi

6: İngiliz işgal bolgesi

Uluslararası Sevr Antlaşması 10 Ağustos 1920 Osmanlı İmparatorluğu'nun son uluslararası antlaşmasıdır Sevr antlaşması ile Saray'da yaşıyan Osmanlı Hanedanı ve hukumet,Anadolu'nun ve İstanbul'un işgaline kapıyı acmıştır

İşgaller Donemi

İşgallere ilk tepki işgale uğrayan bolgelerde yaşayan halktan gelmiştiİzmir'de Hasan Tahsin işgale karşı ilk kurşunu atarak halkın bu haksız işgallere sessiz kalmayacağını gostermiştiEge'de Yunanlılara, Guneydoğu'da Fransızlara,Karadeniz'de Pontuscu Rumlara karşı ilk karşı hareketler başlamış, bu hareketlere daha sonra Kuvayi Milliye (Milli Kuvvetler) adı verilmiştiHalkın butun bu tepkisini ve silahlı mucadelesini Padişah ve Osmanlı Hukumeti Butun Gucuyle Desteklemiş Maddi ve manevi konudaki Butun desteklerini gayri resmi yollarla yapmıştır ( ingiliz hukumetinin tepkisini cekmemek icin) ve silahını vermeyen askerlerin silahları gizli gizli Topkapı sarayının ve dolmabahce sarayının mahsenlerinde saklanıp anodoluya milli mucadele icin gonderildiği saptanmıştır TC Başbakanlık (Osmanlı devleti) arşivi kayıtları s412f22 Hatta Sultan Vahdettin Han Bizzat Mustafa Kemal ATATURK'u yanına cağırarak Şu meşhur sozu soylemiş Paşa paşa Bu vatanı kurtacak birisi varsa oda sensin diyerek ona herturlu yetkiyi vererek kendi tuğrasıyla (imza) onaylamıştır ve Milli mucadeleyi Osmanlı devletinin PAŞA sı Mustafa Kemal Başlatmıştır

Amasya Tamimi
(22 Haziran 1919)


12 Haziran

1919 ’da

Havza'dan

Amasya'ya gelen Mustafa Kemal Paşa buradan yayınladığı bildiri ile ulkenin icine duştuğu durumu acıklıkla saptıyor, cozumun butun guclerin birleşmesinden gectiğini vurguluyordu MKemal Amasya'da



Anadolu ve

Rumeli ’de kurulan


Mudafaai Hukuk Derneklerini birleştirme, kongreler yaparak tum ulusun kesin kararına dayalı yeni bir yonetim kurma amacıyla Amasya Tamimi ’ni hazırlamıştır

Bu tamimin onemli maddeleri:


Vatanın butunluğu ulusun bağımsızlığı tehlikededir Hukumet millet icin ustlendiği gorev ve sorumluluklarını yerine getirememektedir


Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır

Ulusun haklarını dunyaya duyurmak icin her turlu etkiden ve kontrolden uzak bir ulusal kongrenin toplanması şarttır Bu kongreye her ilden, her sancaktan milletin guvenini kazanmış uc temsilcinin secilerek hemen yola cıkarılması gereklidir Keyfiyet milli bir sır olarak saklanmalıdır

Doğu illeri adına, 10 Temmuz ’da


Erzurum ’da bir kongre toplanacaktır

Amasya Tamimi ’nin onemi: Bu tamim ulusal egemenliğe dayalı yeni Turk devletinin kurulması yolunda atılan ilk adımdır Ulusun teşkilatlandırma ve mucadele yontemleri belirginleşmiştir

Ulusal egemenlik ve


ulusal bağımsızlık fikri ilk kez ortaya atılmıştır

Erzurum Kongresi
(23 Temmuz 7 Ağustos 1919)

Vilayetı Şarkiye Mudafaai Hukuku Milliye Cemiyeti Erzurum Şubesi ile Trabzon Mudafaai Hukuku Milliye Cemiyeti ortak bir kongre duzenlemek icin calışmalar yapıyorlardı 3 Temmuz ’da Erzurum ’a gelen Mustafa Kemal, 8 Temmuz ’da İstanbul ’a gorevinden ve askerlikten ayrıldığını bildirerek, Osmanlı Hukumeti ile tum ilişkilerini sona erdirmiştir Mustafa Kemal ertesi gun Mudafaai Hukuk Cemiyeti Erzurum Şubesi ’nin başkanlığına secildi Erzurum, Sivas, Bitlis, Van ve Trabzon ’u temsil etmek uzere 56 delegenin katıldığı Erzurum kongresi 23 Temmuz 1919 ’da Mustafa Kemal ’in başkanlığında toplanarak aşağıda yazılı tarihi kararı almıştır

Erzurum Kongresi Kararları:

Ulusal sınırlar icinde vatan bir butundur, bolunemez

Yabancıların baskısı altındaki Osmanlı Hukumeti ’nin dağılması karşısında ulus tumden direniş ve savunmaya gececektir

Vatanı kurtarma yolunda İstanbul Hukumet ’i başarısız kalırsa gecici bir hukumet kurulacaktır

Ulusal kuvvetleri ve ulusal iradeyi egemen kılmak esastır

Hristiyanlara egemenlik ve ayrıcalık tanınamaz

Manda ve himaye kabul edilemez

Mebusan Meclisi acılmalı, hukumetin calışmalarını denetlemelidir

Kongrenin Onemi:

Yeni bir devlet kurma duşuncesi belirginleşmiştir

Misakı Milli sınırları ilk kez belirlenmiştir

Mustafa Kemal ’in başkanlığında Doğu illerini temsilen, Heyeti Temsiliye (Temsil Heyeti) adıyla bir yurutme organı secilmiştir

Erzurum Kongresi ’nin toplanma amacı bolgesel, alınan kararlar yonunden ise ulusaldır

Sivas Kongresi
( 4 Eylul 11 Eylul 1919)

Ulusal direnişi oluşturmada ikinci buyuk adım Sivas ’ta atılmıştır Bu kongre, Heyeti Temsiliye ’nin yanı sıra bazı vilayetlerden secilmiş temsilcilerle birlikte 38 delegenin katılımı ile 0411 Eylul 1919 ’da yapılmıştır İstanbul Hukumeti ’nin Sivas ’ta kongrenin yapılmasını onlemek icin uyguladığı tum baskılar sonucsuz kalmıştır

Sivas Kongresi Kararları:

Erzurum Kongresinde alınan kararlar kabul edildi

Anadolu ve Rumeli ’de kurulmuş olan Mudafaai Hukuk dernekleri, Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Derneği adı altında birleştirildi Erzurum Kongresi ’nde secilen 9 kişilik Heyeti Temsiliye, 6 kişi daha ilave edilerek tum yurdu temsil etme yetkisiyle genişletildi Başkanlığına Mustafa Kemal getirilmiştir

Onemi:

Erzurum kongresinde alınan kararlar bir bolge halkının kararları olmaktan cıkarılıp tum ulusa mal edilmiştir

Ulusun geleceğine ulusun kendisinin karar vereceği ilkesi gercekleştirilmiştir

MKemal kongrede Temsil Heyeti ’nin başkanı olarak secilmekle Ulusal Kurtuluş Savaşı ’nın yetkili lideri haline gelmiştir

TBMM bu kongrede secilen Temsil Heyeti tarafından acılacaktır

Amasya Goruşmeleri
(20 Ekim 22 Ekim 1919)

Mustafa Kemal, İstanbul Hukumeti ile yaptığı yazışmalarda; Hukumetin Erzurum ve Sivas Kongreleri ’nde alınan kararlarına bağlı olmasını, Meclisi Mebusan toplanana kadar hukumetin onemli kararlar almamasını, atamalarda Heyeti Temsiliye ’ye danışılmasını istemiştir Ancak butun bu yazışmalar bir sonuc vermedi Bununla birlikte, İstanbul Hukumeti Mustafa Kemal ile goruşmek uzere Anadolu ’ya bir temsilci gonderdi( Bahriye Nazırı Salih Paşa)

İstanbul Hukumeti ile Heyeti Temsiliye arasında yapılan Amasya goruşmelerinde taraflar şu esaslar uzerinde anlaşmışlardır:

İstanbul Hukumeti Sivas Kongresi kararlarını Meclisi Mebusan ’da onaylanması şartıyla kabul edecektir

Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Derneği yasal bir kuruluş olarak İstanbul Hukumeti ’nce tanınacaktır

Turklerin coğunlukta olduğu yerlerin işgaline izin verilmeyecektir

Musluman olmayan topluluklara Turklerin egemenlik haklarını, toplumsal dengesini bozacak ayrıcalıklar tanınmayacaktır

Meclisi Mebusan ’ın guvenlik bakımından İstanbul ’ da toplanması uygun değildir Bu nedenle Meclis Anadoluda gecici olarak toplanacaktır

İtilaf Devletleri ile yapılacak barış goruşmelerinde Heyeti Temsiliye ’nin uygun goreceği temsilcilerin bulunması sağlanacaktır

Sonuc:

Heyeti Temsiliye Osmanlı Hukumeti tarafından resmen tanınmıştır

Goruşmeler sonunda Meclisi Mebusan ’ın İstanbul ’da acılması İstanbul Hukumeti ’nce kabul edilmiştir
Heyeti Temsiliye'nin Ankara'ya gelişi
( 27 Aralık 1919)

27 Aralık 1919 ’da Ankara ’ya gelen Mustafa Kemal burasını Anadolu ’daki direniş hareketinin merkezi olarak secmişti Gercekten de Ankara coğrafi konum bakımından Anadolu ’nun ortasına yakın bir yerde bulunuyordu Ayrıca o donemin en onemli ulaşım aracı olan demiryolu Ankara ’ya kadar uzanıyordu
Meclisi Mebusan'ın son toplantısı ve Misakı Milli

(28 Ocak 1920)

12 Ocak 1920 ’de Osmanlı Meclisi Mebusan son kez toplandı Bu meclisin verdiği en onemli karar, taslakları Mustafa Kemal tarafından milletvekillerine Ankara ’da verilen ve sonraları Misaki Milli olarak adlandırılacak olan Ahdı Milliye (Ulusal And) 28 Ocak 1920 ’de kabul edildi Meclisin ve İstanbul Hukumeti ’nin calışmalarından ve Anadolu ’da artan direniş hareketlerinden rahatsızlık duyan İtilaf Devletleri 16 Mart 1920 ’de İstanbul ’u işgal ettiler Yunan birlikleri de Anadolu iclerine doğru ilerlemeye başladı İstanbul ’un işgalinden sonra tum resmi dairelerin kontrolunun İttifak Devletlerinin eline gecmesinden dolayı Meclisi Mebusan'ın İşgal gucleri sungusu altında alacağı kararların sağlıklı olmayacağı icin padişah tarafından kapatılmış mebusların bundan boyle gorevlerini Anadoludaki meclisde yurutmeleri istenmiştir 68 milletvekili Anadoluya gecmeyi başarmış bir kısmı ise tutuklanarak Maltaya surulmuştur

Misakı Milli (Ulusal And) kararları:

Halkı ozgur kalır kalmaz ana yurda kendi istekleriyle katılmış olan Kars, Ardahan, Artvin icin gerekirse yeniden oylama yapılacaktır

Batı Trakya ’nın durumu orada yaşayanlar tarafından saptanmalıdır

Halifeliğin, İstanbul ve Marmara ’nın guvenliği sağlanmalıdır Boğazlar konusu, ilgili devletlerle birlikte verilecek kararlarla cozumlendikten sonra Boğazlar dunya ticaretine acılabilecektir

Azınlıklar icin istenen haklar sınırlarımız dışındaki Turklere de uygulanması koşuluyla kabul edilebilir

Ulusal ve ekonomik gelişmemizi mumkun kılmak amacıyla tam serbestlik ve bağımsızlık sağlanması, siyasi, adli, mali gelişmemize engel olan sınırlamaların kaldırılması gereklidir

Musluman Arapların coğunlukta olduğu yerlerin kaderi halkın oyuna uygun olmalıdır

Onemi:

Misakı Milli ile MKemal Paşa ’nın duşunceleri Osmanlı parlamentosu tarafından kabul edilmiş ve yasallaşmıştır

Turk ulusunun bağımsızca yaşayacağı vatan sınırları cizilmiştir

Buyuk Millet Meclisi acılması, 23 Nisan 1920

Osmanlı Meclisinin fesh edilmesi yeni bir meclisin, bir kurucu meclisin, gerekliliğini doğurmuştu Kurucu Meclis ve secimlerle ilgili 19 Mart 1920'de bir bildiri yayınladı Sultan İstanbul'da idi ve Mustafa Kemal olağanustu yetkilere sahip bir meclisolarak takdim etti Secimlerin yapılması icin yayınlanan bu bildiri uyarınca, yurdun her yerinde secimler yapıldı 16 Mart 1920'deki baskından kurtulan milletvekilleri gizlice Ankara'ya gectiler Bolu Duzce, Hendek bolgesinde başlayan ve Nallıhan, Beypazarı cevresine sıcrayan (bakınız İsyanlar (İc Cephe)) ayaklanma olayları oldu Bu olaylardan dolayı, secilen milletvekillerinin tumunun gelmesi beklenilmeden, Millet Meclisi'nin acılma hazırlıkları yapıldı

Buyuk Millet Meclisi 23 Nisan 1920'de Ankara'da Mustafa Kemal Paşa onderliğinde toplandı Bu tarihten itibaren İstanbul hukumetinin etkisi İstanbul kenti ve cevresiyle sınırlı kalırken, Ankara'da oluşturulan Meclis ve hukumet, fiilen Turkiye'nin yonetimini ele aldı Mustafa Kemal 24 Nisan 1920'de Meclis Başkanı secildi

İc Cephe


1920 yılında Kurtuluş Savaşı ve sırasında ayaklanma cıkaran ve yağmaya girişenleri, bozguncuları, orduya ait silah ve muhimmatı calanları, casusları, asker kacaklarını, Milli Mucadele'yi engelleme amacıyla propaganda yapanları yargılamak icin İstiklal Mahkemeleri kuruldu

Ağustos 1921'de Tekalifimilliye Kararları yayımlandı ve halk ulusal yukumluluklerini yerine getirmeye teşvik edildi

Bazıları Anadolu topraklarının bir bolumunde yeni bir devlet kurmayı amaclayan, bazıları ise saltanat ve hilafet yanlısı olanlar tarafından cıkarılan isyanlar bastırıldı Ulke icindeki Ermeni ve Rum azınlıkların dış destekli isyanları da buyumeden bastırıldı

Doğu Cephesi


Dunya Savaşı sonunda Kuzeydoğu cephesi Muttefik devletlerin talebi doğrultusunda 1914 OsmanlıRus sınırına cekilmişti Bu sınır ArdeşenYusufeliOltuBayezit hattından geciyordu Sınırın ote yanında 1918'de Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu

1920 Eylulunde TurkRus mutabakatının sağlanması uzerine 28 Ekim 1920'de Kazım Karabekir komutasında harekete gecen Turk kuvvetleri, 10 gun suren bir harekat sonunda Ermenistan'ı kesin yenilgiye uğrattı Bu harekatta Turk tarafı 46 şehit verdi 1 Aralık'ta imzalanan Gumru Antlaşması ile TurkErmeni sınırı, 1878 oncesindeki OsmanlıRus sınır hattına cekildi Bu sınır, bugunku TurkiyeErmenistan sınırıdır 2 Aralık'ta Kızıl Ordu Ermenistan'ı işgal ederek bağımsız Ermenistan'ın varlığına son verdi


Guney Cephesi

TurkFransız Cephesi veya Guney Cephesi Kurtuluş Savaşı Milli kuvvetlerin Fransız lejyoner birliklerine (Fransız, Cezayir ve Ermeni Askerlerinden oluşan) karşı verdikleri savaşı kapsamaktadır İngilizler Musul, İskenderun, Kilis, Antep, Maraş,Elbistan ve Urfa ’yı işgal ettiler Fransızlar ise Adana, Mersin ve Osmaniye ’yi işgal ettiler

İşgalin sonlandırılmasında Molla Mehmet Karayılan 6400 civarında şehit vererek Fransızlara kendi birliğinin onlarca misli kayıp verdirdi Boylece Karayılan Antep'te efsane oldu

Maraş ’ta, Sutcu İmam ’ın onderliğini yaptığı mucadele sonunda Maraş ’ta tutunamayan duşman şehri terk etmek zorunda kaldı (12 Şubat 1920) Urfa şehrinde Ali Saip (Ursavaş) Bey tarafından teşkilatlandırılan Turk direnişi başarıyla sonuclandı Fransızlar 11 Nisan 1920 ’de şehri boşalttılar

Antep halkı 1 Nisan 1920 ’de Fransızlara karşı ayaklandıysa da 9 Şubat 1921 ’de teslim oldu TBMM, Fransa ile Ankara Anlaşması ’nı imzalayarak Guney Cephesini kapatmak zorunda kaldı

Batı Cephesi


Buradaki Savaşlar,İzmirBursaBalıkesirKutahyaEskişehir hattında gercekleşti Muttefik devletler tarafından 18 Nisan 1920'de Paris'in Sèvres banliyosunde ilan edilen Sevr Antlaşması Turkiye'den onemli bazı toprakların alınmasını ve Turk devletinin muttefikler kontrolu altında bir tur yarıbağımsız statude yonetilmesini ongormekteydi Turk tarafının anlaşmayı imzalamayı Mısakı Milliye'ye karşı bulduğu icin muttefikler, Yunan ordusunu Anadolu icine sevk ettiler Temmuz ayında Bursa, Ağustos'ta Uşak Yunanlılar tarafından işgal edildi Yıl sonunda Yunan ordusu Eskişehir ve Kutahya'yı tehdit etmeye başladı Bu sırada cıkan Cerkez Ethem İsyanı Turk savunmasını zor durumda bırakarak, Yunanlıların mevzilerini ilerletmesine yardımcı oldu

Batı Cephesi komutanlığına atanan İsmet Bey, Ocak 1921'de Birinci İnonu Muharebesi ve Mart 1921'de İkinci İnonu Muharebesi'nde Yunan ilerlemesini durdurdu İnonu zaferleri, milli ordu projesinin başarısını kanıtlayarak TBMM hukumetinin otoritesini pekiştirdi, Milli Mucadelenin nihai zaferine olan guveni sağladı 27 Mart'ta Afyon'un kaybedilmesi bu zafer duygusunu ancak kısmen golgeleyebildi Temmuz 1921'de Yunan Kuvvetleri Garp Cephesi ordularını KutahyaEskişehir Muharebelerinde yenilgiye uğratarak cevirme harekatıyla yok etmek uzereyken, komutayı bizzat ele alan Mustafa Kemal ve Fevzi Paşa, Turk birliklerini suratle geri cekerek Sakarya nehri kıyılarına cektiler

Ancak 23 Ağustos 13 Eylul arasında suren Sakarya Meydan Muharebesi ile Yunan taarruzu puskurtuldu Bu zafer nedeniyle Mustafa Kemal Paşa'ya muşir (mareşal) rutbesi ve Başkumandan payesi verildi

Nihayet 26 Ağustos 1922'de Afyon'un doğusundaki mevzilerden taarruza gecen Turk ordusu, 30 Ağustos'taki Dumlupınar Meydan Muharebesi'nde Yunanlıları kesin yenilgiye uğrattı Tamamen dağılan Yunan ordusunun boşalttığı Ege bolgesi birkac gun icinde Turk kuvvetlerinin eline gecti Nihayet 9 Eylul'de Turk orduları İzmir'e girerek Yunan işgaline son verdi