Kıyıların Şekillenmesi ve Esas Kıyı Tipleri

Kıyıların şekillenmesinde en etkili dış kuvvetler dalgalar, akarsular, gelgit olayı, buzullar ve akıntılardır Rüzgarlar ise dalgaları etkilemesi açısından dolaylı bir etkiye sahiptir

Dalmaçya Tipi Kıyılar
Denize paralel uzanan dağların arasındaki vadilere deniz suyunun girmesiyle oluşur Bu kıyılar Adriya Denizi ’ndeki Hırvatistan kıyılarında görülür Ülkemizde ise Akdeniz ’de Teke Yarımadası ’nda (Antalya) Kaş kıyıları bu kıyılara örnektir

Fiyord Tipi Kıyılar
Buzulların aşındırmasıyla oluşmuş vadilerin sular aşağı kalmasıyla meydana gelmişlerdir En hoş örneği Norveç ve İskoçya kıyılarıdır Türkiye ’de görülmez
Skyer Tipi Kıyılar
Buzulların etkisiyle oluşmuş binlerce adacığın ve gölcüğün olduğu karışık kıyılardır Bu kıyılara Norveç ve Güney Şili ’de rastlanır Türkiye ’de görülmez

Ria Tipi Kıyılar
Platoları yaran derin vadilerin deniz veya okyanusların yükselmesi sonucu sular aşağıda kalması ile oluşur Bu cins kıyılar İspanya ’nın kuzeybatı kıyısında yaygındır Ülkemizde ise Çanakkale Boğazı, İstanbul Boğazı ve Haliç bu şekildeki kıyılara örnektir

Enine Kıyılar
Dağların denize dikey uzandığı yerlerde denizin vadileri işgal etmesiyle oluşur Bu kıyılarda girintiçıkıntı çoktur, koy, körfez ve limanlara fazlaca rastlanır Kıta sahanlığı geniş ve denizin derinliği azdır Kıyı ile iç kesimler aralarında ulaşım basit sağlanır Bundan dolayı kıyıdaki limanların hinterlandı geniştir Keza bu alıcı kıyılarda denizel iklimin etkileri iç kesimlere değin sokulabilmektedir Ege kıyılarımız enine kıyıların en iyi görüldüğü yerlerdendir

Boylu Boyunca Kıyılar
Dağların denize paralel uzandığı yerlerde görülür Bu kıyılar gayet sadedir, girintiçıkıntı çok azdır Kıyı ile iç kesim arasında ulaşım zordur ve geçitlerde sağlanır Ayrıca denizel iklimin etki alanı dardır Karadeniz ve Akdeniz kıyılarımızda görülür Doğal liman bakımından fakir olan bu kıyılarda kıta sahanlığı dardır

Limanlı Kıyılar
Yükseklikleri az olan alanlardaki vadilerin sular aşağıda kalması ile oluşurlar Bu kıyılarda tombolo, kıyı oku, kıyı seti gibi yerşekillerl görülür Bu kıyılara Karadeniz ’in kuzeyinde rastlanır

Haliçli Kıyılar
Bilhassa gelgitin şiddetli olduğu yerlerde akarsuların ağızlarında oluşan ve ara sıra kara, bazen de deniz haline gelen kıyılardır Hamburg ve Londra limanları en manâlı haliçlerdir Türkiye ’de bu müşteri kıyılara rastlanmaz