Kısırlık erken müdahale ile önlenebilir

Kısırlık erken müdahale ile önlenebilir dr hür atlı bağımsızlık atlı drözgür doktor Kız ve erkek çocuklarda ergenliğe geçiş sırasında görülebilecek bazı sorunlar; ilerleyen yaşlarda adi yollarla anne baba olabilmelerini aracısız etkiliyor Her çocuğun daha erginlik çağında, üreme sağlığı konusunda anne babalarının yönlendirmesiyle bilirkişi doktorlar göre takip edilmesi gerekiyor Maya Tüp Bebek Merkezi Tıbbı Direktörü Op Dr Osman Denizhan Özgün, erginlik çağındaki çocuklarda görülebilecek ve ilerleyen yaşlarda kısırlığa neden olabilecek “buluğ çağı gecikmesi, erken ergenlik, fazla kıllanma, erkekler çocuklarda meme büyümesi ve baştan savma adet kanamaları gibi rahatsızlıklar ve dikkat edilmesi gereken konularda data verdi Buluğ Çağı gecikmesi: Kızlarda 135, erkeklerde 14 yaşında hâlâ buluğ çağı bulgularının başlamaması söz konusudur Nedeni yapısal ya da ailevi olabileceği gibi bazı doğumsal veya hormonal hastalıklar olabilir Mutlaka hekime başvurulmalıdır Beslenme bozuklukları, fazla alıştırma ve süreğen hastalıklar da erginlik gecikmesine neden olabilir Erken Ergenlik: Kızlarda 8, erkeklerde 9 yaşından önce buluğ çağı bulgularının ortaya çıkmasıdır Kızlarda genelde erken dönemde tek ya da çift taraflı meme gelişimi, erkeklerde testislerde çoğaltma ve genital bölgede kıllanma gözlenir Bu durumda mutlaka çocuk iç salgı bezleri hekimi göre tetkik gereklidir Kızlarda çoğunlukla niçin saptanamazken, erkeklerde başlıca altta yatan bir rahatsızlık vardır Yükseklik kısalığı ve psikolojik sorunlara niçin olduğundan tedavisi gereklidir Aşırı kıllanma: Kızlarda görülür Yapı, ailevi ve etnik özelliklere tabi olabileceği gibi hormonal dengesizlikler de söz konusu olabilir Aşırı olduğunda mutlaka hekime başvurulmalıdır Erkeklerde meme büyümesi: Adölesanın erken evrelerinde sık görülür Genel Olarak geçici bir hormonal ahenksizlik laf konusudur Başlıca kendiliğinden düzelebilir ancak doktor izlemi gereklidir Düzensiz adet kanamaları: Kızlarda özellikle birincil adet görmeyi izleyen 13 yıl içinde sık görülür Aşırı kanama ya da düzensizliğin uzun sürmesi kansızlık gibi sıhhat sorunlarına yol açabileceğinden hekimin izlemi gereklidir Kız çocuklarında dikkat edilmesi gereken durumlar ve önemli hastalıkların takibi; Tüberküloz (TBC) infertiliteye neden olabilir Rahimiçi yapışıklıklara, adet düzensizliklerine ve bozulmuş rahimiçi doku hasarıyla, tekrarlayan gebelik kayıplarına ve tüplerde doku hasarıyla yapışıklıklara ve tıkanıklıklara neden olur Ayrıca vajinal akıntılarda mutlaka rahimi ilgilendiren durumların olup olmadığının teşhisi için hekim kontrolü gerekmektedir Adet kanamalarının düzensizliği varsa, mutlaka hekim göre teftiş edilmelidir Teşhise karşın testler sonucunda ileriye yönelik kalıcı problemler ekarte edilmelidir Adet kanamaları esnasında ve kanama harici fazla ağrılar dikkatsizlik edilmemelidir Hekim kontrolü sonucunda yumurtalığa ait kistler, tüplere ait iltihaplanmalar ekarte edilmelidir Bilhassa kız çocuklarında yumurtalık kisti tespit edilmişse, ameliyat kararları fazla özenli olarak verilmelidir Yumurtalığa ait kist ameliyatları, ilerleyen dönemlerde yumurtalık rezerv problemi olarak karşımıza çıkabilir, mümkünse hap tedavisi veya gözlem ile peşine düşüp takip protokolü uygulanmalıdır Mutlak ameliyat icabında yapışıklıkları durdurmak için kapalı ameliyat türü olan laparoskopik uygulamalar seçim edilmelidir Ve mutlaka kısırlık üstüne çalışmalar yapan infertilite uzmanlarından gösterme alınmalıdır Erkek çocuklarında uyarı edilmesi gereken durumlar ve manâlı hastalıkların takibi; İnmemiş testis sık görülen, doğumsal bir anomalidir Görülme sıklığının doğum haftası ve doğum ağırlığı ile ilişkisi vardır 1500 gram ve aşağı doğan erkek çocuklarda görülme sıklığı %6070'leri bulur Prematürelerde bu oran %33 iken, miadında doğanlarda %3'e değin düşer Yenidoğan döneminde %3 iken, 1 yaşındaki erkek çocuklarda görülme sıklığı %158 olarak bulunmuştur İnmemiş testis olguları, fizik tahlil bulgularına göre testisin ele geldiği (torbalara arada inen ve meydana çıkan testisler) ve ele gelmediği almak üzere iki gruba ayrılır inmemiş testisin tespiti son derece basit olup, ebeveynler göre bebeğin testisinin kontrolü sırasında şüphelenilen her durumda mutlaka doktora başvurulmalıdır, Bilhassa testisin torbalarda hiç olmaması durumlarında mutlaka işlem gerekmektedir Operasyon zamanı çeşitli merkezlerde farklılık göstermekle birlikte, 12 ile 18 aylık dönem aralarında yapılması önerilmektedir Orşit (testis iltihabı) sonucunda ilerleyen dönemde kısırlığa aday olabilir, bu nedenle son derece alıngan davranılmalıdır ve mutlaka doktor kontrolü sağlanmalıdır Yumurtalıkta şişme, hassasiyet ve alev yükselmesi genel olarak orşiti hatırlatır bu bulguların tespitinde derhal doktora başvurulmalıdır Günahsız gözüken kabakulak enfeksiyonunun testisleri etkilemesi nadir de olsa beklenir Etkilendiğinde de özellikle sperm sayısı, hareketi ve şekli bozulabilir, bu da ilerleyen dönemde çocuğun kısırlığa namzet olmasına neden olur Bir Zamanlar sık rastlanan bu rahatsızlık kullanılan aşı sonucunda bundan böyle eskisi değin sık rastlanılmamaktadır Kabakulak aşısı mümkünse yaptırılmalıdır Orşitin öteki nedenleri genellikle, cinsel yolla bulaşan hastalıklar da (zührevi) dahil edinmek üzere bakteriyeldir Nitelik cinsellikle yeni tanışan gençlerin iyi sorgulanması ve cinsel eğitim verilerek cinsel yolla bulaşan hastalıklara sebebiyet verebilecek davranışlardan kaçınılması, orşitten korunmada etkin olacaktır Testisi etkileyen tıbbi durumlardan biriside hidrosel (testisin su toplaması) halidir Orşite nazaran ateş ve hassasiyet olmaması sebebiyle, çoğunlukla ihmal edilir Hidrosel halinde de mutlaka doktora başvurulmalıdır zira sperm yapımını bozabilir Bir öteki ihmal edilen husus; testise alınan darbelerdir Bu konu dikkatsizlik edilmemelidir, testis dokusunun harabiyeti ve ilerleyen dönemde sperm yapımını etkileyen durumlar laf konusu olabilir id