Kısaltma Grubu Ne Demektir

KISALTMA GRUPLARI

Bu gruplar çoğunlukla adfiil, önadfiil ve zarffiil gruplarının kısalması ve kalıplaşması sonucu oluşmuşlardır

Bu grupların ortak özelliği, iki isim unsurundan meydana gelmeleri ve vurgunun ikinci unsurda olmasıdır

a İsnat Grubu
Sıfatfiil ve zarffiil grubundan kısalmıştır

Karnı tok olan adam karnı tok adam
Başı açık olarak başı açık

Isim, önad ve zarf olarak kullanılır
Birleşik sıfatlar aralarında da anlatıldı

gözü tok (insan), cömert (arkadaş), sohbeti tatlı (ırk), cebi batmış (adam)
iki düğmesi kopuk (palto)

Dili bir, gönlü bir, imanı bir insan yığını
Görüyor varlığının bir yere toplandığını

Kaç gözü yaşlıyı avunma etti
Şu çenesi düşüğe sen aldırma
Gurbet akşamlarının bağrı yanık yolcusuyum
Bekir önce anlamadı, ağzı açık bir süre baktı

b Doldurma Grubu
Sıfatfiil ve adfiil grubundan kısalmıştır

Yüzü aşkın olan yüzü aşkın
Kitabı muayene etmek kitabı muayene

Birinci unsur belirtme hâl eki alır

İnsanı takdir, memuru kontrol, küçük çocukları bağışlama, evi iyice tamir

Bu grup, cümlede ve kelime gruplarında isim ve sıfat olarak kullanılır

Yüzü aşkın insan meydanda toplanmıştı
Kitabı muayene için görevliden izin istedi

c Girişim Grubu
Girişim eki almış bir ismin başka bir isimle oluşturduğu kelime grubudur
Birinci öğe teşebbüs eki alır
Birleşmiş sıfatlarda anlatıldı

Fiilimsilerden kısalmıştır

evine emrindeki olan evine alt
fikrine müracaat etmek fikrine başvuru
başına buyruk olarak başına buyruk

Tatile düşkün (ırk), dostça (arkadaş), geçmişe alt (bir yazar), sözüne sadık (arkadaş), içe dönük (korkutma), dile kolay(işler)
Güzel sanatlara meraklı (kız), geleneklere çok yan (adam)

*Bu grup, cümlede ve sözcük gruplarında isim, önad ve sarf olarak kullanılır

Mehlika Sultan'a âşık yedi genç
Gece şehrin kapısından çıktı

Yanında yirmiye yakın muhabir vardı
Adam, sırıklara tabi fasulyelerin ufak, ürkek çiçeklerini gördü
Saatlerdir kapıya dönük oturuyordu
Yemeği gece yarısına yakın yediler

d Yeralma Grubu
Yeralma eki almış bir ismin başka bir isimle oluşturduğu sözcük grubudur
Birinci öğe yeralma eki alır

Haftada bir, dörtte üç, solda sıfır, yükte hafif, beş günde bir,

*Cümlede ve sözcük gruplarında isim, önad ve zarf olarak kullanılır

Arada bir o meşhur kahkahasını atardı
Ekmeğin dörtte birini yanındakine uzattı
İşinde usta insanlarla bir arada çalışıyor

e Uzaklaştırma Grubu
Uzaklaştırma eki almış bir ismin diğer bir isimle oluşturduğu sözcük grubudur
Birinci öğe uzaklaştırma eki alır

İçten pazarlıklı (adam), kendisinden muhakkak (adımlarla), benden rahat (meslek), gözden ırak (bir köşe), yana çarklı (kahve), estetik endişeden uzakta (eserler)

*Cümlede ve sözcük grupları içinde ad, sıfat ve zarf olarak kullanılır

Bin yıldan uzun bir gecenin bestesidir bu
Bir öğle paydosunda herkesten geç çıktı sınıftan
Uzun bir yolculuktan sonradan köye varmıştık
Sakin ve kendinden belirlenmiş çalışıyor
Ondan daha idealistine rastlamadım
Evde çekirgeden bol ne var!

f Vasıta Grubu
Araç eki almış bir ismin diğer bir isimle oluşturduğu sözcük grubudur
Birinci unsur araç eki alır

Seninle dost (halk), bayrakla süslü (sınıflar), sırmayla işli (cepken)

Bu grup da sıfatfiil ya da zarffiil grubundan kısaltılmıştır

Seninle arkadaş olan (halk) Seninle dost (millet),
bayrakla süslü olan (sınıflar) bayrakla süslü (sınıflar),
sırmayla işli olan (cepken) sırmayla işli (cepken)
parayla yüklü olarak parayla yüklü

*Cümlede ve sözcük grupları içinde ad, önad ve zarf olarak kullanılır

Garip çizgilerle batmış han duvarları
Annesiyle dargın gitti

Bu kısaltma gruplarının dışarıda bir takım kısaltma grupları daha vardır fakat bunlar da farklı alanlara yönlendirilmiş cümlelerden ve sözcük gruplarından kısaltılmıştır

Derinden derine ırmaklar ağlar
Uzaktan uzağa çoban çeşmesi
Kokusuyla baş başa kaldı çiçekler
Bir nefes olmuşum Fatih'in ordusunda
Yürüyorum omuz omuza sipahilerle
Aynalar baştan başa tenha
Başka bir çerçevedir derece derece dünya artık
El ele tutuşarak yola koyuldular

Birleşmiş Ad
Burada bahsedilecek olan birleşmiş isimler yalnızca özel birey isimleridir
Bir kişinin özel adı olmak üzere bir araya gelen kelimeler topluluğudur

Muharrem Ergin, Yavuz Sultan Selim, Ali Şir Nevai, Yahya Kemal Beyatlı, Arif Hikmet Par, Ahmet Turan Alkan, Ömer Seyfettin, Ahmet Haşim, İkinci Kılıç Arslan, Kaşgarlı Mahmut, Yıldırım Beyazıt

Unvan sıfatları, insanların sosyal seviyelerini, makamlarını, mevkilerini, rütbelerini, statülerini söylemek için isimlerden önce kullanılan sıfatlardır Unvan sıfatları isimden önce gelirse unvan grubu ya da önad tamlaması yok birleşik ad oluşur

Sultan Süleyman, Şah İsmail, Doktor Ömer, Profesöz Muharrem Ergin, Bay Mustafa, Prens Sebahattin, Mareşal Fevzi Iyi Anlamak, Şair Eşref, Onbaşı Mehmet, Öğretmen Salih

Birinci unsuru sıfat, ikinci unsuru özel ad olan kelime grupları zamanla önad tamlaması olmaktan çıkmış, birleşik isme dönüşmüşlerdir Sıfat tamlamasında ilk önce yer alan şive da bu birleşik isimlerde ikinci unsura kaymıştır

Ulubatlı Hasan, Deli Dumrul, İkinci Selim *