Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Karaciğerin yağlanması bu organdan birtakım olumsuz sinyaller geldiğinin birinci işareti kabul ediliyor. "Yağlı karaciğer" son yılların tanınan sıhhat bahislerinden biri haline geldi. Bu durumun iki nedeni var. Biri, alkol tasarrufunun yaygınlaşması, oburu göbek ortamında biriken yağların çoğalması.
Yağlanmaya iltihap/yangı eşlik ederse bu durum evvel karaciğer hücre harabiyetine (nekroz), sonra fibroza ve oradan da siroza ilerler. Karaciğer yağlanması olan kişiler; şayet ziyade kiloluysa kesinlikle kilo vermeli, yağlı besinlerden uzak kalmalı, bol meyve zerzevat tüketmeli ve sistemli egzersiz yapmalıdır. En değerlisi de kesinlikle bu bahiste bilirkişi olan bir doktora başvurmalıdır. Karaciğer yağlanması; karaciğer hücrelerinde olağandan ziyade, velev bazen haddinden fazla kademede yağ toplanması nedeniyle meydana gelen tıbbi bir durumdur. Topluluktaki her 4-5 insandan birinde karaciğer yağlanması görülmektedir. Bayan ve erkekte tıpkı sıklıkta görülür. Sıradan sağlıklı bir beşerde karaciğer hücrelerinde az ölçüde yağ bulunabilir ve bu rastgele bir illete neden olmaz. Ama karaciğerde yağlanma şiddetli ölçüde olduğunda, birtakım yapısal ve fonksiyonel değişikliklere yol açar.
Karaciğer yağlanmasına ne kadar sıklıkla rastlanır?
Karaciğer yağlanması çok sık karşılaşılan bir rahatsızlıktır. Türkiye ve gelişmiş garp devletlerinde obezite, hiperlipidemi ve aşikar-gizli şeker illeti topluluğun en az üçte birini etkileyen önemli sıhhat sıkıntılarıdır. Binaenaleyh bu bireylerin birçoklarında görülen karaciğer yağlanmasına da çok sık rastlanır. Velev karaciğer yağlanmasına en sık rastlanan karaciğer marazı bile denilebilir
Karaciğer yağlanmasının sonucunda:
1) Karaciğerde yağlanmanın bir sonucu olarak karaciğerde iltihap/yangı meydana gelir ve tıp lisanında buna steatoheapatit ismi verilir.
2) Karaciğerde yalnızca yağlanma olması ve rastgele bir iltihap/yangının olmaması Steatohepatit geliştiğinde bu devirle karaciğer hücrelerinin harap olmasına (nekroz) yol açar ve fibroz denilen, birebir hengamda karaciğer sirozunun başlangıcı sayılan duruma neden olur. Nekroz ilerledikçe vaka siroza yanlışsız ilerler. Bu bahiste yapılan çalışmalarda steatohepatiti olan hastaların bir kısmında ise karaciğer sirozu gelişebileceği saptanmıştır. Başkaca steatohepatite bağlı gelişen karaciğer sirozu tabanında karaciğer kanserinin de gelişebildiği gösterilmiştir. Bu nedenle karaciğer yağlanması tanısı konan hastalar ayrıntılı bir halde değerlendirilmeli ve sıkı takip edilmelidir.
Karaciğer yağlanmasının nedenleri
Karaciğer yağlanmasının nedenleri temel olarak alkole bağlı (alkolik karaciğer yağlanması=alkolik steatohepatit) yahut alkol dışı sair nedenler (non-alkolik steatohepatit=NASH) olarak ikiye ayrılır. NASH, Amerika'da erişkinlerde en sık görülen karaciğer illetidir. Muhtemelen bizim devletimizde de misal bir durum mevcuttur.
Alkol dışı karaciğer yağlanması nedenleri aşağıdaki üzere sıralanabilir:
1. Obezite (aşırı kilo)
2. Şeker marazı
3. Açlık yahut süratli kilo kaybı
4. Wilson illeti
5. Uzun periyodik damar yolu ile (parenteral) beslenme
6. Ölçüsüz A vitamini kullanma
7. Hipobetalipoproteinemi / abetalipoproteinemi
8. Birtakım ilaçlar: Kortizon içeren ilaçlar, amiodaron, tamoksifen, diltiazem, tetrasiklin, talium, östrojenler
9. Kimi zehirler: karbontetraklorür (CCl4), fosfor, kurşun (Pb), kloroform (CHCl3), arsenik (As).
10. Gebelik
11. Birtakım ameliyatlardan sonra (jejunoileal bypass, gastrik bypass)
Belirti ve Bulgular
Karaciğer yağlanmasının kişisel bir belirtisi yahut bulgusu yoktur. Umumiyetle rastgele bir belirti vermez. Lakin karaciğerinde yağlanması olan kişilerde; bazen karnın sağ üst tarafında dolgunluk hissi, halsizlik, çabuk yorulma üzere belirtiler görülebilir. Çok nadir olarak karaciğer yağlanmasına bağlı ileri karaciğer illeti olan kişilerde kaşıntı, iştahsızlık, sarılık ve bulantı görülebilir. Bu üzere şikâyetleri olmayan kişilerde sıradan bir fizik muayene ile (eğer karaciğerde yağlanmaya bağlı büyüme meydana gelmemişse) karaciğer yağlanması tespit edilemeyebilir.
Teşhis
Karaciğer yağlanması daha çok sair nedenlerle yapılan kan tahlilleri yahut ultrason ile teşhis edilir. Kan tahlillerinde karaciğer enzimleri yüksek saptandığı hengam yeniden öteki birtakım marazlarla bir arada karaciğer yağlanması da akla gelmelidir. Ultrasonda ise karaciğerin büyümüş olduğu görülür.
Kesin teşhis karaciğer biyopsisi (lokal anestezi altında ince bir iğne ile karaciğerden çok küçük bir kesimin alınıp patoloji eksperi tarafından mikroskopik olarak incelenmesi) ile konulabilmektedir.
Tedavi
Karaciğer yağlanması çoğunlukla altta yatan sebepler ortadan kaldırıldığında düzelen ve gerileyen bir hastalıktır. Tedavi ekseriyetle yağlanmaya yol açan sebebe nazaran yapılır. Örneğin; şiddetli kiloların verilmesi (obezite tadavisi), yüksek kan trigliserid seviyesini düşürmek, diabetin denetim altına alınması, ve alkol tasarrufunun kesilmesi üzere.
Obezitenin (aşırı kilolu olmak) yüksek kan trigliserid seviyeleri ve şeker marazı ile birlikte bulunması durumu daha önemli bir hale getirebilir. Egzersiz ve diyet programları ile zayıflayamayan hastalara zayıflatıcı mide balonu takılması üzere gayrı sistemlerle yardımcı olunması gerekir. Steatohepatitte karaciğer nakline nadiren muhtaçlık duyulur.
Alkol almamak karaciğeri korumak için yerinde midir?
Alkol almamak karaciğeri korumak için ehil bir tedbir değildir. Münhasıran memleketimizde sirozun yalnızca %10-15’inin sebebi alkoldür. Türkiye’de sirozun en sık sebebi hepatit B ve hepatit C olmaya devam etmektedir. Üzerinde durduğumuz alkol dışı yağlanma giderek artan sıklıkta siroza sebep olabilen bir hastalık olarak kabul edilmektedir. Sağlıklı beslenme ve tertipli spor ile sağlanacak elverişli kiloya ek olarak, hiperlipidemi ve glikoz metabolizması bozuklukları ile sıkı savaş işin esasını oluşturmaktadır. Bu yalnızca karaciğer için değil, umumi sıhhat için de gerekli olan bir yaklaşımdır. Hengam vakit karaciğer fonksiyon testleri yapılarak marazın gidişatı takip edilmelidir.
Süratli kilo vermek de karaciğer yağlanmasına yol açar.
Kilo verme konusunda en değerli mevzulardan birisi süratli kilo vermekten kaçınılmasıdır. Haftada 1 kg verecek biçimde plan yapılmalıdır. Daha süratli kilo vermek de kendi başına karaciğer yağlanması yapabilir. Bu nedenle şok diyetlerden, çok açlık öneren diyetlerden kesinlikle uzak durulmalıdır. Ayrıyeten hayvansal yağlardan, sakatat, yağlı et, tavuk derisi üzere besinlerden kaçınılmalı, zerzevat, meyve, beyaz et ve lifli azıklar tüketilmelidir.
Yürüyüş yapın
Egzersiz de kilo vermede, karaciğer yağlanmasında kıymetli bir mekanizma olan insülin direncini düşürmede ve ayrıyeten uzun vadeli olarak kalp ve damar illetlerinden korunmada yararlı olduğu kesin olarak gösterilmiştir. Bu yararın ortaya çıkması için en az, günde 30-45 dk olmak üzere haftada 4 gün tempolu yürüyüş gereklidir.
Yağlanmaya iltihap/yangı eşlik ederse bu durum evvel karaciğer hücre harabiyetine (nekroz), sonra fibroza ve oradan da siroza ilerler. Karaciğer yağlanması olan kişiler; şayet ziyade kiloluysa kesinlikle kilo vermeli, yağlı besinlerden uzak kalmalı, bol meyve zerzevat tüketmeli ve sistemli egzersiz yapmalıdır. En değerlisi de kesinlikle bu bahiste bilirkişi olan bir doktora başvurmalıdır. Karaciğer yağlanması; karaciğer hücrelerinde olağandan ziyade, velev bazen haddinden fazla kademede yağ toplanması nedeniyle meydana gelen tıbbi bir durumdur. Topluluktaki her 4-5 insandan birinde karaciğer yağlanması görülmektedir. Bayan ve erkekte tıpkı sıklıkta görülür. Sıradan sağlıklı bir beşerde karaciğer hücrelerinde az ölçüde yağ bulunabilir ve bu rastgele bir illete neden olmaz. Ama karaciğerde yağlanma şiddetli ölçüde olduğunda, birtakım yapısal ve fonksiyonel değişikliklere yol açar.
Karaciğer yağlanmasına ne kadar sıklıkla rastlanır?
Karaciğer yağlanması çok sık karşılaşılan bir rahatsızlıktır. Türkiye ve gelişmiş garp devletlerinde obezite, hiperlipidemi ve aşikar-gizli şeker illeti topluluğun en az üçte birini etkileyen önemli sıhhat sıkıntılarıdır. Binaenaleyh bu bireylerin birçoklarında görülen karaciğer yağlanmasına da çok sık rastlanır. Velev karaciğer yağlanmasına en sık rastlanan karaciğer marazı bile denilebilir
Karaciğer yağlanmasının sonucunda:
1) Karaciğerde yağlanmanın bir sonucu olarak karaciğerde iltihap/yangı meydana gelir ve tıp lisanında buna steatoheapatit ismi verilir.
2) Karaciğerde yalnızca yağlanma olması ve rastgele bir iltihap/yangının olmaması Steatohepatit geliştiğinde bu devirle karaciğer hücrelerinin harap olmasına (nekroz) yol açar ve fibroz denilen, birebir hengamda karaciğer sirozunun başlangıcı sayılan duruma neden olur. Nekroz ilerledikçe vaka siroza yanlışsız ilerler. Bu bahiste yapılan çalışmalarda steatohepatiti olan hastaların bir kısmında ise karaciğer sirozu gelişebileceği saptanmıştır. Başkaca steatohepatite bağlı gelişen karaciğer sirozu tabanında karaciğer kanserinin de gelişebildiği gösterilmiştir. Bu nedenle karaciğer yağlanması tanısı konan hastalar ayrıntılı bir halde değerlendirilmeli ve sıkı takip edilmelidir.
Karaciğer yağlanmasının nedenleri
Karaciğer yağlanmasının nedenleri temel olarak alkole bağlı (alkolik karaciğer yağlanması=alkolik steatohepatit) yahut alkol dışı sair nedenler (non-alkolik steatohepatit=NASH) olarak ikiye ayrılır. NASH, Amerika'da erişkinlerde en sık görülen karaciğer illetidir. Muhtemelen bizim devletimizde de misal bir durum mevcuttur.
Alkol dışı karaciğer yağlanması nedenleri aşağıdaki üzere sıralanabilir:
1. Obezite (aşırı kilo)
2. Şeker marazı
3. Açlık yahut süratli kilo kaybı
4. Wilson illeti
5. Uzun periyodik damar yolu ile (parenteral) beslenme
6. Ölçüsüz A vitamini kullanma
7. Hipobetalipoproteinemi / abetalipoproteinemi
8. Birtakım ilaçlar: Kortizon içeren ilaçlar, amiodaron, tamoksifen, diltiazem, tetrasiklin, talium, östrojenler
9. Kimi zehirler: karbontetraklorür (CCl4), fosfor, kurşun (Pb), kloroform (CHCl3), arsenik (As).
10. Gebelik
11. Birtakım ameliyatlardan sonra (jejunoileal bypass, gastrik bypass)
Belirti ve Bulgular
Karaciğer yağlanmasının kişisel bir belirtisi yahut bulgusu yoktur. Umumiyetle rastgele bir belirti vermez. Lakin karaciğerinde yağlanması olan kişilerde; bazen karnın sağ üst tarafında dolgunluk hissi, halsizlik, çabuk yorulma üzere belirtiler görülebilir. Çok nadir olarak karaciğer yağlanmasına bağlı ileri karaciğer illeti olan kişilerde kaşıntı, iştahsızlık, sarılık ve bulantı görülebilir. Bu üzere şikâyetleri olmayan kişilerde sıradan bir fizik muayene ile (eğer karaciğerde yağlanmaya bağlı büyüme meydana gelmemişse) karaciğer yağlanması tespit edilemeyebilir.
Teşhis
Karaciğer yağlanması daha çok sair nedenlerle yapılan kan tahlilleri yahut ultrason ile teşhis edilir. Kan tahlillerinde karaciğer enzimleri yüksek saptandığı hengam yeniden öteki birtakım marazlarla bir arada karaciğer yağlanması da akla gelmelidir. Ultrasonda ise karaciğerin büyümüş olduğu görülür.
Kesin teşhis karaciğer biyopsisi (lokal anestezi altında ince bir iğne ile karaciğerden çok küçük bir kesimin alınıp patoloji eksperi tarafından mikroskopik olarak incelenmesi) ile konulabilmektedir.
Tedavi
Karaciğer yağlanması çoğunlukla altta yatan sebepler ortadan kaldırıldığında düzelen ve gerileyen bir hastalıktır. Tedavi ekseriyetle yağlanmaya yol açan sebebe nazaran yapılır. Örneğin; şiddetli kiloların verilmesi (obezite tadavisi), yüksek kan trigliserid seviyesini düşürmek, diabetin denetim altına alınması, ve alkol tasarrufunun kesilmesi üzere.
Obezitenin (aşırı kilolu olmak) yüksek kan trigliserid seviyeleri ve şeker marazı ile birlikte bulunması durumu daha önemli bir hale getirebilir. Egzersiz ve diyet programları ile zayıflayamayan hastalara zayıflatıcı mide balonu takılması üzere gayrı sistemlerle yardımcı olunması gerekir. Steatohepatitte karaciğer nakline nadiren muhtaçlık duyulur.
Alkol almamak karaciğeri korumak için yerinde midir?
Alkol almamak karaciğeri korumak için ehil bir tedbir değildir. Münhasıran memleketimizde sirozun yalnızca %10-15’inin sebebi alkoldür. Türkiye’de sirozun en sık sebebi hepatit B ve hepatit C olmaya devam etmektedir. Üzerinde durduğumuz alkol dışı yağlanma giderek artan sıklıkta siroza sebep olabilen bir hastalık olarak kabul edilmektedir. Sağlıklı beslenme ve tertipli spor ile sağlanacak elverişli kiloya ek olarak, hiperlipidemi ve glikoz metabolizması bozuklukları ile sıkı savaş işin esasını oluşturmaktadır. Bu yalnızca karaciğer için değil, umumi sıhhat için de gerekli olan bir yaklaşımdır. Hengam vakit karaciğer fonksiyon testleri yapılarak marazın gidişatı takip edilmelidir.
Süratli kilo vermek de karaciğer yağlanmasına yol açar.
Kilo verme konusunda en değerli mevzulardan birisi süratli kilo vermekten kaçınılmasıdır. Haftada 1 kg verecek biçimde plan yapılmalıdır. Daha süratli kilo vermek de kendi başına karaciğer yağlanması yapabilir. Bu nedenle şok diyetlerden, çok açlık öneren diyetlerden kesinlikle uzak durulmalıdır. Ayrıyeten hayvansal yağlardan, sakatat, yağlı et, tavuk derisi üzere besinlerden kaçınılmalı, zerzevat, meyve, beyaz et ve lifli azıklar tüketilmelidir.
Yürüyüş yapın
Egzersiz de kilo vermede, karaciğer yağlanmasında kıymetli bir mekanizma olan insülin direncini düşürmede ve ayrıyeten uzun vadeli olarak kalp ve damar illetlerinden korunmada yararlı olduğu kesin olarak gösterilmiştir. Bu yararın ortaya çıkması için en az, günde 30-45 dk olmak üzere haftada 4 gün tempolu yürüyüş gereklidir.
